Κοροναϊός : Eπιστημονική ανακάλυψη δίνει ελπίδες για τη μείωση της θνητότητας

Τον Μάρτιο, δύο αδέρφια σόκαραν τους γιατρούς τους. Και οι δύο ασθένησαν πολύ βαριά, παρά το γεγονός ότι ήταν νέοι (29 και 31 ετών) και υγιείς. Όμως μέσα σε λίγες μέρες χρειάστηκαν αναπνευστική υποστήριξη. Στο τέλος, ο ένας από τους δύο έχασε τη ζωή του.

Δυο εβδομάδες αργότερα, άλλα δύο αδέρφια, και οι δύο στη δεκαετία των 20, αρρώστησαν από κοροναϊό στην Ολλανδία. Αυτή τη φορά, γενετιστές ανέλαβαν να διερευνήσουν την υπόθεση. Αυτό που ανακάλυψαν ήταν ένα μονοπάτι που οδηγούσε τα βαριά κρούσματα, μέσω γενετικών και έμφυλων διαφορών, προς την απώλεια μιας λειτουργίας του ανοσοποιητικού. Έτσι, είναι πιθανό να έφεραν στο φως μια νέα προσέγγιση, ικανή να θεραπεύσει χιλιάδες ασθενείς κοροναϊού.

Ο άσσος στο μανίκι του κοροναϊού

Το κοινό νήμα στην έρευνα είναι η απουσία μιας ουσίας που ονομάζεται ιντερφερόνη, και η οποία βοηθά στην ενορχήστρωση της άμυνας του οργανισμού κατά των ιικών λοιμώξεων και η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ασθενειών όπως η λοιμώδης ηπατίτιδα. Τώρα, αυξανόμενα στοιχεία δείχνουν ότι μια σημαντική μειοψηφία ασθενών κοροναϊού ασθενούν βαριά εξαιτίας προβλημάτων στην απόκριση ιντερφερόνης. Δύο σημαντικές μελέτες δημοσιεύθηκαν την Πέμπτη στο περιοδικό Science και δείχνουν ότι η ανεπαρκής ιντερφερόνη μπορεί να είναι το σημείο καμπής στις λοιμώξεις κοροναϊού.

«Φαίνεται πως ο ιός έχει έναν μεγάλο άσσο στο μανίκι του», εξηγεί ο Σέιν Κρότι, καθηγητής στο Κέντρο Έρευνας Λοιμωδών Ασθενειών και Εμβολίων στο Ινστιτούτο Ανοσολογίας La Jolla στην Καλιφόρνια, μιλώντας στο Bloomberg. «Αυτός ο άσσος είναι η ικανότητά του να αποφεύγει την πρώτη άμυνα του ανοσοποιητικού για μεγάλο χρονικό διάστημα και, κυρίως, να αποφεύγει την αρχική απόκριση ιντερφερόνης τύπου 1».

Το μεγάλο πλεονέκτημα της ιντερφερόνης

Η δουλειά των επιστημόνων υπογραμμίζει το ενδεχόμενο θεραπείες που στηρίζονται στην ιντερφερόνη να μπορούν να προστεθούν στην περιορισμένη γκάμα των εργαλείων των γιατρών απέναντι στον κοροναϊό.

Οι ήδη υπάρχουσες θεραπείες δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές και συνήθως χρησιμοποιούνται αποκλειστικά στις πολύ βαριές περιπτώσεις που νοσηλεύονται. Η πιθανότητα η ιντερφερόνη να είναι σε θέση να βοηθήσει ορισμένους ασθενείς είναι εξαιρετικά θελκτική, αφού φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική στα πρώιμα στάδια της λοίμωξης, όταν ακόμη η απειλητική για τη ζωή των ασθενών αναπνευστική ανεπάρκεια μπορεί να αποφευχθεί. Δεκάδες μελέτες για θεραπεία με ιντερφερόνη βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο στάδιο εύρεσης εθελοντών που πάσχουν από κοροναϊό.

«Πιστεύουμε ότι η σωστή χρονική στιγμή ίσως να αποδειχθεί ζωτικής σημασίας γιατί μόνο στα αρχικά στάδια μπορεί κανείς να καταπολεμήσει πραγματικά τα σωματίδια του ιού και να αντιμετωπίσει τη λοίμωξη», τονίζει μιλώντας στο Bloomberg ο Αλεξάντερ Χόισεν, επικεφαλής της ομάδας γονιδιωματικών τεχνολογιών και ανοσο-γονιδιωματικής στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Radboud στο Νάιμεχεν που ανέλυσε το DNA των τεσσάρων αδερφών.

Πώς αλληλεπιδρά ο κοροναϊός με το ανοσοποιητικό

Ο ρόλος της ιντερφερόνης ανοίγει νέες συνδέσεις στην περίπλοκη αλληλεπίδραση του κοροναϊού με το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Πολλοί ασθενείς βιώνουν τις χειρότερες επιπλοκές εξαιτίας της υπεραντίδρασης του ανοσοποιητικού τους, η οποία συχνά αποκαλείται «καταιγίδα κυτοκίνης». Αυτοί οι ασθενείς ενδέχεται να βελτιώνονται με τη δεξαμεθαζόνη, ένα φθηνό φάρμακο που είναι σε θέση να μειώσει τη φλεγμονή.

«Είναι πολύ ενδιαφέρουσα ασθένεια, γιατί αν η ανοσία είναι πολύ λίγη, τα πράγματα δεν είναι καλά», είχε δηλώσεις στις 10 Σεπτεμβρίου ο αρχίατρος των ΗΠΑ, Άντονι Φάουτσι. «Όμως η υπερβολικά πολλή ανοσία είναι πολύ – μα πολύ – κακή».

Το κατά πόσον υπάρχει επαρκής ιντερφερόνη στην αρχή της ασθένειας κοροναϊού ή αργότερα στην εξέλιξή της, έχει μεγάλη σημασία για τη σοβαρότητα της νόσου σύμφωνα με τον Γιουέν Κόουκ-Γιουνγκ, επικεφαλής λοιμωδών νοσημάτων στο τμήμα μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ. Ιδανικά, η παραγωγή της αντιϊκής ουσίας θα έπρεπε να προκαλείται όταν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συναντήσουν γενετικό υλικό κοροναϊού, βάζοντας φρένο στη ραγδαία αναπαραγωγή του ιού στο σώμα των ασθενών και αποτρέποντας τις επιπλοκές, εξηγεί.

«Όμως ο κοροναϊός φέρει αντι-ιντερφερονικά γονίδια, τα οποία μπορούν να διακόψουν ή να ανταγωνιστούν την παραγωγή της ή τη δράση της», συνεχίζει ο Γιουέν μιλώντας στο Bloomberg. Αν η απόκριση ιντερφερόνης καθυστερήσει, και η ποσότητα του ιού στο σώμα φτάσει σε υψηλά επίπεδα, άλλα τμήματα του ανοσοποιητικού συστήματος «αφυπνίζονται».

«Πραγματικά καταστροφικό»

Αυτό μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή που τραυματίζει τους πνεύμονες – παράπλευρη απώλεια από την υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού στον ιό. «Είναι πραγματικά καταστροφικό», τονίζει.

Ορισμένοι άνθρωποι είναι γνωστό ότι δυσκολεύονται να καταπολεμήσουν λοιμώξεις, επειδή παράγουν αντισώματα που απενεργοποιούν την ίδια τους την ιντερφερόνη. Την Πέμπτη, παγκόσμιο συνέδριο ερευνητών δήλωσε ότι τέτοιου είδους αντιδράσεις του ανοσοποιητικού στην πρωτεΐνη θα μπορούσαν να ευθύνονται για την πρόκληση επικίνδυνης για τη ζωή πνευμονίας από κοροναϊό τουλάχιστον στο 2,6% των περιπτώσεων για τις γυναίκες και στο 12,5% για τους άνδρες.

Τα αντισώματα που εξουδετερώνουν την ιντερφερόνη παρουσιάστηκαν σε 101 από τους 987 ασθενείς με βαριά λοίμωξη από κοροναϊό, όμως σε κανέναν από τα 663 άτομα με ήπια ή ασυμπτωματική λοίμωξη, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Science. Οι ασθενείς άνω των 65 ετών έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάζουν την ανωμαλία του ανοσοποιητικού σε σχέση με τους νεότερους.

Μια πρώτη εξήγηση

«Αυτά τα ευρήματα προσφέρουν μια πρώτη εξήγηση για την έμφυλη δυσαναλογία μεταξύ των ασθενών που νοσούν βαριά, αλλά και για την αύξηση του κινδύνου με βάση την ηλικία», αναφέρουν οι ερευνητές. «Επιπλέον, προσφέρουν έναν τρόπο ταυτοποίησης των ατόμων που κινδυνεύουν περισσότερο να πεθάνουν από κοροναϊό».

Η γενετική ανάλυση ασθενών κοροναϊού που δημοσιεύθηκε στο ίδιο επιστημονικό περιοδικό, αποκάλυψε περίπου 20 μεταλλάξεις που ήταν «βουβές» μέχρι οι ασθενείς να προσβληθούν από κοροναϊό. Οι ερευνητές – πολλοί εκ των οποίων έχουν εμπλακεί και στη μελέτη αντισωμάτων – ανέλυσαν την ακολουθία του γονιδιώματος 659 ασθενών κοροναϊού σε κρίσιμη κατάσταση. Το 3,5% είχε γενετικές μεταλλάξεις που εμπόδιζαν την παραγωγή ιντερφερόνης.

Αυτού του είδους τα γενετικά σφάλματα ήταν παρόμοια με εκείνα που ο Χόισεν και οι συνάδελφοί του είχαν περιγράψει στο Journal of the American Medical Association δύο μήνες νωρίτερα. Οι τέσσερις αδερφοί είχαν κληρονομήσει μια γενετική μετάλλαξη που εμπόδιζε την παραγωγή ιντερφερόνης, καθιστώντας τα ανοσοποιητικά τους συστήματα ανίκανα να αντιμετωπίσουν τον ιό, πριν αυτός προλάβει να αναπαραχθεί επί ολόκληρες ημέρες στον οργανισμό τους.

Ο ρόλος του φύλου

Η μετάλλαξη των αδερφών αφορούσε το χρωμόσωμα Χ. Τα ελαττώματα σε αυτό το χρωμόσωμα είναι πιο πιθανό να επηρεάσουν τους άνδρες, οι οποίοι έχουν μόνο ένα αντίγραφό του, από ό,τι τις γυναίκες που έχουν δύο.

Οι μεταλλάξεις στους άνδρες είναι σπάνιες (αφορούν 1 στα 10.000 άτομα) και αποτελούν απίθανη εξήγηση για την πλειοψηφία των κρουσμάτων. Όμως οι μελέτες στο Science δείχνουν ότι διάφορες μορφές δυσλειτουργίας που αφορούν την ιντερφερόνη ενδέχεται να κρύβονται πίσω από το 14% των βαρύτερων κρουσμάτων.

Αυτό σημαίνει ότι η έγκαιρη ταυτοποίησή τους και η χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας ενδέχεται να μπορεί να τους σώσει τη ζωή.

Παράλληλα, βοηθητικές μπορεί να αποδειχθούν και μέθοδοι όπως η πλασμαφαίρεση, δηλαδή η αφαίρεση των αντισωμάτων που καταπολεμούν την ιντερφερόνη από το αίμα των ασθενών. Από την άλλη πλευρά, οι ασθενείς που παράγουν αντισώματα κατά της ιντερφερόνης δεν θα πρέπει να δωρίζουν αίμα για τη θεραπεία άλλων ασθενών.

---