Politica 89.8
Γράφει ο Γιώργος Δ.Παπαδάκης
Δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των αρχαιολογικών ευρημάτων που χρήζουν ειδικής αναφοράς και επιστημονικής ανακοίνωσης.
Δεν ταυτίζεται με την μινωική περίοδο ,την κλασσική ,την ρωμαϊκή ,ούτε αποτελεί κάποιο λαμπρό τεχνούργημα της ενετοκρατίας …
Είναι απλά ένα “ωραίο καλντερίμι”.Τούρκικο.
“Στο φρούριο περιμέναμε από μέρα σε μέρα ν΄αρχίσει πάλι η πολιορκία ,όταν ξαφνικά ακούστηκαν από το φρούριο της Φορτέτσας τρεις ομοβροντίες κανονιών ,έπειτα άλλες τρεις από μουσκέτα ,οι οποίες μας έδωσαν να εννοήσουμε πως έφτασε ο Μεγάλος Βεζίρης με τον στρατό του”
Τούτο δω το μικρό απόσπασμα προέρχεται από το “ημερολόγιο πολέμου “ ενός Ευρωπαίου αξιωματικού στον πολιορκημένο Χάνδακα του 1666,όπως το διασώζει ο κόμης Νταρού (Βρυξέλλες 1830)και μας το μεταφέρει ο Νικόλαος Σταυρινίδης(Ηράκλειο 1979).
Περιγράφει την άφιξη στα μέσα Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς ,του Αχμέτ Κιοπρουλή Πασά του Μεγάλου Βεζίρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας .Του κορυφαίου Οθωμανού πολιτικού της εποχής του και ακόμη μεγαλύτερου στρατηλάτη.Την τελευταία ελπίδα κυριολεκτικά του Σουλτάνου Μωάμεθ του Δ΄,να καταλάβει την πρωτεύουσα της Βενετσιάνικης Κρήτης ,για να μπορεί ,έπειτα από 20 χρόνια διαρκούς πολέμου να υπερηφανεύεται πια πως στα αλήθεια η “Βενετία της Ανατολής “(1)είχε τουρκέψει…
Ο Κιοπρουλής δέχτηκε την Σουλτανική εντολή ,αν και μπορούσε λόγω της θέσης του να αρνηθεί.
Ήταν όμως άντρας που ζούσε με τις προκλήσεις .Είχε εμπιστοσύνη στον εαυτό του .Ήρθε στη Σούδα στις 3 Νοεμβρίου ,γιατί έξω από τα νερά του Μεγάλου Κάστρου κουμάντο έκαναν οι χριστιανικές γαλέρες.Δεν έφερε μαζί πολύ στρατό.Υπήρχαν ήδη πάνω από 50.000 στρατιώτες του Σουλτάνου στο νησί.Κοντά 5000 γενίτσαρους έφερε,3000 αζάπηδες (ελαφρύ πεζικό) ,2000 ντελήδες (ιππείς)και 400 Αρμένηδες “μιναδόρους”(2).
Λίγες μέρες μετά ,όλος αυτός ο καινούριος στρατός με τον ίδιον μπροστά βάδισε σε τούτο το ταπεινό,”ωραίο καλντερίμι” οδεύοντας ,υπό τον ήχο των πυροβόλων ,στο τούρκικο φρούριο της Φορτέζτας .
Επευφημούμενος ταυτόχρονα από τους Γενίτσαρους και τους Αζάπηδες,τους Ντελήδες ,τους Λεβέντες(3)και τους Για-Γιάδες (4)που χρόνια τώρα στις άκρες τούτης της διάβασης ,είχαν χτίσει την δική τους πολιτεία ,την Inandiye*,και την δική τους ζωή νυμφευμένοι “καπατμά “(5)με ντόπιες
Ο Χάνδακας,η Candia, το Μεγάλο Κάστρο, το “διαμάντι της Ανατολής “, το καμάρι της Βενετιάς ,η πρωτεύουσα του Βασιλείου της Κάντιας ,σωριασμένη σε ερείπια -εκτός από τα δυνατά μπεντένια της-έπειτα από ήδη 20 χρόνια άκαρπης πολιορκίας,μετρούσε αντίστροφα πια τον χρόνο…
Πάνω σε τούτο εδώ το ταπεινό ,αλλά “ωραίο καλντερίμι” βάδισε κι ο προδότης μια σκοτεινή νύχτα του 1667 για να βρει τον Κιοπρουλή .
Στο αίμα Βενετός ,στο γέννημα και στο θρέμα Κρητικός ,στο νού και στην καρδιά ένας τίποτας ,όπως όλοι του έιδους του…
Ο Συνταγματάρχης Αντρέας Μπαρότσης…
Αυτή λοιπόν είναι η “μικρή” ιστορία του ταπεινού λιθόστρωτου που τυχαία ,σε εργασίες οικοδόμησης εντοπίστηκε στις Μεσαμπελιές Ηρακλείου.Στα “μέσα αμπέλια “ στην κοιλάδα που σχηματίζεται ανάμεσα στα χαμηλά υψώματα νότια της πόλης και στο μεγαλύτερο ύψωμα της Φορτέτζας (ή Φορτέτσας).Εκεί σ αυτήν την κοιλάδα έστησαν οι πολιορκητές την δική τους πολιτεία την Inadiye,αναγκαστικά ,αφού είδαν εξαρχής πως τούτη δω η πολιτεία ,ο Χάνδακας ,δεν ήταν υπόθεση μηνών ή έστω λίγων χρόνων για να πέσει.
Ήταν “πρόχειρη” η πολιτεία η Inandiye.Με ξύλινα κυρίως σπίτια ,καφενέδες και μαγαζιά .Αλλά είχε έξι τζαμιά (χωρίς μιναρέδες για να μη βρίσκουν στόχο τα βενετσιάνικα κανόνια) ,ένα μεγάλο ισλαμικό μοναστήρι ( ο τεκές του σώζεται ακόμη) πτωχοκομείο και ιεροδιδισκαλείο.
Λίγο πριν την τελική επίθεση την Άνοιξη του 1669 ,ο ίδιος ο Κιοπρουλής διέταξε να την γκρεμίσουν για να ξεβολέψει τους καλά βολεμένους στρατιώτες του και ειδικά τους Γενίτσαρους .
Έτσι χάθηκε για πάντα η Inandiye αλλά έμεινε τούτο εδώ το “ωραίο καλντερίμι” ,να μαρτυρά πως ότι γράψανε οι μάρτυρες της ταραγμένης εποχής είναι αλήθεια και πως οι χαρτογράφοι τότε κάνανε καλά τη δουλειά τους και με ακρίβεια…
Να λοιπόν γιατί κανένα αρχαιολογικό εύρημα δεν είναι ταπεινό.
1.Με πληθυσμό που ξεπερνούσε τις 500.000 ,η Κρήτη του 17ου αιώνα ήταν η μεγαλύτερη και η πλέον προσοδοφόρα κτήση της Βενετίας ,η οποία ποτέ στην ακμή της δεν ξεπέρασε σε πληθυσμό τις 60.000.Με την απώλεια της Κρήτης άρχισε και η κάμψη της “Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αδρεία”
2.Μιναδόροι .Τεχνίτες υπονομεύσεων ,ειδικοί στο να φτιάχνουν λαγούμια .Οι Αρμένιοι ήταν οι καλύτεροι.
3.Λεβέντες (τουρκ.levent),οι πεζοναύτες
- Για-Γιάδες (τουρκ.Ya-Ya ,επίστρατοι ,όχι επαγγελματίες ή εθελοντές στρατιώτες όπως οι Γενίτσαροι ,οι Αζάπηδες κλπ.Πολλές φορές ήταν χριστιανοί στο θρήσκευμα)
- “Καπατμά” τουρκική λέξη ,αποδίδει την νόμιμη κατά το Ισλάμ συμβίωση χωρίς γάμο , με την προϋπόθεση ότι τα τέκνα θα ακολουθούσαν την μουσουλμανική θρησκεία. Έτσι δημιουργήθηκε ο πρώτος “πυρήνας” των λεγόμενων “Τουρκοκρητικών”
-Ευχαριστώ την Λιάνα Σταρίδα για την βοήθεια της .Η φράση του τίτλου είναι δική της.
Πηγές:
-”Η τελευταία περίοδος της πολιορκίας του Μ.Κάστρου” (Σταυρινίδης ,Ηράκλειο 1979)
-”O Κρητικός Πόλεμος “ (Χρυσούλα Τζομπανάκη ,Ηράκλειο 2008)
-”Υπήρχε μια πόλη”(Λιάνα Σταρίδα,”Ίτανος”2014)
-”Armies of the Ottoman Turks 1300-1774”(David Nicolle,”Osprey” London 1983)
*Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις για την ονομασία της πόλης-στρατοπέδου.Επικρατέστερες θεωρούνται η προέλευση από το τουρκικό inat (ινάτι ή γινάτι) ,που σημαίνει “μανία” και “πείσμα”(για την κατάληψη της Κάντιας) και η προέλευση ,εξίσου πιθανή ,από την ελληνική λέξη “ενάντια”- με την διττή της έννοια -και την κυριολεκτική “απέναντι” και την μεταφορική “εναντίον”.
