Τα φανζίν που έφεραν επανάσταση στο έντυπο (και στην τέχνη)

Περισσότερα από 800 fanzines που δημιουργήθηκαν από καλλιτέχνες από τον Raymond Pettibon έως τη Miranda July παρουσιάζονται σε μια μεγάλη έκθεση μουσείου. Η έκθεση «Copy Machine Manifesto» στο Μουσείο του Μπρούκλιν συγκεντρώνει zines καλλιτεχνών από τα τελευταία 50 χρόνια.

Στη δεκαετία του 1970, η σκηνή των φανζίν εκτοξεύτηκε. Αυτές οι ανεπίσημες, DIY εκδόσεις μπορεί να είχαν εμφανιστεί ήδη από το 1930 στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας, αλλά ήταν με την προσβασιμότητα των τεχνικών παραγωγής, συγκεκριμένα του φωτοτυπικού μηχανήματος, που τα οδήγησε στο να γίνουν το μέσο επιλογής της υποκουλτούρας.

Τα zines για το πανκ, τον φεμινισμό, την κουλτούρα του δρόμου και την εννοιολογική τέχνη αφθονούν -οι φωτοτυπημένες σελίδες τους είναι γεμάτες με οικειοποιημένες εικόνες και δακτυλογραφημένο κείμενο- δημιουργημένα από οπαδούς, ερασιτέχνες και συχνά, επίσης, από καλλιτέχνες.

Υπόγεια επανάσταση

Στην πρώτη του μεγάλη έκθεση για το θέμα, το Μουσείο του Μπρούκλιν συγκέντρωσε μια πανδαισία από fanzines που δημιουργήθηκαν από καλλιτέχνες από τον Καναδά, το Μεξικό και τις Ηνωμένες Πολιτείες τον τελευταίο αιώνα. Περισσότερες από 800 εκδόσεις από σχεδόν 100 καλλιτέχνες παρουσιάζονται στην έκθεση «Copy Machine Manifesto: Artists Who Make Zines», η οποία καταφράφει το χρονοδιάγραμμα της δημιουργίας των zine, ενώ παράλληλα επιχειρεί να τοποθετήσει το καλλιτεχνικό DIY έντυπο στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης.

 

«Προσπαθούμε να δείξουμε τον κεντρικό ρόλο της παραγωγής zine στη σύγχρονη τέχνη, εξετάζοντας τα zine σε σχέση με τη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τον κινηματογράφο, το video performance, όλα αυτά τα άλλα μέσα με τα οποία πήγαιναν χέρι-χέρι όσον αφορά την παραγωγή» δήλωσε ο Drew Sawyer, συν-επιμελητής της έκθεσης.

Η έκθεση είναι οργανωμένη χρονολογικά και επικεντρώνεται στις κοινότητες που καλλιέργησαν τα zines. Τα punk χρόνια μεταξύ 1975 και 1990 παρουσιάζονται λεπτομερώς με zines των Raymond Pettibon, Lisa aumgartner, Bruce LaBruce και David Wojnarowicz, τα οποία συνέβαλαν στη διαμόρφωση της εμφάνισης και της εικονογραφίας του είδους. Εν τω μεταξύ, το φεμινιστικό και queer underground κίνημα της δεκαετίας του ’90 αποτυπώνεται σε εκδόσεις που παρήγαγαν οι Vaginal Davis, Johanna Fateman, Ho Tam και Kathleen Hanna.

Δείτε το βίντεο της έκθεσης

Μικρές παρτίδες από χειροποίητα διαμαντάκια

Τα φανζίν συνοδεύονται επιπλέον από έργα τέχνης, συνδέοντας τις εκδόσεις με την ευρύτερη πρακτική των καλλιτεχνών. Για παράδειγμα, το πρώτο τεύχος του zine HomeboyBeautiful του Joey Terrill από το 1978, το οποίο συγκεντρώνει τις φωτο-νουβέλες και τα κόμικς του, θα παρουσιαστεί μαζί με το Breaking Up / Breaking Down, τον καμβά του στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο οποίος είναι ζωγραφισμένος σε μια παρόμοια πολυπρόσωπη μορφή αφήγησης ιστοριών.

Τα zines, ως αντικείμενα που δημιουργούνται σε μικρές παρτίδες και κυκλοφορούν σε υπόγεια ή ανεπίσημα δίκτυα, δεν έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, γεγονός που έκανε την προμήθεια για την έκθεση μεγάλη πρόκληση για τους διοργανωτές. Ενώ ορισμένα zines έχουν συγκεντρωθεί σε βιβλιοθήκες και αρχεία (για παράδειγμα, η συλλογή Riot Grrrl του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης), οι επιμελητές θυμούνται μια πολυετή διαδικασία εντοπισμού καλλιτεχνών και επιδρομής σε προσωπικές συλλογές για τον εντοπισμό αντιγράφων.

«Η έρευνά μας στα αρχεία βρήκε εμένα και τον Drew κυριολεκτικά γονατιστούς, σε αποθηκευτικούς χώρους, να ψάχνουμε πράγματα που οι άνθρωποι είχαν να δουν εδώ και πολύ καιρό» δήλωσε ο συν-επιμελητής Branden W. Joseph. «Υπήρχαν καλλιτέχνες που είχαν μόνο ένα αντίγραφο. Η εφήμερη φύση του zine φαίνεται πραγματικά στα αρχεία».

Υπάρχει μια συγκεκριμένη φυσική σχέση μεταξύ αναγνωστών και καλλιτεχνών

Φρόντισαν επίσης να αποκτήσουν άδειες από τους καλλιτέχνες για να συμπεριλάβουν τα zines τους στην έκθεση. Αυτές οι εκδόσεις, άλλωστε, συχνά δημιουργήθηκαν με μια αντικαθεστωτική στάση που «σήκωνε τη μύτη της» στις ιεραρχίες των μέσων ενημέρωσης. Ορισμένοι καλλιτέχνες αρνήθηκαν, αλλά οι περισσότεροι συμφώνησαν.

«Νομίζω ότι αισθάνθηκαν ότι, ακόμη και αν έφτιαξαν το zine πριν από δεκαετίες με ένα είδος αντιθεσμικού κινήτρου, αναγνωρίζουν επίσης τη σημασία αυτού που παρήχθη και την ανάγκη να διατηρηθούν αυτές οι ιστορίες, οι οποίες έχουν σε μεγάλο βαθμό υποβαθμιστεί μέχρι σήμερα», δήλωσε ο Sawyer.

Αλλά μακριά από το να είναι ιστορικά αντικείμενα, τα zines συνεχίζουν να έχουν απήχηση για τους καλλιτέχνες σήμερα. Αν η συνεχιζόμενη παρουσία των εκθέσεων φανζίν δεν είναι αρκετά πειστική, η έκθεση παρουσιάζει εκδόσεις του Terence Koh, της queer κολεκτίβας LTTR και της Miranda July, οι οποίες υπογραμμίζουν τη συνεχιζόμενη απήχηση του μέσου για δημιουργούς εκτός της κυρίαρχης κουλτούρας. Οι επιμελητές υποστηρίζουν ότι, παρά (ή παράλληλα με) την ψηφιοποιημένη εποχή, παραμένει μια απτή, προσιτή έλξη για το zine.

«Ένα πράγμα που τα zines ανέκαθεν αντιπροσώπευαν είναι ένας συγκεκριμένος τύπος οικειότητας – της διανομής, της αυτοαποκάλυψης, της υποδοχής. Υπάρχει μια συγκεκριμένη φυσική σχέση», δήλωσε ο Joseph. «Νομίζω ότι αυτό είναι ένα από τα πράγματα που συνεχίζεται και τώρα».

*Η έκθεση «Μανιφέστα αντιγραφικού μηχανήματος: Καλλιτέχνες που έκαναν zines» παρουσιάζεται στο Μουσείο του Μπρούκλιν, στη Νέα Υόρκη, από τις 17 Νοεμβρίου 2023 έως τις 31 Μαρτίου 2024.

*Με στοιχεία από news.artnet.com

---