Politica 89.8
Πριν από μερικά χρόνια, όταν ακόμα ήμουν εργένισσα, μετακόμισα σε ένα νέο διαμέρισμα στον 6ο όροφο μίας πολυκατοικίας στα Εξάρχεια που φυσικά διέθετε ασανσέρ. Όλα έμοιαζαν υπέροχα εκτός από ένα πρόβλημα. Την πρώτη φορά που χρησιμοποίησα το μικρό, παλιό, ξύλινο ασανσέρ αισθάνθηκα σαν χαρακτήρας από ιστορία του Edgar Allan Poe, Burried alive. Τα χέρια μου άρχισαν να ιδρώνουν, ένιωσα ένα σφίξιμο στο στήθος και την καρδιά μου και άρχισα να έχω εξάψεις. Ξαφνικά τα ρούχα μου ήταν πολύ στενά επάνω μου και θυμάμαι με τρεμάμενα χέρια να σκίζω τη λαιμόκοψη της μπλούζας μου για να μπορώ να ανασάνω.
Σ’ αυτή την εφιαλτική κατάσταση, λίγο πριν ασφαλίσει η πόρτα του ασανσέρ κατάφερα να βγω έξω από αυτό… και στην ελευθερία. Μπορώ να φέρω στο νου μου πολλά τέτοια αντίστοιχα περιστατικά όπως επίσης μπορώ να αντιληφθώ ότι κάποιοι από σας που διαβάζετε αυτό το κείμενο με καταλαβαίνετε απόλυτα γιατί ανήκουμε σε εκείνη την μεγάλη ομάδα των ανθρώπων που έχουν κλειστοφοβία.
Το έχουν αυτό οι μεγάλες πόλεις! Όπως λέει και ένας κλειστοφοβικός φίλος μου οι μεγάλες πόλεις είναι σύμβολα φιλοδοξίας, κάθετης ανόδου, με κυριολεκτική και συμβολική σημασία και για να φτάσουμε στην κορυφή, πρέπει πρώτα να συμπιεστούμε σε μια σειρά από μικρούς χώρους: μικρά διαμερίσματα, τρένα, μετρό, ασανσέρ, στενούς διαδρόμους που οδηγούν σε μικροσκοπικά γραφεία. Εγώ δεν ξέρω αν θα φτάσω ποτέ στην κορυφή αλλά μέχρι τότε θα προτιμώ τις σκάλες, θα αποφεύγω το αεροπλάνο για τα επαγγελματικά μου ταξίδια, θα συνυπολογίζω πάντα έξτρα χρόνο για να βγω από το μετρό και θα περιμένω το συρμό με το λιγότερο κόσμο. Ή μήπως δεν είναι αυτή η λύση στη φοβία μου;
Τι είναι τελικά η κλειστοφοβία;
Η κλειστοφοβία εντάσσεται στις αγχώδεις διαταραχές σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών-5 της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας. Όπως μας επισημαίνουν οι επιστήμονες: «η επίσημη ψυχιατρική ορολογία χαρακτηρίζει την κλειστοφοβία ως ασθένεια, εφόσον πληρούνται τα ειδικά κριτήρια της διάγνωσης: πρόκειται για έναν υπερβολικό, μη-δικαιολογημένο επίμονο και δυσανάλογο φόβο στους κλειστούς χώρους που έχει ως άμεση στρεσογόνο αντίδραση με συμπτώματα όπως εφίδρωση, ταχυκαρδία, αίσθημα πανικού, έντονη δυσφορία, τάσεις φυγής, τρέμουλο, αίσθημα πνιγμού, δύσπνοια, φόβο λιποθυμίας, φόβο απώλειας ελέγχου ή επικείμενου θανάτου».
Πώς όμως μπορούμε να διακρίνουμε την κλειστοφοβία από τον απλό φόβο για έναν κλειστό χώρο; Σημαντικό κριτήριο στην διάγνωση είναι η υπερβολική δυσφορία που νιώθουμε κατά την επαφή μας με το αντικείμενο του φόβου.
Η κλειστοφοβία διαφοροποιείται από τον απλό φόβο αφενός μεν λόγω της μεγάλης της διάρκειας (6 μήνες τουλάχιστον) καθώς και του βαθμού της έκπτωσης που προκαλεί στην ποιότητα της ζωής του ατόμου: η εργασία, η προσωπική ζωή, οι διαπροσωπικές σχέσεις, η διάθεση, ο ύπνος, μπορεί όλα να αρχίζουν να υπολειτουργούν σταδιακά.
Ως προς τα βαθύτερα αίτια, η κλειστοφοβία μοιάζει να δημιουργείται από ένα συνδυασμό βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Όπως θα επισημάνουν οι ειδικοί: «Παρατηρείται καταρχήν μια κληρονομική συνιστώσα, “τρέχει” δηλαδή σε συγγενείς πρώτου βαθμού.
Σε μελέτες σε κλειστοφοβικούς ασθενείς έχει παρατηρηθεί μικρότερο μέγεθος της περιοχής αμυγδαλής του εγκεφάλου που ενδεχομένως οδηγεί σε πανικό έπειτα από επαφή με κοινά ερεθίσματα». Άλλοι παράγοντες είναι η μια ή οι περισσότερες τραυματικές εμπειρίες στο παρελθόν: για παράδειγμα αν έχουμε κλειδωθεί ή περιοριστεί σε ένα μικρό χώρο ή έχουμε φοβηθεί ότι αυτό θα μας συμβεί.
Ένα τέτοιο τραυματικό βίωμα μπορεί να έχει συμβεί είτε στην παιδική είτε στην ενήλικη ζωή ενός ατόμου και αφήνει ένα βαθιά εδραιωμένο αίσθημα απειλής έτοιμο να εκφραστεί σε παρόμοιες συνθήκες κάθε φορά. Επιπλέον οι διαδικασίες μίμησης και παρατήρησης της συμπεριφοράς των γονέων εξηγούν το γιατί κάποια παιδιά αναπαράγουν τις φοβίες των γονιών τους.
Αστικοποίηση, μια κλειστοφοβική αιτία
H κλειστοφοβία, δεν εμφανίζεται στα χρονικά της Ιατρικής μέχρι το 1870 όταν ένας Γάλλος γιατρός που εργαζόταν στο Παρίσι έγραψε για 2 ανθρώπους που ένιωθαν ένα περίεργο άγχος όταν βρίσκονταν μέσα στο διαμέρισμα τους με τις πόρτες κλειστές. Αυτές οι περιπτώσεις σημειώθηκαν όταν το Παρίσι αστικοποιούνταν ιλιγγιωδώς, οι κάτοικοι του πλήθαιναν και η ζωή στην πόλη γινόταν όλο και πιο «πυκνή».
Λίγο μετά από αυτά τα case studies μία παρόμοια περίπτωση ενός άντρα έγινε γνωστή στη Νέα Υόρκη πάλι την εποχή της άκρατης αστικοποίησής της. Είναι λοιπόν υπεύθυνη η αστικοποίηση για μια ψυχική διαταραχή όπως η κλειστοφοβία; Η αστικοποίηση έχει θεωρηθεί υπεύθυνη για την παθογένεση πολλών ψυχικών διαταραχών.
Ειδικότερα στην κλειστοφοβία, ένα ευάλωτο ψυχικά άτομο έχει περισσότερους λόγους να ενεργοποιεί καθημερινά τον φόβο του λόγω των πολλών “αστικών” ερεθισμάτων στα οποία νιώθει δυνάμει εγκλωβισμένος. Είναι όμως ταυτόχρονα και μια δυνάμει θεραπευτική ευκαιρία να ξορκίσει τον φόβο του λόγω των δυνατοτήτων που προσφέρει μια “κλειστή” πόλη. Ένα είδος πειραματικής συνθήκης για να εκτεθούμε σ’ αυτό που φοβόμαστε.
Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε την κλειστοφοβία;
Το ασανσέρ, το μετρό, τα υπόγεια γκαράζ ακόμα και οι τουαλέτες μίας καφετέριας και τα δοκιμαστήρια είναι για έναν κλειστοφοβικό οι χώροι που θα κάνουν την καρδιά του να χτυπάει σαν τρελή, τον ιδρώτα να τον λούζει, τον πανικό να τον κυριεύει κα η μόνη σωτηρία του είναι να ξέρει πού βρίσκεται μόνο το οποίο μπορεί να τον θα θέλει να ξέρει που βρίσκεται η έξοδος. Το μεγάλο λάθος όμως που κάνουν οι κλειστοφοβικοί είναι να αποφεύγουν συστηματικά αυτούς τους κλειστούς χώρους.
Αυτή η πρακτική μεγεθύνει και διατηρεί τη φοβία τους καθώς δεν δίνει ποτέ στον εαυτό μας την δυνατότητα να μάθει ότι βρισκόμενος σε έναν κλειστό χώρο και παραμένοντας εκεί, δεν απειλείται.
Αντίθετα, στην προσπάθεια μας να καταπολεμήσουμε τις φοβίες μας θα σταθεί αρωγός η θεραπεία της συμπεριφοράς με μια σειρά τεχνικών όπως:
- Την σταδιακή έκθεση ιεραρχικά στις καταστάσεις που φοβόμαστε, αρχίζοντας από εκείνες που του προκαλούν το λιγότερο άγχος και προχωρώντας σταδιακά στις δυσκολότερες.
- Τη κατακλυσμιαία μέθοδο κατά την οποία εκτιθέμεθα άμεσα στην κατάσταση που μας προκαλεί το μέγιστο άγχος.
- Την συστηματική απευαισθητοποίηση κατά την οποία εκτιθέμεθα σταδιακά στον φόβο μας μέσα από την φαντασία μας και παράλληλα στοχεύουμε σ ένα επίπεδο σωματικής χαλάρωσης με το οποίο αποσυνδέεται το άγχος από τις καταστάσεις που το προκαλούν.
- Την μίμηση κατά την οποία παρατηρούμε άλλα άτομα ή τον θεραπευτή μας να αντιμετωπίζουν το φοβικό ερέθισμα δίχως άγχος και ενθαρρύνεται να «μιμηθεί» την ίδια συμπεριφορά.
Από την άλλη πλευρά η γνωσιακή θεραπεία θα εστιαστεί στον εντοπισμό και την αλλαγή των αρνητικών σκέψεων του ατόμου που προκαλούν τον φόβο του ενώ με την φαρμακευτική αγωγή με αγχολυτικά ή ηρεμιστικά μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα του άγχους.
Τι πρέπει να κάνετε τη στιγμή μιας κλειστοφοβικής κρίσης
- Αναπνέετε αργά και βαθιά, μετρώντας μέχρι το τρία σε κάθε ανάσα
- Εστιάστε την προσοχή σας σε κάτι ασφαλές, όπως στο ρολόι σας ή σε κάποια gifs στο κινητό σας
- Πείτε πολλές φορές στον εαυτό σας ότι ο φόβος σας δεν είναι αληθινός
- Φέρτε στο μυαλό σας ένα μέρος ή μια ανάμνηση που σας ηρεμεί
- Αποδεχθείτε αυτά τα αισθήματα, βιώστε τα, και θα καταλάβετε ότι μπορείτε να τα καταπολεμήσετε. Θυμίστε στον εαυτό σας ότι το αίσθημα πανικού θα περάσει μόνο εφόσον μείνετε στην κατάσταση που φοβάστε και δεν φύγετε μακριά.
* Πηγή: Vita
