Politica 89.8
Θεοχάρης Παπαδάκης: Ο λαός και η πολιτική προοπτική της κινητοποίησης των Τεμπών
Στο άρθρο του «Τέμπη: Αυτή η συγκέντρωση δεν σας ανήκει» ο Χρήστος Κώνστας ξεκαθαρίζει ότι η 28η Φλεβάρη δεν είναι μια διαμαρτυρία της αντιπολίτευσης: «Αν κάποιος πιστεύει ότι η κοινωνική σύνθεση των πλατειών είναι αποκλειστικά αντι-νεοδημοκρατική, τότε θα πρέπει να πιστέψουμε ότι η αναιμική αντιπολίτευση στη χώρα κυβερνά ήδη τον τόπο και δεν το έχουμε αντιληφθεί. Γιατί το πλήθος ξεπερνά κατά πολύ τα κόμματα της αντιπολίτευσης που δεν κατάφεραν ούτε να αντιληφθούν το μέγεθος του γεγονότος αλλά ούτε και να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, παρα μόνο όταν είδαν ακριβώς αυτό το πλήθος στις 26 Ιανουαρίου.»
Άρθρο του Θεοχάρη Παπαδάκη
Η κινητοποίηση της 28ης Φεβρουαρίου δεν είναι μια εκδήλωση της συστημικής αντιπολίτευσης αλλά ούτε και της αντισυστημικής. Συνέβαλαν υποκείμενα που προσπαθούν να την εργαλειοποιήσουν αλλα που δεν έχουν την δύναμη να την οικειοποιηθούν, όπως φαίνεται από (α) το μέγεθος του πλήθους των πολιτών που συμμετείχαν στις 26 Ιανουαρίου (στο οποίο συμπεριλαμβάνονται ψηφοφόροι και από τη ΝΔ) (β) τον οργανικό τρόπο παρακίνησης της συμμετοχής μέσω των ΜΚΔ και των εκκλήσεων των συγγενών των θυμάτων (γ) τον υπερκομματικό χαρακτήρα: «είναι λάθος να θεωρηθεί ότι αφορά μόνο την κυβέρνηση… ξεπερνά τη ΝΔ και διαπερνά όχι μόνο τα κόμματα που διαχειρίστηκαν εξουσία όπως το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά το σύνολο της αντιπολίτευσης… είναι ημέρα βαθιάς αυτοκριτικής για όλο το πολιτικό σύστημα.»
Είναι αυτές οι σπάνιες φορές που οι πολίτες σηκώνονται από τον καναπέ μαζικά και συσπειρώνονται σε μια άλλη υπόσταση. Δεν θα αναλύσω φιλοσοφικά την χρησιμότητα της λέξης «λαός», η οποία στις μέρες μας αμφισβητείται. Θα προσεγγίσω την χρήση της περιγραφικά.
Ξεκινώ από το γεγονός των κινητοποιήσεων. Δεν ανήκουν και δεν διοργανώνονται από κάποιο προϋπάρχον, υποκείμενο. Όμως, από την στιγμή που έχουμε «ιδιοκτησία» και «διοργάνωση» ενός γεγονότος, μιλάμε εξ ορισμού για ένα υποκείμενο, ανεξαρτήτως του βαθμού συνοχής που μπορεί να έχει και όχι για ένα ανοργάνωτο πλήθος.
Ένα δεύτερο νόημα του υποκειμένου «λαός», αφορά την ταύτιση της συντριπτικής πλειοψηφίας των μελών της κοινωνίας με αυτό. Ένας βασικός τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση προσπαθεί να το υπονομεύσει, είναι η αποτροπή της ακριβούς αναγνώρισης του μεγέθους του και, στην συνέχεια, η επικοινωνία του στην ευρύτερη κοινωνία. Έτσι εμποδίζει την αυτοσυνείδηση του πραγματικού χαρακτήρα του, αλλά και την ευρύτερη αναγνώριση του. Το πλήθος των ανθρώπων που συμμετείχαν στις σχετικές κινητοποιήσεις είναι τέτοιο, που πολύ πιθανό να αντιπροσωπεύει την συντριπτική πλειοψηφία της Ελληνικής κοινωνίας.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο ελληνικός λαός νιώθει ότι έχει αυτή την δύναμη. Η ουσιαστική διαφορά είναι ότι δεν υπάρχει κοινοβουλευτικό υποκείμενο, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ τότε, με το οποίο να μπορει να ταυτιστεί. Η βραχύβια δύναμη που έχει μια τόσο ευρεία κοινωνική ενότητα, ειδικά όταν δεν μπορεί να εκφραστεί κοινοβουλευτικά, είναι δύσκολο να είναι παραγωγική.
Ο στόχος τέτοιων υποκειμένων είναι συχνά συναισθηματικός (π.χ. εκδικητικός) και μυωπικός. Όπως λέει ο Διονέλλης, «…ακόμα και αν πέσει ο Μητσοτάκης, αν πάει φυλακή ο Καραμανλής, αν κάτσουν στο σκαμνί όλοι οι υπουργοί που πέρασαν από το Μεταφορών, και πάλι δεν θα λυθεί το βασικό πρόβλημα. Θα είναι πιο ασφαλή τα τρένα αν γίνουν όλα τα παραπάνω; Η απάντηση είναι όχι. Το αντίθετο: Μπορεί τελικά και να γίνει κάποιο από τα παραπάνω και να εκτονωθεί ο θυμός σου αλλά και πάλι τα τρένα να είναι σε μαύρα χάλια…»
Χωρίς κοινοβουλευτική έκφραση, το υποκείμενο αυτό θα κατακερματιστεί σε μια σειρά κομμάτων και αποχής και θα χαθεί. Αυτό η ΝΔ το γνωρίζει. Γι αυτό ακολουθεί μια στρατηγική που φαίνεται αρχικά ανορθόδοξη:
«Ακατανόητη έως αυτοκαταστροφική βρίσκω τη στάση κάποιων κυβερνητικών αξιωματούχων, πόσο δε μάλλον φιλοκυβερνητικών δημοσιογράφων και δημοσιολογούντων στα σόσιαλ μίντια. Όταν καταδικάζεις προκαταβολικά, με τέτοια δε σφοδρότητα, τις κινητοποιήσεις της 28ης Φεβρουαρίου. Όταν προφητεύεις ταραχές και έκτροπα και φτάνεις να αναφωνήσεις “μετά από εμάς το χάος!”, τι περιμένεις; Να τρομάξει ο κόσμος και να μην κατέβει στους δρόμους; …Δεν το καταλαβαίνεις πως θα προκαλέσεις το αντίθετο από το αποτέλεσμα που επιθυμείς; Ότι θα κάνεις τον μετριοπαθή πολίτη, που πιθανόν και να σε ψήφισε το 2023, ο οποίος έχει ωστόσο συνταραχθεί από τα Τέμπη, θα τον κάνεις να μοιάζει με οπαδός της Κωνσταντοπούλου ή του Βελόπουλου; Δεν συνειδητοποιείς ότι η πόλωση ευνοεί τις ακραίες δυνάμεις, όσους πράγματι απεργάζονται την αποσταθεροποίηση και το μπάχαλο;»
Αντίθετα, πιστεύω ότι το συνειδητοποιούν, το επιθυμούν και το προωθούν. Οι επικοινωνιολόγοι γνωρίζουν πολύ καλά την λειτουργία και τα προβλήματα του υποκειμένου «λαός». Μετά την εκτόνωση, τι? Ποια κοινοβουλευτική έκφραση μπορεί να υπάρξει? Την ίδια αναιμική αντιπολίτευση δεν θα εχουμε? Το ερώτημα που θέτει ο Διονέλλης είναι: θα έχουμε και τον ίδιο λαό? Είναι δυνατόν το πολιτικό υποκείμενο που θα βγει στους δρόμους να γίνει παραγωγικό?
«Ποιος μιλά για γενναία χρηματοδότηση στις Μεταφορές, (στην Υγεία, στην Παιδεία – εκεί δηλαδή που πονάει ο λαός) την ώρα που ο Μητσοτάκης ζητά από την ΕΕ να εξαιρεθούν από τα μνημόνια οι… αμυντικές δαπάνες; Κοίτα, δεν παλεύουμε μόνο για μερικές παραπάνω ανάσες οξυγόνου… Εδώ πρέπει να αλλάξουμε μια ολόκληρη χώρα. Δεν φτάνει μόνο να φύγουν. Αντέχεις;»
Γι αυτό δεν θα πέσει ο Μητσοτάκης. Η αντιπολίτευση γνωρίζει ότι δεν έχει να πετύχει κάτι με αυτό. Αν ήθελε πραγματικά να κυβερνήσει, θα είχε ήδη βρει δίαυλους επικοινωνίας και συνεργασίας. Κανέναν δεν συμφέρει να οδηγήσει η αποσταθεροποίηση σε ακυβερνησία.
Αυτή είναι λοιπόν η ιδανική επικοινωνιακή στρατηγική για την ΝΔ: Μητσοτάκης ή ακυβερνησία. Αν ο λαός ή η αντιπολίτευση δεν αλλάξει, θα συνεχίσει να είναι και η πραγματικότητα.
Όλο αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι δεν έχει νόημα να βγούμε στους δρόμους. Απλά, να μην μείνουμε σε αυτό.
* Ο Θεοχάρης Παπαδάκης είναι Γενικός Γραμματέας του Εμπορικού Συλλόγου και Κοινωνικός Ανθρωπολόγος
