Τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα στην Κρήτη

Η «λεβεντογέννα» Κρήτη φημίζεται για την ιδιαίτερη παράδοσή της, τις εκπληκτικές μαντινάδες της και τα νόστιμα φαγητά της. Έτσι ακόμα και τις ημέρες των γιορτών, έχει να επιδείξει ενδιαφέροντα λαογραφικά στοιχεία, επιμένοντας στον παραδοσιακό εορτασμό των Χριστουγέννων.

«ξυγκόπιτες»: Την προπαραμονή των Χριστουγέννων, στα χωριά της ανατολικής Κρήτης γιορτάζεται η μέρα των Αγίων Δέκα. Στα πλαίσια των εορτασμών έσφαζαν τα γουρούνια τα οποία όλο το χρόνο τα τάιζαν με βελανίδια, χουμά και αποφάγια και χρησιμοποιούσαν το λίπος τους (γλίνα) ως βούτυρο και έφτιαχναν την λεγόμενη ξυγκόπιττα.

Χοιρινό αντί για γαλοπούλα: Στην Κρήτη τα Χριστούγεννα δεν συνηθίζουν να τρώνε γεμιστές γαλοπούλες, αλλά τα σύγκλινα, το χοιρινό, τα εντόσθια στο τηγάνι, το ζυμωτό ψωμί και το Κρητικό πιλάφι, έχουν την τιμητική τους, ενώ τα κάλαντα λέγονται οπωσδήποτε με συνοδεία της κρητικής λύρας.
«οι αέρηδες»: Παλιότερα, από την παραμονή των Χριστουγέννων οι γεωργοί οι βοσκοί και οι ναυτικοί έλεγαν «πώς παλεύγουν οι καιροί, και οι αέρηδες ποιος θα γεννηθεί και ποιος θα βαπτισθεί». Όποιος γεννηθεί, όποιος αέρας δηλαδή υπερισχύσει την ημέρα των Χριστουγέννων,ο ίδιος θα κρατήσει μέχρι των Φώτων και για το μεγαλύτερο μέρος του καινούριου χρόνου.

Χριστόψωμο: Όπως σε πολλά μέρη της Ελλάδας έτσι και στην Κρήτη, το Χριστόψωμο κυριαρχεί στην εορταστική κουζίνα και η παράδοση λέει ότι κατά το ζύμωμά του οι νοικοκυρές της Κρήτης τραγουδάνε «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει».