Τα πεπόνια της ακροδεξιάς

Του Αργύρη Αργυριάδη*

Στη χώρα που γέννησε το φασισμό, η ακροδεξιά επέστρεψε στην εξουσία. Το ακροδεξιό κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας απέσπασε περίπου το 1/4 του συνόλου των ψήφων και, μαζί με έναν συνασπισμό δεξιών συμμάχων,  απέκτησε την πλειοψηφία και στα δύο Σώματα του ιταλικού κοινοβουλίου. Η αρχηγός του κόμματος, η 45χρονη Τζόρτζια Μελόνι, θα  γίνει η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Ιταλίας. Θα είναι, επίσης, η πιο ακραία εθνικίστρια πρωθυπουργός της χώρας της μετά το φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Την ημέρα των εκλογών, μάλιστα, δημοσίευσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα βίντεο με την ίδια να κρατάει δύο πεπόνια μπροστά από το στήθος της, ενώ έκλεινε το μάτι στην κάμερα αναφέροντας: «25 Σεπτεμβρίου, τα έχω πει όλα». «Meloni» στα ιταλικά σημαίνει πεπόνια και είναι επίσης η αργκό αναφορά για το στήθος. Ήκιστα «φεμινιστικό» μήνυμα, από ένα νέο ηλικιακά πρόσωπο που πλειοδότησε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στην συνήθη νόρμα του «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια».

Η ανωτέρω εξέλιξη αποτελεί ιταλική ιδιαιτερότητα; Προφανώς όχι. Στην Ουγγαρία και την Πολωνία η ακροδεξιά βρίσκεται ήδη στην εξουσία. Στη Γαλλία η ακροδεξιά είναι εδώ και καιρό η ηγετική δύναμη της αντιπολίτευσης, ενώ και στην Ισπανία έχει κερδίσει έδαφος. Στη Σουηδία ένα κόμμα που ιδρύθηκε αρχικά από νεοναζί και άλλους ακροδεξιούς εξτρεμιστές αναδείχθηκε η μεγαλύτερη παράταξη στο κοινοβούλιο. Ακόμη και στις ΗΠΑ, οι πολιτικές επιρροές του Τραμπ και τα ποικίλα ακροδεξιά γκρουπούσκουλα που ενδημούν στις παρυφές του ρεπουμπλικανικού κόμματος καταδεικνύουν την επαύξηση της επιρροής πολιτικών περσόνων και αντιλήψεων που ελάχιστη σχέση έχουν με το φιλελευθερισμό και το εύλογο μέτρο.

Τι ονομάζουμε, όμως, σήμερα ακροδεξιά και για ποιο λόγο σηκώνει κεφάλι από τα τάρταρα της πολιτικής ιστορίας; Σε όλα τα ανωτέρω παραδείγματα υπάρχει μια κοινή συνισταμένη. Το αποτέλεσμα, δηλαδή, της συνάθροισης ιδεών σχετιζόμενων με το ρατσισμό, τον ακραίο εθνικισμό και τον ακραίο συντηρητισμό. Για ποιο λόγο, όμως, το ανωτέρω πολιτικό διάνυσμα, μολονότι μυρίζει ναφθαλίνη, γοητεύει σήμερα τα πλήθη; 

Οι αιτίες πολλές και ποικίλες. Πρώτα πρώτα η διάψευση των οραματικών πολιτικών οδήγησε σημαντικές πληθυσμιακές ομάδες είτε στην αποχή είτε στην αποδρομή. Οι πρώτες μπορούν να ιδιωτεύουν γιατί έχουν διασφαλίσει ένα ελάχιστο βιοτικό επίπεδο. Οι δεύτερες ακολουθούν παρεκλίνουσα πορεία αναζητώντας λύτρωση στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Τις τελευταίες δεκαετίες η διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων μεγεθύνεται – ιδίως μετά την πανδημική κρίση και σήμερα στο πλαίσιο της ενεργειακής – δίχως να εισφέρονται στο δημόσιο λόγο πειστικές προτάσεις ανάσχεσης του φαινομένου.

Περαιτέρω, οι ανεπαρκείς πολιτικές αντιμετώπισης του μεταναστευτικού ζητήματος, ιδίως η πρόδηλη αδυναμία λειτουργικής ενσωμάτωσης προσφύγων και μεταναστών στις δυτικές κοινωνίες έριξε τόνους νερού στο μύλο της ξενοφοβικής ακροδεξιάς.

Ακόμη και η γραφειοκρατία των Βρυξελλών και η νωχελική αντίδραση στις πρόσφατες κρίσεις φούντωσε το ρεύμα του ευρωσκεπτικισμού και αποτέλεσε προσάναμμα στην πύρινη λαίλαπα του εθνικισμού.

Ζούμε, πλέον, παγκοσμίως στην εποχή των άκρων. Η ιστορία επαναλαμβάνεται και δεν είναι φάρσα. Αντίστοιχες αντιλήψεις – υπό ιδεολογικό ή θρησκευτικό μανδύα – υπάρχουν και σε άλλα κράτη του κόσμου συνθέτοντας ένα επικίνδυνο ιδεοληπτικό παλίμψηστο. Η πολιτική κυριαρχία αντίστοιχων αντιλήψεων οδήγησε στο παρελθόν στο β’ παγκόσμιο πόλεμο. Οι κοινωνίες που ασπάστηκαν τα άκρα έζησαν τα δεινά της επιλογής τους επί μακρόν. Το πρόβλημα είναι ότι δεν πλήρωσαν το λογαριασμό μόνον αυτές, αλλά η παγκόσμια κοινότητα. Και η ιστορία θα επαναληφθεί εάν δεν αλλάξουμε σύντομα ρότα …

*Δικηγόρου Παρ’ Αρείω Πάγω www.argiriadis.gr