Σεισμόπληκτες περιοχές –Σεισμός Οκτώβριος 2021 στο Αρκαλοχώρι

Η συνεχιζόμενη  σεισμική “ βασανιστική ομοβροντία” με απαρχή την 11η /10/21 στην περιοχή του Αρκαλοχωρίου , και μετέπειτα στην Σητεία, Ζάκρο κλπ  έρχεται να αναδείξει τις τεράστιες ελλείψεις και επικινδυνότητες του πολεοδομικού ιστού  ειδικά στις εξωαστικές περιοχές της χώρας ( διαφόρου μεγέθους οικισμοί) . 

Η χώρα μας ,με τεράστιο φυσικό και πολιτιστικό πλούτο , πέρασε και περνά  διαρκή συνολική φτώχια , την τελευταία  χιλιετία  , παρά τις δυστυχώς μικρές χρονικά , περιόδους  ανάκαμψης , που όμως δεν στάθηκαν ικανές να δρομολογήσουν  μια ολιστική  ορθολογική  χωροταξική και πολεοδομική φυσιολογικοτητα .

Αν ξεπεράσουμε το πρόβλημα  της  μετάλλαξης  μας από την οθωμανική  πολυετή  καταδυνάστευση μας  και φτάσουμε στους πολέμους του 20ου  αιώνα , θα μπορέσουμε  ίσως να “δικαιολογήσουμε “τα σημερινά αποτελέσματα . Φτώχεια , μετανάστευση εσωτερική και εξωτερική, ανύπαρκτος λελογισμένος και ανεξάρτητος εθνικά σχεδιασμός , δημιούργησε  όχι μόνο μετακίνηση του ενεργού πληθυσμού στα ελληνικά  άλλα  και εκτός Ελλάδας  , αστικά κέντρα ,  (τεράστια  και καταστροφική αστυφιλία )προς αναζήτηση καλυτέρων συνθηκών ζωής .

 Αποτέλεσμα,  ο εξωστικός χώρος-οικισμοί – όχι μόνο με την εγκατάλειψη σε μεγάλο βαθμό των  παραδοσιακών  καλλιεργειών  άλλα και των ίδιων των οικισμών να ερημωθούν και να ερημοποιηθούν .Η αστυφιλία στο μεγαλείο της , με ελάχιστα  πλεονεκτήματα αλλά με τα τεράστια μειονεκτήματα της , όπως δημιουργία  επεκτάσεων χωρίς  χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό    (αυθαίρετη οικοδόμηση ), εγκατάλειψη ,καθώς  και παντελείς σχεδόν  αδιαφορία έστω και υποτυπώδους συντήρησης ,του παραδοσιακού κτηριολογικού πλούτου. 

Ο κτηριολογικός αυτός πλούτος ,ευτυχώς ,-σε ορισμένες περιοχές με τουριστικό ενδιαφέρον-, με την χρήση ευρωπαϊκών και ελληνικών κονδυλίων , συντηρήθηκε και αποτέλεσε   και  βιώσιμη πραγματικά ανάπτυξη . Σταγόνες όμως στον ωκεανό .Μια αποτύπωση των πληγέντων πρόσφατα περιοχών,  θα απόδειξη την φτώχεια τέτοιων  εξωραϊστικών παρεμβάσεων .Χωρίς να ξεχνάμε  και  αδυναμία αντιμετώπισης από άλλες καιρικές και φυσικές καταστροφές (πλημμύρες κλπ ) και τεχνητές ανάλογες (πυρκαγιές κλπ ) !!χωρίς να ξεχνάμε την απόλυτη και παντελή έλλειψη δράσεων πολιτικής προστασίας.

Σε μια τέτοια πραγματικότητα  που ζούμε και με δεδομένα τα  καθημερινέ πλέον ανησυχητικά φαινόμενα  , καλούμαστε να συμπεριφερθούμε με σοβαρότητα και υπευθυνότητα  και σε επίπεδο θεσμών όλων των βαθμών αλλά και πολιτών .

Η πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα  στην περιοχή μας  είχε σαν αποτέλεσμα να καταρρεύσουν  ισόγεια και διώροφα   πετρόκτιστα κυρίως  κτίσματα  , ευτυχώς  στην καταλυτική πλειοψηφία τους ,ακατοίκητα , μη χρησιμοποιούμενα  και εγκαταλειμμένα,  αλλά δυστυχώς  και με ένα νεκρό. Τα σχετικά νεόδμητα κτήρια ,νομίμως υφιστάμενα   τα περισσότερα , υπέστησαν  μικρές έως αμελητέες βλάβες  .

Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές , η πολιτεία και οι θεσμοί , κινήθηκαν άμεσα , όπως και η αλληλεγγύη του λαού  απέδειξε τα αντανακλαστικά της . Ακόμα οι μέχρι τώρα καιρικές συνθήκες, ευνοούν  την αντιμετώπιση  των άμεσων προβλημάτων .Μέχρι πότε ;;;

Όμως ,οι όποιες πρωτοβουλίες, είναι αυτές  που επιβάλει  η σύγχρονη  εμπειρία και γνώση  σε ανάλογες περιπτώσεις ;; Νομίζω  όχι .Όμως έχουμε μπροστά μας μια σημαντική ευκαιρία  να δρομολογήσουμε λύσεις , βραχυπρόθεσμες , μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες  .

Μας δίνεται η ευκαιρία να  διορθώσουμε  τα προβλήματα υποβάθμισης των περιοχών .    Μας δίνεται η ευκαιρία  , γιατί όχι , με σχεδιασμό ,όχι μόνο να αναβαθμιστούν οι εξωαστικές  σεισμόπληκτες  ειδικά περιοχές μας  , άλλα να προκύψει και μεγάλο αναπτυξιακό πρόσημο   , που είναι τόσο ζητούμενο , μετά από περισσότερο από μια 10ετια κρίσης , πρόσφατης πανδημίας κλπ.

Δυστυχώς , αυτό τον δύσκολο καιρό , έχουν αρχίσει να παρουσιάζονται  συμπεριφορές,  που δείχνουν πόσο ελλιπή και ανοχύρωτη είναι η κοινωνία μας  σε αντανακλαστικά συλλογικής συμπεριφοράς  και ανιδιοτέλειας . Άλλο ένα μεγάλο εμπόδιο που θα προκύψει ανασταλτικά , στην όποια  ορθολογική  και ολιστική αντιμετώπιση  των προβλημάτων που αναδείχτηκαν βέβαια, με τους πρόσφατους αυτούς σεισμούς ,άλλα που έχουν φανερό και κυρίαρχο  αίτιο , την πολιτειακή διαχρονικά  απουσία  και ανευθυνότητα, άλλα και την ατομική ιδιοτέλεια , κυρίαρχα απορρέουσα  κατά βάθος από έλλειψη παιδείας .

Οι μέχρι τώρα  καταρρεύσεις  κτηρίων , απέδειξαν εμφανέστατα τα αίτια  που δεν ήταν άλλα από  :

1. Εγκατάλειψη  τους –μη χρήση τους και ετοιμόρροπα – αποτέλεσμα της αστυφιλίας 

 2. ποιότητα κατασκευής  εντελώς έξω από όποιο αντισεισμικό κανονισμό ( όλα σχεδόν τα πετρόκτιστα που κατέρρευσαν  ήταν προχειρότατης κατασκευής  με χρήση  μη  δόκιμων υλικών και τρόπου χρήσης  για αντιμετώπιση  σεισμών –πέτρα με χωμάτινη συγκόλληση  κλπ ) 

3. πολεοδομική δομή που δεν εξασφάλιζε καμιά  άρση επικινδυνότητας (100% κάλυψη  μικρών οικοπέδων ,-πολλάκις διώροφα – δομημένα  χωρίς  ελάχιστη  χρήση οικοδομικών κανόνων) και με γεωμετρικά στοιχεία  κοινοχρήστων χώρων –δρόμων   ανύπαρκτη .

Φυσικά η ανάλυση των σεισμόπληκτων αυτών περιοχών θα ανάδειξη  και πολλές άλλες αιτίες όχι μόνο  τεχνικού περιεχομένου  , άλλα και κοινωνικό οικονομικού,  που οδήγησαν σε αυτήν την  δομησημότητα ,  ιστορικά και διαχρονικά . Η υποδούλωση , ο φόβος του εχθρού , η φτώχεια , οι πόλεμοι ,   οι κατά καιρούς οικονομικές κρίσεις  και  εξαρτήσεις και τελευταία η αστυφιλία και  η εγκατάλειψη ,θα αποτελέσουν μεγάλο πεδίο  έρευνας ., απαραίτητης για να αντιληφθούμε  πως φτάσαμε εδώ και πως πρέπει να κινηθούμε για αποφευχθεί κατά το δυνατόν στο μέλλον.

Τις πρώτες αυτές ημέρες  , η πολιτεία  και οι θεσμοί κινήθηκαν ώστε να καταγραφούν οι ζημιές  και οι επικινδυνότητες . Και φυσικά θα συνεχιστούν  , όμως πρέπει ήδη να έχει αρχίσει  ο σχεδιασμός  για το άμεσο και μακρινό μέλλον των περιοχών αυτών  .

Η παγκόσμια  ανάλογη εμπειρία –που υπάρχει  και στην χώρα μας –Δυτική Αττική-Καλαμάτα  και αλλού παλαιοτέρα  – πρέπει  χθες  να έχει  προχωρήσει .

-Πρώτο μεγάλο βήμα  είναι να προχωρήσουν επιτέλους  οι τοπογραφικές αποτυπώσεις  των πολύ-πληγέντων οικισμών από τον σεισμό, καθώς και το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Έτσι  θα δημιουργηθεί το πρώτιστο και απαραίτητο   υπόβαθρο, στο όποιο θα στηριχτούν οι όποιες αναπτυξιακές και όχι μόνο  πολιτικές .

-Δεύτερο  πολύ σημαντικό βήμα  είναι η ανάλυση  , όχι μόνο τεχνική(δομική , μορφολογική κλπ) αλλά και κοινωνικό οικονομική  και περιβαλλοντική , χωρίς φυσικά  να ξεχαστούν οι  τόσο σημαντικές  και απολύτως απαραίτητες πλέον γεωτεχνικές έρευνες και αξιολογήσεις  . 

-Τρίτο και σημαντικό βήμα , να οριοθετηθεί ένα master plan ανάπτυξης ,και αναπλάσεων,  γενικό  περιοχής και ειδικό για κάθε οικισμό. Αυτό θα αποτελέσει  και την βάση για εναλλακτικές προτάσεις  από ειδικούς  και  η επιλογή θα είναι πλέον θεσμική και πολιτική. Οι προτάσσεις θα έχουν περιεχόμενο χωροταξικό , πολεοδομικό , κτηριολογικό  ,οικοδομικό  , και αντισεισμική θωράκιση , λαμβάνοντας φυσικά την σεισμικότητα των περιοχών  ,την πολιτική προστασία  και όχι μόνο..Είναι το πιο δύσκολο μέρος επιλογών   , διότι σίγουρα θα υπάρξουν τεράστιες αντιθέσεις , ειδικά κοντόφθαλμων ατομικών συμφερόντων και πιέσεις που δυστυχώς γνωρίζουμε πόσο επικίνδυνες είναι για να εκτροχιαστεί η όποια προσπάθεια αναβάθμισης , ανάπτυξης , ειδικά αφορωσα  τις νέες γενιές  που έρχονται .Ας ελπίσουμε ότι δεν θα επικρατήσουν  επιλογές –βαρίδια ,με κυρίαρχο ,το κακώς εννοούμενο προσωπικό συμφέρον .  Είμαι σίγουρος ότι εναλλακτικές προτάσσεις  , ολιστικού χαρακτήρα  και καλά τεκμηριωμένες, δεν θα αφήσουν περιθώριο  παλαιών λανθασμένων   και αναχρονιστικών πρακτικών  .Όλοι  μπορούν να πειστούν , αρκεί να μην αισθανθούν ατομικά αδικημένοι .

– Τέταρτο σημαντικό βήμα είναι η επιλογή της βέλτιστης  ολικής και ολιστικής πρότασης   , που θα αποτελέσει πλέον, τον διαχρονικό τρόπο αναπτύξεις όλων των επιπέδων και μορφών. Φυσικά θα εμπεριέχεται και η  επιλογή   τρόπου έλεγχου της αποδοτικότητας των όποιων επιλογών  και βέβαια  οι διορθωτικές παρεμβάσεις (calibration ) .

Με τα παραπάνω ,προσπάθησα με σύντομο τρόπο,   και  συνοπτική επιστημονικότητα , να  δώσω ένα  τρόπο  σκέψης  και άμεσα αναγκαίων  επιλογών   .

*Νώντας Σαρρής Συντ. Αρχιτέκτονας Πολεοδόμος 

---