Προκλήσεις της Προεδρίας Μπάϊντεν για την Αμερική και τον κόσμο

Άρθρο του Γιώργου Α. Ζερβάκη *

Η περίκλειστη Αμερική της περιόδου Τράμπ, που επέλεξε την απομάκρυνση της από τους Ευρωπαίους εταίρους του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, από την ΕΕ, δεν μπορεί παρά να είναι μια πολιτική που χρήζει αναθεώρησης, από την στιγμή που οι προκλήσεις στην πολιτική, στην οικονομία, στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, σε υγειονομικό επίπεδο, απαιτούν παγκόσμια κινητοποίηση και συνεργασία. Τα χαρακτηριστικά της Προεδρίας Τράμπ ήταν ένας έκδηλος απολυταρχισμός, η απομάκρυνση από την παραδοσιακή ευρωπαϊκή συμμαχία, η απόσυρση από την Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή, από την συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, μέχρι και απομάκρυνση από την UNESCO και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής, με την παρορμητικότητα της, την αναποτελεσματικότητα της, την προχειρότητα της, επέτρεψε στο Κρεμλίνο, στο Ιράν, στην Συρία να έχουν πιο ενεργητική παρουσία στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Οι ΗΠΑ πρέπει να εργασθούν συστηματικά για να αποτελέσουν ξανά έναν εταίρο συνεκτικής δράσης προς την Ευρώπη, επαναφέροντας στο προσκήνιο τις κοινές αντιλήψεις για ειρήνη, ασφάλεια, σταθερότητα και συνεργασία. Να θέσουν στο περιθώριο τον οικονομικό εθνικισμό, να δράσουν για την διεθνή συνεργασία για την κλιματική αλλαγή, να συνεργαστούν με την παγκόσμια κοινότητα απέναντι στην επέλαση του αυταρχισμού, της δημαγωγίας και του εθνικισμού, όπως και άλλων ριζοσπαστικών αντισυστημικών αντιλήψεων.

Η εκλογή Μπάϊντεν στην Προεδρία των ΗΠΑ, θέτει την ολική στρατηγική  επαναφορά στην εξωτερική πολιτική ως ύψιστη προτεραιότητα, να υπάρξει  μια υψηλού επιπέδου ετοιμότητα ως προς τις εξελίξεις στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, όπου συναντάται η τουρκική προκλητικότητα. Και πάνω σε αυτή την βάση, η Ελλάδα οφείλει να ενισχύσει μια στρατηγική ετοιμότητα καθορισμού  της γεωπολιτικής ταυτότητας στα απώτατα ευρωπαϊκά σύνορα, στο Αιγαίο, στον χώρο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, ενισχύοντας τις διεθνείς και περιφερειακές συμμαχίες και μέσω αυτών, των επιλογών της χώρας στην διπλωματία, στην άμυνα, στην ασφάλεια. Πράγμα που δεν έχει γίνει ποτέ, στον βαθμό που πρέπει, στην μεταπολιτευτική περίοδο, αλλά και παλιότερα.

Η επαναφορά των ΗΠΑ στο σημερινό κλυδωνιζόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον, πρέπει να γίνει με συμπαγή μηνύματα πολιτικής επανεκκίνησης στην κατεύθυνση αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, των διεθνών και περιφερειακών μοντέλων συνεργασίας, ακολουθώντας την μακρά παραδοσιακή αντίληψη της Ουάσιγκτον στον μεταπολεμικό κόσμο. Τα καίρια ερωτήματα είναι εάν η νέα Αμερικανική διοίκηση μπορέσει να μετατοπίσει μια πολιτική που ασκήθηκε την προηγούμενη περίοδο, ιδιαίτερα αμυντική και εσωστρεφή ως προς τις διατλαντικές σχέσεις της Ουάσιγκτον, τα περιφερειακά ζητήματα, όπως στην Ανατολική Μεσόγειο, με μια Τουρκία παράγοντα παραβίασης του διεθνούς δικαίου. Κρίσιμο ζήτημα θα αποτελέσει και μια ανανεωμένη σχέση με την Ευρώπη, η επιστροφή επι της ουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής στην Ευρώπη, στην ατζέντα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Η αμερικανική πολιτική πρέπει να επιστρέψει δυναμικά στην πολιτική της εμπιστοσύνης, της θεσμικής λογοδοσίας, της δημοκρατικής έκφρασης. Οι τραυματικές εικόνες της επίθεσης στο Καπιτώλιο, εκεί όπου κυριάρχησαν εμβληματικοί Αμερικανοί Πρόεδροι, ο Τζέφερσον, ο Λίνκολν, ο Ρούζβελτ, ο Κέννεντι, θέτει σε υψηλό επίπεδο την προσπάθεια για την επαναφορά του ομαλού δημοκρατικού βίου απέναντι σε εκείνους που διαμόρφωσαν συνθήκες επιθετικού λαϊκισμού, διασύροντας την Δημοκρατία. Η τροφοδότηση μια πολιτικής απομονωτισμού, έντονα θυμική, αμφισβήτησης της Δημοκρατίας, αποδυνάμωσε τον πυρήνα του αμερικανικού συστήματος εξουσίας, οι φωνές περί εκλογικής νοθείας λίγες ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες, έδωσε κίνητρα σε ακραία εξτρεμιστικά στοιχεία να επιτεθούν στο Καπιτώλιο.

Η Διοίκηση Μπάϊντεν πρέπει να έχει στην ατζέντα της μια δυναμική επαναφορά στον ευρωατλαντικό μηχανισμό, ιδιαίτερα κρίσιμο στην ευρύτερη περιφέρεια της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, επαναφέροντας το ζωτικό ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον, αντιστρέφοντας την τρωθείσα αξιοπιστία των τελευταίων ετών.

Σε μια περίοδο γενικευμένης αβεβαιότητας η Προεδρία Μπάϊντεν μένει να επιβεβαιώσει τις προσδοκίες που έχουν καλλιεργηθεί ως προς τις αναγκαίες αλλαγές πολιτικής, με την Αμερική να επιστρέφει από την κλιμακούμενη εσωστρέφεια, σε μια εφαρμογής ουσιαστικής και δημιουργικής στρατηγικής. Να  δημιουργήσει ξανά πολιτικά πεδία σταθερότητας, να επιτύχει μια ολική επαναφορά στην αποδοχή των διεθνών συμφωνιών, στην λειτουργία των πολυμερών σχέσεων, επιφέροντας έναν παγκόσμιο θετικό και ισορροπημένο ανταγωνισμό, στην οικονομία, στο εμπόριο, στις διεθνείς σχέσεις, εξέλιξη που μπορεί να επηρεάσει και την ΕΕ. Μια Ε.Ε. που οφείλει να ενισχύει τον δικό της ρόλο, την δική της στρατηγική, προωθώντας την πολιτική ενοποίηση, τον εκδημοκρατισμό του θεσμικού της πλαισίου.

* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.