“Πολιτικές διαμορφώσεις στο ευρωπαϊκό περιβάλλον “

Του Γιώργου Α. Ζερβάκη *

Στο κοινοτικό επίπεδο, διαμορφώνονται θέματα που το κάθε ένα έχει τα δικά του διακυβεύματα. Από την συμφωνία για το μεταναστευτικό, το Brexit , έως και την διεθνή παρουσία της Ένωσης. Οφέλη που μέσα από λειτουργικές κατευθύνσεις, φθάνουν μέχρι την διεκδίκηση και αξιοποίηση κοινοτικών πόρων, δημιουργώντας μια νέα, ενισχυμένη πολιτική συνοχής, με ισχυρό  το πρόσημο της κοινωνικής Ευρώπης, διαμορφώνοντας ένα ενοποιημένο σύστημα σε όλα τα κράτη-μέλη, που να περιλαμβάνει προοδευτικά από τον κατώτατο μισθό, έως την πράσινη οικονομία, μειώνοντας τις αποκλίσεις.

Με δεδομένα τα ευρωπαϊκά ελλείμματα που αποτυπώθηκαν με ένταση από την επέλαση της υγειονομικής πανδημίας, η ΕΕ μέσα από διακυβερνητικές αντιλήψεις, οδηγήθηκε σε μια συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης, συμφωνία με ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά και προτεραιότητες, όπως τον μετασχηματισμό της οικονομίας προς πράσινη κατεύθυνση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την βιοποικιλότητα, την ηλεκτροκίνηση. 

Όμως όλα αυτά, χωρίς την αναγκαία πολιτική, θεσμική ενίσχυση του ενοποιητικού σχεδίου, θα είναι ημιτελή βήματα. Η ΕΕ χρειάζεται έναν θεσμικό μετασχηματισμό, που θα αλλάξει την διακυβερνητική αντίληψη για την ενοποιητική πορεία, καθιστώντας δυναμικά συμμέτοχους τους κοινοτικούς θεσμούς, αλλά και τους Πολίτες. Ενώ οι υπάρχοντες εγκλωβισμοί, επιτείνονται από το γεγονός ότι οι εθνικές κυβερνήσεις σπαταλούν κρίσιμο πολιτικό χρόνο για να καταλήξουν σε μια πολιτική συμφωνία, τα χαρακτηριστικά της οποίας δημιουργούν ένα περιοριστικό βεληνεκές.

Ο έντονος διακυβερνητικός χαρακτήρας μέσα στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, οδηγεί σε επιλογές διακρατικής υφής μεταξύ κυβερνήσεων των κρατών-μελών, η πολιτική βαρύτητα των οποίων δεν επιτρέπει την ικανοποίηση των προσδοκιών για μια ενεργητική ΕΕ, ικανή να ανταποκρίνεται στον ρόλο της.

Η ΕΕ δεν μπορεί να παράγει άλλα ελλείμματα ως προς την πολιτική της ικανότητα, αλλοιώνοντας τον χαρακτήρα της, χωρίς να εμβαθύνει την οντότητα της. Και αυτό απαιτεί, προϋποθέτει, για ολόκληρο το θεσμικό οικοδόμημα της Ευρώπης, την ύπαρξη ενός πολιτικού πρίσματος, με μια διαφορετική, αναβαθμισμένη πολιτική βαρύτητα. Και για αυτό δεν χρειάζεται να περιμένουμε τις επόμενες ευρωπαϊκές εκλογές, τις συζητήσεις και τις διαβουλεύσεις, τις διακυβερνητικές μεθοδεύσεις για τις συμφωνίες που θα διαμορφώνουν την θεσμική εκπροσώπηση της ΕΕ. 

Η ΕΕ χρειάζεται να επαναδιατυπώσει μια ανανεωμένη πρόταση Συνθήκης, ικανή με το πολιτικό της εκτόπισμα να οδηγήσει σε εμβάθυνση του ενωσιακού κεκτημένου, σε εμβάθυνση των πολιτικών της, καταφέρνοντας να αντιμετωπίσει με επιτυχία νέες ιεραρχήσεις.

Η πολιτική δράση της ΕΕ πρέπει να λειτουργήσει στην κατεύθυνση η δημόσια υγεία να καταστεί χώρος κοινής και συντονισμένης ευρωπαϊκής απάντησης. Εξέλιξη που χρειάζεται θεσμική αναδιάρθρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, έτσι ώστε η νομισματική διάσταση να εμπλουτισθεί με την αναγκαία διάσταση της Οικονομικής Ένωσης.

Η επαναφορά στην ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα μιας εργαλειοθήκης που κοινοτικοποιεί το χρέος των κρατών-μελών, δημιουργεί διαφορετικές θέσεις, όμως στο τέλος τίθεται το ερώτημα για το κατά πόσον όλα τα ερωτήματα κινούνται στην κατεύθυνση ενίσχυσης του ενοποιητικού πλαισίου. 

Η κοινή πρωτοβουλία 10 κρατών-μελών της ΕΕ του Δεκεμβρίου 2020, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα,  σχετικά με τον ενισχυμένο κλιματικό στόχο της ΕΕ για το 2030, σαν πρωτοβουλία έστειλε ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα προς τον κόσμο και τους Πολίτες, ότι η ΕΕ θα ηγηθεί με το παράδειγμα της, ακόμα και σε δύσκολες περιόδους όπως η σημερινή, χαράσσοντας τον δρόμο προς την κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050 και την εκπλήρωση της Συμφωνίας των Παρισίων. 

Η ευρωπαϊκή οικοδόμηση περιλαμβάνει και την βιοποικιλότητα, έναν ισχυρό αγροτοδιατροφικό τομέα και τα εκατομμύρια ευρώ που θα έχουν ως κατεύθυνση την στήριξη των ευρωπαϊκών οικονομιών πρέπει να εξασφαλίζουν την δυναμική υιοθέτηση και επίτευξη των στόχων του ευρωπαϊκού πράσινου New Deal. 

Στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι πολιτικές εθνικές ισορροπίες, που έχουν φανεί όχι μόνον στην κρίση χρέους, αλλά και σε άλλες κρίσιμες καμπές της Ευρώπης, όπως στην τραυματική Συνθήκη της Νίκαιας, τον Δεκέμβριο του 2000. Τότε πάλι, μια Συνέλευση για το Μέλλον της Ευρώπης, είχε ως στόχο να οδηγήσει σε μια συμφωνία συνθήκης για την αναγκαία αναμόρφωση των κοινοτικών θεσμών, προλειαίνοντας το έδαφος  για την μελλοντική διεύρυνση, με στόχο μια ΕΕ των 27 κ-μ.

Σήμερα, που νέες υποσχέσεις δίνονται, με μια Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, πολλά από τα τότε ακανθώδη ζητήματα δεν έχουν βρει ακόμη τη λύση τους. Και τα κοινοτικά θεσμικά ελλείμματα διευρύνονται, όσο η λέξη ομοσπονδία, η φεντεραλιστική πολιτική προσέγγιση και θεώρηση, απουσιάζει σε υψηλό επίπεδο. Kαι η στασιμότητα που καλλιεργείται από την διακυβερνητική λογική των μικρών εθνικών συσχετισμών και υπολογισμών, μπορεί να ξεπερασθεί μόνο με την διαμόρφωση παρεμβάσεων, με προσδιορισμούς ομοσπονδιακής λογικής.

* Ο Κος Γιώργος Α. Ζερβάκης, είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.