Δημόσιες Συμβάσεις: Στο στόχαστρο Περιβάλλον, Ανάπτυξη, Διαφάνεια

Την Πέμπτη 4 Μαρτίου ψηφίστηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο της Κυβέρνησης για την τροποποίηση του ν. 4412/2016 για τις δημόσιες συμβάσεις.

Ο συγκεκριμένος νόμος αποτέλεσε τροποποίηση της μεγάλης μεταρρυθμιστικής προσπάθειας της προηγούμενης κυβέρνησης να ηλεκτρονικοποιήσε​ι το σύστημα δημοπράτησης δημόσιων έργων και δημόσιων προμηθειών ​και να εντάξει σε ένα ενιαίο θεσμικό πλαίσιο το σύνολο της κατακερματισμένης νομοθεσίας για τις δημόσιες συμβάσεις εναρμονίζοντας τη με την κοινοτική νομοθεσία.

Το εγχείρημα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ είχε συγκεκριμένα και μετρήσιμα αποτελέσματα. Από το 2017 το σύνολο των δημόσιων διαγωνισμών αξίας άνω των 60.000 ευρώ για αγαθά, υπηρεσίες, έργα και μελέτες είχε αρχίσει να διενεργείται ηλεκτρονικά, οδηγώντας έτσι σε μείωση δαπανών κατά 19% σε σχέση με τα προϋπολογισθέντα ποσά  και μείωση της δαπάνης κατά περίπου 190 εκ. ευρώ. Σε διάφορα φάρμακα η μείωση της δαπάνης στο τέλος της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ άγγιξε το 70%.

Σε αντίθεση με τις παραπάνω προσπάθειες ο νόμος της ΝΔ αποσκοπούσε στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Με αφορμή τις αναγκαιότητες αναθεώρησης όψεων του 4412/2016 εξαιτίας της τροποποίησης της κοινοτικής νομοθεσίας και με βασική θέση την υποτιθέμενη προσπάθεια επιτάχυνσης των διαδικασιών, η ΝΔ ψήφισε τις προηγούμενες μέρες ένα νόμο που θα παραλύσει την δημόσια διοίκηση και θα στερήσει από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα την δυνατότητα και την τεχνογνωσία να σχεδιάζει δημόσια έργα.

Ο νόμος για τις δημόσιες συμβάσεις της ΝΔ είναι ένα μεγάλο εγχείρημα αναδιάρθρωσης της αγοράς δημόσιων έργων υπέρ των μεγάλων κατασκευαστικών εταιριών και μελετητικών γραφείων της χώρας. Δημιουργεί πλήθος εμποδίων για την συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στους δημόσιους διαγωνισμούς, δεν διαφοροποιεί τις γραφειοκρατικές υποχρεώσεις των συμμετεχόντων ανάλογα το ύψος του διαγωνισμού και δημιουργεί υπέρογκες απαιτήσεις στην παροχή εγγυήσεων για τις ΜμΕ, την ίδια ώρα που η τράπεζες έχουν τις πόρτες τους κλειστές για όλες τις μικρομεσαίες. Έτσι, ο νόμος, μέσα από τον αποκλεισμό του μεγαλύτερου μέρους της αγοράς, μειώνει τον ανταγωνισμό και άρα, μεσομακροπρόθεσμα, ζημιώνει και το κρατικό «ταμείο».

Στην ίδια κατεύθυνση, ο νόμος των κυρίων Γεωργιάδη και Καραμανλή είναι ένα παράθυρο για την αναζωογόνηση της μικροδιαπολοκής στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Μέσα από την εξαίρεση των μικρών απευθείας αναθέσεων μέχρι 2500 ευρώ από την υποχρέωση δημοσιότητας, από τούδε και εφεξής οι δήμαρχοι θα μπορούν να επιστρέψουν στις παλιές δοκιμασμένες πρακτικές τις κατάτμησης έργων χωρίς κανένα μηχανισμό ελέγχου για τα πεπραγμένα τους.

Επιπλέον, το άρτι ψηφισθέν νομοσχέδιο είναι ένα άλμα στην κατεύθυνση της ιδιωτικοποίησης της επίβλεψης των δημόσιων έργων και στην κατεύθυνση της απώλειας του technical capacity των φορέων του δημοσίου ώστε να προωθούν δημόσια έργα. Μέσα από την εκχώρηση του δικαιώματος της επίβλεψης σε ιδιώτες παγιώνεται η σημερινή συνθήκη απουσίας τεχνικού προσωπικού σε μικρούς δήμους ενώ ταυτόχρονα ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου σε σχέση με τις συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ ιδιωτών ελεγκτών που θα πληρώνονται από ιδιώτες αναδόχους.

Πάνω από όλα όμως, ο σημερινός νόμος είναι αντιευρωπαϊκός.  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την δεκαετία του ’80 έβλεπε τις δημόσιες συμβάσεις πρωτίστως ως ένα εργαλείο κατασκευής της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και ενίσχυσης του ανταγωνισμού. Σήμερα όμως η Επιτροπή αναλαμβάνει πλήθος πρωτοβουλιών ώστε οι δημόσιες συμβάσεις να αποτελέσουν εργαλείο επιτάχυνσης της πράσινης ανάπτυξης και της καινοτομίας, στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και προώθησης της κοινωνικής συνοχής.

Το ψηφισθέν νομοσχέδιο κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Πέρα από το ότι σε πλήθος σημείων, όπως με την περίπτωση της άρσης της υποχρεωτικότητας για την έκδοση περιβαλλοντικών αδειών πριν από την προκήρυξη ενός έργου, κινείται στα όρια των ευρωπαϊκών οδηγιών. Πάνω από όλα δεν προωθεί μια ατζέντα που θα έβλεπε την δημόσια κατανάλωση, τις δημόσιες συμβάσεις και τα δημόσια έργα ως ένα εργαλείο ανάπτυξης.

Στις παρούσες συνθήκες μια τέτοια μεταρρύθμιση θα μπορούσε να προωθηθεί μόνο από μια προοδευτική κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.

*Ο Χάρης Μαμουλάκης είναι αν. Τομεάρχης Ανάπτυξης, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Ηρακλείου – Πολιτικός Μηχανικός BEng MSc