Διαστάσεις της ευρωπαϊκής ενοποίησης

Άρθρο του Γιώργου Α. Ζερβάκη *

Κάτω από την απειλή της πανδημίας, στην διάσταση της δημόσιας συζήτησης για την Ευρώπη και το μέλλον της, τον Βορρά και το Νότο, τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, το ερώτημα ποια μορφή θα έχει η ευρωπαϊκή οικονομική βοήθεια, αποτυπώνονται τα θεσμικά ελλείμματα και ανεπάρκειες των διακυβερνητικών μηχανισμών, οι άτολμοι εθνικοί συμβιβασμοί. Αλλά και ο πολιτικός ρεαλισμός, στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό περίγραμμα, η προσέγγιση με την κατεύθυνση των ιδρυτικών κειμένων για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, την ομοσπονδιακή, φεντεραλιστική πρόταση.

Σε αυτή την συγκυρία που αναδεικνύεται η αναγκαιότητα της βαθύτερης ενοποίησης, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες πρέπει να ενσκύψουν στο πολιτικό και κοινωνικό κεκτημένο της μεταπολεμικής απόφασης των ευρωπαϊκών εθνικών κρατών, να ξεπεράσουν τους εθνικούς ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις του παρελθόντος, συνδιαμορφώνοντας μια Κοινότητα/Ένωση Δημοκρατίας, Ελευθερίας, Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Αποτελεί ιστορική υποχρέωση όλων των Ευρωπαίων να μην ξεχνάμε όλα όσα οδήγησαν σε μια κοινή, εθελούσια πορεία τα παλιά ευρωπαϊκά κράτη. Το επίτευγμα της μεγαλύτερης περιόδου ειρήνης, που δεν είναι ούτε δεδομένο, ούτε αυτονόητο, είναι η καλύτερη απάντηση στον λαϊκιστικό, εθνικιστικό αντιευρωπαϊσμό, στους δημαγωγούς Αριστεράς και Δεξιάς, τους εχθρούς και υπονομευτές του δημοκρατικού ενοποιητικού σχεδίου.

Σε κρίσιμες χρονικές περιόδους, η Ευρώπη πάντα έδειχνε την βούληση να μην επιστρέψει στο παρελθόν, δημιουργώντας νέους προσδιορισμούς για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το ίδιο και σήμερα. Χωρίς να έχει ακόμα επιτύχει να εξασφαλίσει τον πολιτικό χαρακτήρα της, κάτω από αυτές τις συνθήκες, το μήνυμα είναι περισσότερη Ευρώπη, με θεσμικό και συνεκτικό βάθος.

Ακόμα και μέσα από τραυματικές Συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπως αυτήν της Νίκαιας, όπως έχει καταδειχθεί ότι η Ευρώπη προχωράει μέσα από τις κρίσεις της. Με την Ευρώπη να απέχει αρκετά από τις ιδρυτικές κατευθύνσεις των Ιδρυτών-Πατέρων της, με το φεντεραλιστικό όραμα να πρέπει να επανακάμψει, οι αποφάσεις που λαμβάνονται, πρέπει να δίνουν τον αναγκαίο βηματισμό στην ΕΕ για την επόμενη ημέρα, διαψεύδοντας τις Κασσάνδρες του απομονωτισμού.

Η ΕΕ βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας της, σε αυτήν χρειάζεται να διαμορφώσει μια νέα ενοποιητική δυναμική. Όχι με την ύπαρξη μιας ακόμα Συνθήκης, αποτέλεσμα των χαμηλών προσδοκιών διακυβερνητικού επιπέδου, όχι με έναν διάλογο κλειστών θυρών που δεν θα πείσει τους Ευρωπαίους Πολίτες, αλλά με την επίτευξη ενός πολιτικού στόχου ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, για την μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων, την δημιουργία προστιθέμενης αξίας για μια ανταγωνιστική ενιαία αγορά, για μια ευρωπαϊκή οικονομία πράσινου και ψηφιακού μετασχηματισμού. Σε αυτή την συγκυρία, για την ΕΕ προέχει η αναγκαιότητα να παράξει ισχυρές κοινές πολιτικές, λαμβάνοντας αποφάσεις που θα διαμορφώσουν το νέο ενωσιακό περιβάλλον.

Εάν παρατηρήσουμε την ιστορική διαδρομή της ευρωπαϊκής ενοποίησης, θα παρατηρήσουμε ότι στην οικοδόμηση της υπάρχουν και οι περίοδοι της φιλόδοξης θεσμικής εμβάθυνσης, αλλά και οι περίοδοι της διακυβερνητικής αδράνειας και των χαμηλών προσδοκιών. Όμως αυτός ο τρόπος έχει αποδειχθεί ότι δεν βοηθάει πλέον την Ευρώπη.

Η υγειονομική κρίση που ενέσκυψε, οδήγησε εννέα αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, με κοινή δήλωση τους, να ζητήσουν την δημιουργία ειδικού τόπου ευρωομολόγων. Έτσι η συζήτηση αναδιαμορφώνεται, εμπεριέχοντας ζητήματα που άπτονται της δημοσιονομικής πειθαρχίας του Κοινοτικού Προϋπολογισμού, τις θέσεις χωρών του Βορρά και του Νότου, πως αυτές μπορούν να γεφυρωθούν, μέσα από μια συμβιβαστική λειτουργία. Το ζήτημα των ευρωομολόγων, το οποίο δεν έμεινε ως ένα κρίσιμο στοιχείο στην ευρωπαϊκή δημόσια συζήτηση, προσδιορίζει μια ΕΕ που από την μια έκανε βήματα στην κατεύθυνση ενίσχυσης της δημοκρατικής λειτουργίας της, μέσω των ξεχωριστών πολιτικών υποψηφιοτήτων για την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από την άλλη έδειχνε ανέτοιμη για τις αναγκαίες, ριζικές αλλαγές εντός των κοινοτικών συνθηκών.

Τα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα, τα κράτη-μέλη, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα χρειάζονται μια νέα, δραστική συνειδητοποίηση Κοινοτισμού και Αλληλεγγύης, για την αναγκαιότητα της Ενωμένης Ευρώπης. Συνειδητοποίηση αντίστοιχη του ιστορικού χρέους των Ευρωπαίων ηγετών μεταπολεμικά, που οδήγησε στην ίδρυση της ΕΟΚ.

Οι αποφάσεις που καλούνται να πάρουν τα προσεχή χρόνια οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, είναι για όλη την Ευρώπη, για το παρόν και το μέλλον της, για την ενότητα των Πολιτών της. Ας θυμόμαστε την διαιρεμένη Ευρώπη των δυο Παγκοσμίων Πολέμων, της ανόδου του ναζισμού, της ψυχροπολεμικής διαίρεσης και των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Η ενίσχυση της οντότητας των κρατών-μελών μπορεί να προέλθει μόνον μέσα από την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η ιστορική αναγκαιότητα της οποίας σήμερα, αποκτά άλλη βαρύτητα.

* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.