Ανάσχεση της πανδημίας, χωρίς Δημόσια Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, ΔΕΝ γίνεται!

Toυ Μιχάλη Τερζάκη*

Η γέννηση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας

Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας αναδύθηκε ως ανάγκη την δεκαετία του 70, ενώ πήρε σάρκα και οστά στην διεθνή συνδιάσκεψη του Π.Ο.Υ το 1978 στην ‘Αλμα Άτα. Αποτελούσε το επιστέγασμα αγώνων όλο και μεγαλύτερου μέρους του κόσμου για ποιοτική πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και για συστήματα υγείας στραμμένα προς την κοινότητα. Σε αντίθεση με το νοσοκομειοκεντρικό μοντέλο δίνει έμφαση:

Α) Στην πρόληψη και στην προαγωγή της υγείας του πληθυσμού.

Β) Στην παρέμβαση σε επίπεδο κοινότητας με την ενεργό συμμετοχή της ίδιας.

Γ) Στην καθολική πρόσβαση του πληθυσμού στο αγαθό της υγείας.

Δ) Στην ολιστική προσέγγιση μέσω της δι-επιστημονικής ομάδας υγείας.

Ε) Στη συνέχεια στην θεραπεία, την αποκατάσταση και  την επανένταξη.

Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, ως μοντέλο και ως λογική, έχει κοινωνικό και ταξικό πρόσημο, καθώς εστιάζει στη δημόσια υγεία του γενικού πληθυσμού, κυρίως στην πρόληψη, με την ενεργοποίηση της τοπικής κοινότητας, για την προαγωγή της υγείας και της ποιότητας ζωής των πολιτών. Οι κοινωνίες που δίνουν έμφαση στη δημόσια υγεία και στην καθολική πρόσβαση στο υγειονομικό αγαθό προσανατολίζονται στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Η έμφαση στην ΠΦΥ συνιστά έναν άλλον προσανατολισμό για τη δημόσια υγεία, πλήρως ανταγωνιστικό με την επικρατούσα καπιταλιστική αντίληψη της υγείας – εμπόρευμα που πωλείται ως νοσοκομειακή θεραπεία ή φάρμακο. Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο που η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας αποτελεί γέννημα των ριζοσπαστικών ιδεών της κοινωνικής δικαιοσύνης και προόδου, ενώ σήμερα, υποβαθμίζεται σε σημείο απαξίωσης από τον κυρίαρχο σύγχρονο νεοφιλελευθερισμό.

Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στην Ελλάδα

Η δημιουργία της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) στην Ελλάδα ξεκινάει παράλληλα με την δημιουργία του Εθνικού Συστήματος υγείας (ΕΣΥ) με αφετηρία τον νόμο 1397 του 1983. Παρόλα αυτά από την γέννηση του το σύστημα ΠΦΥ θα βρίσκεται διαρκώς και συνειδητά σε δεύτερη μοίρα, καθώς η χρηματοδότησή του βασίζεται στους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων και όχι σε ανεξάρτητους κρατικούς πόρους. Η ανάπτυξή της υποτασσόταν στο νοσοκομειοκεντρικό μοντέλο, ως φτωχός συγγενής, χωρίς ανεξάρτητο συγκροτημένο σχέδιο λειτουργίας και ανάπτυξης, χωρίς αντιμετώπισή της ως βασικού πυλώνα του ΕΣΥ. Επίσης προσέκρουσε στην οργανωμένη αντίσταση του ιατρικού κατεστημένου και στους συμβιβασμούς που προχώρησε το ΠΑΣΟΚ με τους εκπροσώπους του.

Με τη διαδικασία αυτή απαξιώθηκαν δομές και άνθρωποι. Δεν είναι καθόλου αμελητέο το γεγονός ότι δαπανήθηκαν πολλά χρήματα για κτιριακό και ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, με το 80% αυτών να μην λειτουργούν ποτέ και να αποσύρονται τα τελευταία χρόνια ολόκληρα ακτινολογικά, μικροβιολογικά εργαστήρια και οδοντιατρεία από τα Κ.Υ υπαίθρου.

Με αυτά δεδομένα, οικοδομήθηκε και η λανθασμένη αντίληψη που ταυτίζει το σύστημα της πρωτοβάθμιας, με τους ιδιώτες γιατρούς που είναι συμβεβλημένοι με το ασφαλιστικό ταμείο του ασθενή. Τα κέντρα υγείας υπαίθρου και τα αγροτικά ιατρεία εκπίπτουν σε κέντρα συνταγογράφησης βιβλιαρίων. Σαν αποτέλεσμα έχουμε την ασυνεχή και αποσπασματική φροντίδα, με τους ασθενείς να πηγαίνουν από ειδικότητα σε ειδικότητα μέχρι να βρουν την σωστή, την κατακερματισμένη και υποβαθμισμένη παροχή υπηρεσιών υγείας, την εμφάνιση ακόμα και φαινομένων καταναλωτισμού. Εκ διαμέτρου αντίθετη δηλαδή κατεύθυνση με τις αρχές της Άλμα Άτα.

Η επέλαση των Μνημονίων χειροτέρευσε ακόμα περισσότερο την κατάσταση στην ΠΦΥ, με τις κρατικές δαπάνες υγείας να μειώνονται σωρευτικά πάνω από 40%, φτάνοντας το 2017 κάτω από το 5% του ΑΕΠ, το προσωπικό σε ολόκληρο το ΕΣΥ να συρρικνώνεται κατά χιλιάδες και την ΠΦΥ να βρίσκεται σε πλήρη παρακμή. Το 2017 ήρθε ο νόμος 4486/2017 για την δημιουργία των ΤΟΜΥ. Λόγω του Μνημονιακού πλαισίου, της αβέβαιης βάσης χρηματοδότησης (βασιζόμενη σε ευρωπαϊκή αξιολόγηση και πόρους), του brain drain και της έλλειψης γενικών γιατρών, έως σήμερα λειτουργεί μόλις το 50% των αρχικά προβλεπόμενων ΤΟΜΥ (το καλοκαίρι του 2019 μόλις οι  127 από τις 239 σχεδιαζόμενες τοπικές μονάδες υγείας λειτουργούσαν σε όλη τη χώρα, καλύπτοντας μόνο 2 εκατομμύρια κατοίκους, ήτοι το ένα πέμπτο του συνολικού πληθυσμού).

Ο στόχος της μεταρρύθμισης στην Πρωτοβάθμια Υγεία αποτυπώνεται ξεκάθαρα στο Μνημόνιο που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ: EOPYY will adjust the way it provides primary health care by implementing compulsory registration with a GP, to act as a gatekeeper in charge of referrals to specialists. Δεν είναι άλλος δηλαδή από την αντιγραφή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου που εφαρμόζεται σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες, που μετατρέπει τους γενικούς – οικογενειακούς γιατρούς σε πορτιέρηδες, που ρεγουλάρουν την πρόσβαση του πληθυσμού σε ειδικούς γιατρούς, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια περίθαλψη, με ένα και μοναδικό κριτήριο. Την περαιτέρω μείωση των κρατικών δαπανών.

Τα παραπάνω αποτυπώνονται  σε μια σειρά έρευνες που διαπιστώνουν – πέραν της συνολικής υποβάθμισης και υποχρηματοδότησης της Δημόσιας Περίθαλψης – ότι η χώρα μας έχει το πιο στρεβλό, ανισόμετρα ανεπτυγμένο και νοσοκομειο-κεντρικό σύστημα περίθαλψης στην Ευρώπη. Η κατανομή των δαπανών δηλώνει τις προτεραιότητες που θέτει μια χώρα στη διαμόρφωση της πολιτικής υγείας.

Διαθέτει το χαμηλότερο ποσοστό δαπανών υγείας για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, μόλις το 25%, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης (35%). Συγκριτικά, οι δαπάνες για νοσοκομειακή περίθαλψη είναι διπλάσιες στην Ελλάδα (40%) σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ (25%). Συγκριτικά, η Πορτογαλία, που υπήρξε επίσης μνημονική χώρα, με παρόμοιες κοινωνικοοικονομικές δομές, παρουσιάζει ποσοστά εντελώς διαφορετικά, διαθέτοντας 48% για πρωτοβάθμια περίθαλψη και 26% για νοσοκομειακή.

Επίσης, δαπανά ελάχιστους πόρους για προληπτική φροντίδα (μόλις 20 € ανά άτομο, έναντι 89 € που είναι ο μέσος όρος της ΕΕ ή 1,3 % των δαπανών υγείας, ποσοστό που την κατατάσσει, μαζί με την Κύπρο και τη Σλοβακία, μεταξύ των τελευταίων τριών κρατών μελών) και καταγράφει τη μεγαλύτερη έλλειψη γενικών- οικογενειακών γιατρών στην Ε.Ε (μόλις 1 στους 16 γιατρούς στην Ελλάδα είναι ειδικός γενικός γιατρός).

Συμπερασματικά, έχει ένα από τα πιο αδύναμα συστήματα Π.Φ.Υ. στην Ευρώπη (κατάταξη του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Συστήματα Υγείας και του Π.Ο.Υ.):

Αδιάψευστες αποδείξεις που επιβεβαιώνουν την ανυπαρξία Δημόσιας ΠΦΥ και τις κοινωνικές της επιπτώσεις αποτελούν τα σχετικά ευρήματα από την έκθεση Ελλάδα-Προφίλ Υγείας 2019, Η Κατάσταση της Υγείας στην ΕΕ από τον ΟΟΣΑ και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Συστήματα και τις Πολιτικές Υγείας (Κομισιόν).  Σύμφωνα με αυτήν, η Ελλάδα έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο μη καλυπτόμενων αναγκών  ιατρικής περίθαλψης –κυρίως λόγω κόστους- στην ΕΕ (μετά την Εσθονία), με το ποσοστό να διπλασιάζεται για τα φτωχότερα νοικοκυριά.

Πάνω από το ένα τρίτο των δαπανών υγείας προέρχεται από τα νοικοκυριά, το τέταρτο μεγαλύτερο ποσοστό στην ΕΕ. Συνολικά, στην Ελλάδα μόνο το 61 % των δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη προέρχεται από δημόσιες πηγές, ενώ το 35 % χρηματοδοτείται απευθείας από τα νοικοκυριά. Τα υψηλά επίπεδα επιμερισμού του κόστους οφείλονται κυρίως στις συμμετοχές των ασφαλισμένων για τα φάρμακα και στις άμεσες πληρωμές για υπηρεσίες που δεν περιλαμβάνονται στη δέσμη παροχών, επισκέψεις σε ειδικούς ιατρούς, νοσηλευτική περίθαλψη, καθώς και οδοντιατρική περίθαλψη.

Ο ρόλος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στην πανδημία

Ήδη από τον Μάρτιο του 2020 ο Π.Ο.Υ έχει εκδώσει οδηγίες για την διάρθρωση και το ρόλο της ΠΦΥ στην πανδημία σε τρία επίπεδα δράσης:

• Στο επίπεδο της πρόληψης. Με ενεργητικές παρεμβάσεις στην κοινότητα γίνεται ενημέρωση για τον ιό, δίνονται οδηγίες για αποστασιοποίηση, προφύλαξη και υγιεινή.
• Στο επίπεδο της διαχείρισης των περιστατικών, με σκοπό την ταχύτατη ανίχνευση, την ιχνηλάτηση και την απομόνωση. Παράλληλα αναλαμβάνει το ρόλο της μαζικής διαλογής των νοσούντων από COVID 19 και παρακολουθεί όσους δεν χρήζουν νοσηλείας. Όσοι χρήζουν παραπέμπονται με τακτικό τρόπο στα κατάλληλα κέντρα. Βοηθά έτσι στην αποσυμφόρηση των νοσοκομείων.
• Στο επίπεδο διατήρησης των αναγκαίων υπηρεσιών υγείας, με την παρακολούθηση χρόνιων νοσημάτων και υπηρεσίες αποκατάστασης και επανένταξης.

Είναι προφανές πως βασική προϋπόθεση για τα παραπάνω αποτελεί η ύπαρξη αναγκαίων υποδομών και προσωπικού καθώς και η κατάρτιση σχεδίου δράσης που να βάζει στην αιχμή του δόρατος τις υπηρεσίες ΠΦΥ. Ακόμα βασικότερη προϋπόθεση αποτελεί η ύπαρξη πολιτικής με στόχο την υπεράσπιση της υγείας του λαού.

Χώρες οι οποίες αξιοποίησαν την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας σαν μέρος ενός συνολικότερου σχεδιασμού απέναντι στην πανδημία είχαν πολύ καλύτερα αποτελέσματα για τους λαούς τους, όπως δείχνουν τα παραδείγματα χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας και Ευρώπης καθώς και το παράδειγμα της Κούβας (μιας χώρας με υποδιπλάσιο ΑΕΠ από το Ελληνικό).

Μέσα στην πανδημία η Κυβέρνηση όφειλε να πράξει άμεσα για την αναβάθμιση και ενίσχυση των υπηρεσιών της ΠΦΥ:

Α) Με την κατάρτιση σχεδίου για την ενημέρωση και εκπαίδευση του προσωπικού και κατ’ επέκταση των τοπικών κοινοτήτων σε σχέση με τον ιό, μέτρα προφύλαξης, αποστασιοποίησης και υγιεινής.

Β) Με έκτακτη οικονομική ενίσχυση της Π.Φ.Υ,  έκτακτες προσλήψεις προσωπικού και  ενίσχυση του εξοπλισμού, ώστε να μπορέσει να αναλάβει ενεργό ρόλο στην μάχη. Χαρακτηριστική είναι έρευνα του Ερευνητικού Δικτύου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που αποτυπώνει τους προβληματισμούς εργαζομένων στην ΠΦΥ σε σχέση με το πρώτο κύμα. Το 79% αναφέρει προβληματισμό σχετικά με την επάρκεια του προσωπικού, το 90% έλλειψη σε μέσα ατομικής προστασίας, ενώ το 75% προβληματίζεται σε σχέση με τον κίνδυνο νόσησης του ίδιου.

Γ) Εκπόνηση σχεδίου για την άμεση αναδιοργάνωση των υπηρεσιών υγείας με βάση την εκτίμηση του επιπέδου υγείας της κοινότητας. Εδώ θα μπορούσε να βοηθήσει η επανεκκίνηση συστημάτων παρατήρησης της νοσηρότητας τύπου Sentinel για τον ιό. Ταυτόχρονα η κατηγοριοποίηση και κατάταξη του τοπικού πληθυσμού ανάλογα με την υπαρκτή συν-νοσηρότητα και ευαλωτότητα θα δημιουργούσε προϋποθέσεις για άμεση στοχευμένη παρέμβαση στο περιβάλλον τους και θα διευκόλυνε και την εξατομικευμένη περίθαλψη των ίδιων.

Δ) Αντίστοιχη μέριμνα για την λειτουργία των εξωτερικών ιατρείων και την διαχείριση χρόνιων νοσημάτων. Υπολογίζεται ότι την περίοδο Γενάρη – Οκτώβρη 2020 χάθηκαν πάνω από 2,5 εκατομμύρια επισκέψεις στα Κέντρα Υγείας, σε σχέση με τον αντίστοιχο μέσο όρο της περιόδου 2017 – 2019, ενώ άλλα 3,4 εκατομμύρια επισκέψεις στα τακτικά εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων.

Ε) Διασύνδεση των υπηρεσιών δημόσιας υγείας με στόχο την ενεργό διερεύνηση του πληθυσμού για συμπτώματα,  με σκοπό την ιχνηλάτηση, απομόνωση, παρακολούθηση και επανένταξη του. Η πλειοψηφία των ασθενών, που δεν χρήζει νοσηλείας μπορεί να εντοπιστεί έγκαιρα και να έχει πρόσβαση σε ιατρική παρακολούθηση και οδηγίες ενώ ταυτόχρονα σταματάει η αλυσίδα μετάδοσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Κούβα που σύμφωνα με το Commonwealth Foundation έως τις 30 Απριλίου το 85% των περιπτώσεων Covid 19 είχε διαγνωστεί στην Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Παρόμοια πρακτική θα έδινε ανάσα στα Ελληνικά νοσοκομεία.

Η κυβερνητική πολιτική για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας μέσα στην πανδημία

Παρόλη την δύσκολη κατάσταση η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας θα μπορούσε να συμβάλει καθοριστικά στην καταπολέμηση της πανδημίας στη χώρα μας και να απέτρεπε σε σημαντικό βαθμό την εκτίναξη της νοσηρότητας και της θνητότητας, παίζοντας κεντρικό ρόλο τόσο στην επιδημιολογική επιτήρηση-ιχνηλάτηση-διενέργεια μαζικών τεστ, στην παρακολούθηση, αντιμετώπιση και αποθεραπεία ασθενών με COVID 19, καθώς και τον έλεγχο της λοιπής νοσηρότητας. Αν τα Νοσοκομεία και οι ΜΕΘ αποτελούν την αναγκαία άμυνα απέναντι στην πανδημία, τότε οι μονάδες της ΠΦΥ, με την δυνατότητα για ενεργητική παρέμβαση στην κοινότητα, θα έπρεπε να έχουν τον ρόλο της επίθεσης. Ένας απ’ τους καθοριστικούς -μεταξύ πολλών άλλων- λόγους που η πανδημία έχει ακολουθήσει καταστροφική έως τώρα πορεία, είναι ότι τα παραπάνω δεν υπήρχαν καν ως σκέψη στην πολιτική ηγεσία του Υπ.Υγείας και την κυβέρνηση.

Εν μέσω πανδημίας η κυβέρνηση επέτεινε την απαξίωση και υποβάθμιση της Δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με μετακινήσεις προσωπικού προς τα νοσοκομεία,  αναστολή των ιατρείων παρακολούθησης χρόνιων νοσημάτων, ακόμα και αναστολή λειτουργίας των αγροτικών ιατρείων (στις περιπτώσεις της 3ης και της 4ης Υ.Π.Ε). Σαν αποτέλεσμα, η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας βγήκε πρακτικά εκτός μάχης στο πρώτο κύμα της πανδημίας ενώ η λοιπή νοσηρότητα στον πληθυσμό παρέμενε ανεξέλεγκτη με το κλείσιμο των εξωτερικών ιατρείων.

Αν στο πρώτο κύμα η αιτία ήταν ο «αιφνιδιασμός», στο δεύτερο κύμα ήταν καθαρά ζήτημα πολιτικής επιλογής. Ελάχιστα Κ.Υ πανελλαδικά κυριολεκτικά βαφτίστηκαν «Κέντρα Covid», με μόνο καθήκον τη λήψη μοριακών τεστ, χωρίς την αναγκαία διασύνδεση με τα νοσοκομεία αναφοράς, τις αναγκαίες υποδομές, υλικό και εξοπλισμό,  με έλλειψη συστηματικής ενημέρωσης και εκπαίδευσης του υγειονομικού προσωπικού ώστε να μπορέσει με την σειρά του να παρέμβει στις κοινότητες, να παρακολουθήσει και να δώσει οδηγίες δια ζώσης και τηλεφωνικά.

Ελάχιστα μόνο Κ.Υ πανελλαδικά, με πρωτοβουλία των εργαζόμενων και των επιστημονικών υπευθύνων, αποτέλεσαν την εξαίρεση, ουσιαστικά κόντρα στο επίσημο επιχειρησιακό σχέδιο και χωρίς βοήθεια, πραγματοποιώντας ενημερωτικές παρεμβάσεις και ομιλίες σε σχολεία, χώρους δουλειάς, παρακολουθώντας μεγάλο αριθμό ασθενών με COVID 19, παρεμβαίνοντας έγκαιρα όταν εντόπιζαν εστίες υπερμετάδοσης μέσα στον πληθυσμό αναφοράς τους, κρατώντας ανοιχτά τα τακτικά τους ιατρεία.

Εμβόλιο και Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας

Ο εμβολιασμός του πληθυσμού για λοιμώδη νοσήματα αποτελούσε διαχρονικά όπλο στην φαρέτρα της πρωτογενούς πρόληψης. Όμως, υπάρχει προχειρότητα και έλλειψη σοβαρού σχεδίου, για ένα φιλόδοξο εγχείρημα που δεν έχει ξανα-επιχειρηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, τον εμβολιασμό δηλαδή περίπου επτά εκατομμυρίων πολιτών. Πέρα από το βασικό ζητούμενο που είναι η επάρκεια και ο ρυθμός διάθεσης των εμβολίων, ένα τέτοιο εγχείρημα απαιτεί ένα στιβαρό, εκτεταμένο Δημόσιο Σύστημα ΠΦΥ.

Απαιτούνται ενίσχυση με προσωπικό και εξοπλισμό, πόροι, ταχύρρυθμη ενημέρωση και εκπαίδευση από κρατικούς επιστημονικούς φορείς. Το κύριο καθήκον είναι η παρέμβαση στην κοινότητα, τους τοπικούς πληθυσμούς αναφοράς προκειμένου να ενημερωθούν έγκυρα και επίσημα, να πειστούν για την αναγκαιότητα, να αρθούν οι όποιες επιφυλάξεις. Τα δεκάδες εκατομμύρια που δίνει το Υπ.Υγείας θα μπορούσαν να διατεθούν στην ΠΦΥ και όχι στα ΜΜΕ, για μια μαζική καμπάνια λαϊκής ενημέρωσης, που θα έφτανε μέχρι και στο πιο απομακρυσμένο χωριό.

Εμβολιασμός δεν σημαίνει μια ένεση. Ειδικά, η διαδικασία εμβολιασμού για τον SARS-CoV-2, με νέα εμβόλια για μια νέα νόσο, προϋποθέτει τη συστηματική μετα-εμβολιαστική παρακολούθηση του πληθυσμού, για την έγκαιρη επέμβαση όπου εντοπιστούν τυχόν προβλήματα, για την απόκτηση επιστημονικής γνώσης για κρίσιμα ζητήματα, όπως είναι η ανταπόκριση σε διαφορετικές κατηγορίες του πληθυσμού, το κατά πόσο οι εμβολιασμένοι μεταδίδουν ή όχι κ.ά. Επιπλέον, απαιτείται ξεχωριστή φροντίδα και προστασία για εκείνες τις ειδικές κατηγορίες που ο εμβολιασμός αντενδείκνυται ή δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα από τη μέχρι τώρα έρευνα.

Ανάγκη οικοδόμησης Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας

Η πανδημία ανέδειξε τη γύμνια των σύγχρονων συστημάτων υγείας, με εξέχον παράδειγμα τον αναπτυγμένο οικονομικά δυτικό κόσμο. Η συστηματική υποχρηματοδότηση, εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περίθαλψης από τις κυβερνήσεις άφησε πολύ λίγα περιθώρια αποτελεσματικής απάντησης.

Ανέδειξε και τον στρεβλό τρόπο ανάπτυξης των συστημάτων υγείας μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού. Το νοσοκομειοκεντρικό μοντέλο επικεντρώνει στην ύπαρξη νόσου, λειτουργώντας από την φύση του με τρόπο παθητικό και αμυντικό. Αν δεν αρρωστήσεις, δεν επισκέπτεσαι το νοσοκομείο. Η επικέντρωση του βρίσκεται στο άτομο και την συγκεκριμένη πάθηση. Φυσικά οι υπηρεσίες που προσφέρει είναι αναγκαίες και αναντικατάστατες παρόλα αυτά μπορεί να προσφέρει πολύ λίγα σε σχέση με την πρωτογενή πρόληψη, τις παρεμβάσεις σε επίπεδο πληθυσμού, την αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων που προσδίδουν ευαλωτότητα στους πληθυσμούς. Αδυνατεί να προσφέρει ολιστική αντίληψη στις ανάγκες υγείας, κάτι που φάνηκε αναγκαίο μέσα στην δύνη της πανδημίας.

Άλλωστε, η υγεία σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ αποτελεί μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής, κοινωνικής ευεξίας και όχι απλά η απουσία νόσου.

Εύρος υπηρεσιών σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας.

Πηγή : Αντωνιάδου et al.

Η αντιμετώπιση της πανδημίας χωρίς ενίσχυση του Δημόσιου Συστήματος Περίθαλψης είναι αδύνατη.

Ειδικά χωρίς αξιόπιστο και ενδυναμωμένο Δημόσιο Σύστημα Πρωτοβάθμιας, θα έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για την υγεία και τη ζωή του λαού μας.

Μόνο όταν οι ίδιες οι τοπικές κοινωνίες κάνουν δική τους υπόθεση την διεκδίκησή της, θα βρεθεί διέξοδος από το σημερινό ζοφερό τοπίο.

Με στόχευση στο σήμερα αλλά και την επόμενη μέρα.

Για ακύρωση των αντιδραστικών σχεδίων που θέλουν να αποκόψουν την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας από το σώμα του ΕΣΥ, παραδίνοντάς τη στην τοπική αυτοδιοίκηση, επιταχύνοντας την διάλυση και ιδιωτικοποίησή της.

Για μια Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας ενισχυμένη από άποψη σχεδιασμού, πόρων, υλικών και ανθρώπινου δυναμικού, που να μπορεί να εγγυηθεί την υγεία ως δημόσιο αγαθό, προσβάσιμο σε όλους, ειδικά τους ολοένα και αυξανόμενους φτωχούς, ανέργους και ανασφάλιστους αυτής της χώρας.

Παραπομπές

1. Kringos DS, Boerma WGW, Hutchinson A, Saltman RD, Saltman RB. Building primary care in a changing Europe. Copenhagen; 2015. Available at: https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0018/271170/BuildingPrimaryCareChangingEurope.pdf
2. World Health Organization. Role of Primary Care in the COVID-19 Response – Interim Guidance. Available at: https://apps.who.int/iris/handle/10665/331921
3. Aγοραστίδου Μ., Βλαχόπουλος Ν., Κωνσταντά Ζ., Νικολή Α., Παγκοζίδης Η., Τσιτσάνη Α., Σμυρνάκης Ε., Ο ρόλος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στην Πανδημία SARS-CoV2: μια ποιοτική έρευνα με συνεντεύξεις σε επαγγελματίες υγείας που εργάζονται σε Κέντρα Υγείας και ΤΟΜΥ της Ελλάδας από φοιτητές του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ, Μελέτη 2020.10. Θεσσαλονίκη: Εργαστήριο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Γενικής Ιατρικής και Έρευνας Υπηρεσιών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 2020
4. Aguilar T, Reed G. Mobilizing Primary Health Care: Cuba’s powerful weapon against COVID-19. MEDICC Rev. 2020 Apr;22(2):53–7. Available at: http://mediccreview.org/mobilizing-primary-health-care:-cuba’s-powerful-weapon-against-covid-19
5. Αντωνιάδου Ι, Κούτης Α, Λιονής Χ, Μυλωνέρος Θ, Παναγιωτόπουλος Τ, Μπένος Α. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Αθήνα; 2015.
6. 15 διαπιστώσεις και 10 συμπεράσματα από την έκθεση του ΟΟΣΑ για την υγεία στην Ελλάδα,
7. Τι αποκαλύπτει για την Ελλάδα η έκθεση του ΟΟΣΑ για την πανδημία και τα συστήματα υγείας

*Ο Μιχάλης Τερζάκης είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Δημόσιας Υγείας και Πολιτικής Υγείας, εν αναμονή έναρξης ειδικότητας Γενικής Ιατρικής

---