Politica 89.8
Σπάνιες γαίες: Σημαντική πτώση στις εισαγωγές στην Ευρώπη – Παραμένει η Κίνα κυρίαρχος «παίκτης»
Οι σπάνιες γαίες έχουν ονομαστεί έτσι διότι πρόκειται για μια ομάδα 17 μετάλλων τα οποία είναι εξαιρετικά σπάνια και βρίσκονται σε ελάχιστα σημεία ανά τον πλανήτη. Εντοπίζονται σε κοιτάσματα σε διάφορα μέρη του κόσμου. Η Κίνα κατέχει τη μερίδα του λέοντος, με περίπου 44 εκατομμύρια τόνους αποθεμάτων (σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2024 από τη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ).
Πρόκειται για ύλες που είναι απαραίτητες για την ψηφιακή και πράσινη μετάβαση και πρόκειται για τα εξής μεταλλεύματα: Νεοδύμιο (Nd), Πρασεοδύμιο (Pr), Σαμάριο (Sm), Δυσπρόσιο (Dy), Τέρβιο (Tb), Λανθάνιο (La), Λουτέτιο (Lu), Κέριο(Ce), Ύττριο (Y), Eυρώπιο (Eu), Γαδολίνιο (Gd), Χόλμιο (Ho), Σκάνδιο (Sc), Θούλιο (Tm), Υτέρβιο (Yb), Προμέθιο (Pm) και Έρβιο(Er).
Εκτός από την Κίνα, άλλες χώρες με σημαντικά κοιτάσματα είναι:
- Βραζιλία: 22 εκατ. τόνοι
- Βιετνάμ: 21 εκατ. τόνοι
- Ρωσία: 10 εκατ. τόνοι
- Ινδία: 7 εκατ. τόνοι
- Ουκρανία: Διαθέτει κοιτάσματα, ιδιαίτερα στην ανατολική περιοχή, αν και η ακριβής ποσότητα δεν είναι πλήρως αξιολογημένη λόγω του πολέμου. Εκτιμήσεις θέλουν να κατέχει περίπου το 5% των παγκόσμιων αποθεμάτων.
Κοιτάσματα στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα υπάρχουν ενδείξεις για κοιτάσματα, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα αλλά χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για την εκμετάλλευσή τους. Η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), που αποτελεί τη μετεξέλιξη του ιστορικού Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), έχει συμμετάσχει στην καταγραφή και εκτίμηση των κοιτασμάτων και εμφανίσεων σπανίων γαιών καθώς και βιομηχανικών στερεών αποβλήτων που περιέχουν σπάνιες γαίες (π.χ. ερυθρά ιλύς).
Οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται σε μια σειρά βιομηχανικών εφαρμογών
Φαίνεται να απαντώνται δύο τύποι μεταλλοφορίας σπανίων γαιών: ο πρωτογενής, όπου οι σπάνιες γαίες δημιουργούνται με μαγματικές ή υδροθερμικές διαδικασίες και ο δευτερογενής, όπου οι σπάνιες γαίες δημιουργούνται με ιζηματογενείς διεργασίες ή αποσάθρωση εμπλουτισμένων πετρωμάτων.
Εισαγωγές και εξαγωγές στην ΕΕ
Η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία (Eurostat) έκανε γνωστό ότι το 2024, συνολικά 12.900 τόνοι σπανίων γαιών εισήχθησαν στην ΕΕ. Πρόκειται για μια σημαντική μείωση κατά 29,3% σε σύγκριση με το 2023. Την ίδια στιγμή, 5.500 τόνοι σπανίων γαιών εξήχθησαν από την ΕΕ, μια πτώση μόλις 0,8%.
Το 2024, η Κίνα ήταν ο μεγαλύτερος εταίρος για τις εισαγωγές στοιχείων σπάνιων γαιών, αντιπροσωπεύοντας το 46,3% του συνολικού βάρους των εισαγωγών που αγγίζουν τους 6.000 τόνους. Την Κίνα ακολουθούσε η Ρωσία με το 28,4% των εισαγωγών, ή 3.700 τόνους, και η Μαλαισία, συνεισφέροντας το 19,9% των εισαγωγών, ή 2.600 τόνους.
Εξάρτηση από την Κίνα
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ επιδιώκουν ενεργά να διαφοροποιήσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους για κρίσιμα ορυκτά και να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα, η οποία κυριαρχεί επί του παρόντος στην παγκόσμια αγορά σπάνιων γαιών. Η συγκέντρωση της παραγωγής σε μία μόνο χώρα δημιουργεί γεωπολιτικούς κινδύνους και πιθανές διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα. Η ανάπτυξη αποτελεσματικών συστημάτων ανακύκλωσης προϊόντων που περιέχουν σπάνιες γαίες είναι ένας σημαντικός στόχος για τη μείωση της εξάρτησης από πρωτογενείς πηγές.
Η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει ότι μέχρι το 2050 οι ανάγκες για ορυκτές ύλες θα αυξηθούν κατά 300% για την παραγωγή ανεμογεννητριών, κατά 200% για τα φωτοβολταϊκά και κατά 1.000% για τις μπαταρίες. Σε όλες αυτές τις εφαρμογές είναι απαραίτητες οι σπάνιες γαίες.
