Ελλάδα

Βρετανικό υποβρύχιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εντοπίστηκε σε βάθος 253 μ. στο Ικάριο πέλαγος

Δημοσιεύτηκε στις 06/10/2024 14:23

Βρέθηκε βρετανικό υποβρύχιο τα ίχνη του οποίου εξαφανίστηκαν τον Οκτώβριο του 1943, ενώ εκτελούσε διατεταγμένη μυστική αποστολή και επιθετική περιπολία στο Αιγαίο. Πρόκειται για το HMS Trooper που εντοπίστηκε σε βάθος 253 μέτρων στο Ικάριο Πέλαγος και είναι το όγδοο βυθισμένο υποβρύχιο που ανακαλύπτει η ομάδα υποβρυχίων ερευνών του Κώστα Θωκταρίδη.

Όπως περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Θωκταρίδης το συνολικού μήκους 84 μέτρων Trooper είναι κομμένο σε τρία διακριτά τμήματα, πλώρη, μεσαίο τμήμα και πρύμνη, γεγονός που επιβεβαιώνει μια πολύ βίαιη βύθιση, μετά από έκρηξη νάρκης. Ο εντοπισμός της τοποθεσίας του ναυαγίου πέρα από το ότι λύνει ένα μυστήριο δεκαετιών βοηθάει να μπει και ένας επίλογος για οικογένειες των θυμάτων.

«Με μεγάλη συγκίνηση μαθαίνω ότι ο διακεκριμένος Έλληνας ερευνητής Κώστας Θωκταρίδης και η ομάδα του, έλυσαν ένα μυστήριο 81 ετών και ανακάλυψαν την τοποθεσία του ναυαγίου του βρετανικού υποβρυχίου HMS Trooper. Η γνώση της τοποθεσίας της τελευταίας κατοικίας των ανδρών του υποβρυχίου μας θα βοηθήσει να μπει ένας επίλογος για τους επιζώντες συγγενείς και απογόνους και χρησιμεύει ως επίκαιρη υπενθύμιση αυτής της ιδιαίτερης κατηγορίας ανδρών που έκαναν την υπέρτατη θυσία. Resurgam» λέει ο George Malcolmson, πρώην διευθυντής Αρχείου του Βασιλικού Μουσείου Υποβρυχίων του Πολεμικού Ναυτικού.

Από την πλευρά του, ο Richard Wraith, πλοίαρχος CBE στο Βασιλικό Ναυτικό και γιος του κυβερνήτη του Trooper, δήλωσε: «Γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια την επίπονη προσπάθεια της ερευνητικής ομάδας να εντοπίσουν το ναυάγιο του υποβρυχίου και τώρα είμαι πολύ ευχαριστημένος και ενθουσιασμένος που οι προσπάθειές τους ανταμείφθηκαν. Ελπίζω ότι τα μέλη των οικογενειών όσων χάθηκαν μαζί με τον πατέρα μου, θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν την οριστική θέση του Trooper ως σημείο αναφοράς που θα συμβάλει στην ανάπαυση της μνήμης των αγαπημένων τους προσώπων».

Το ότι το Trooper είναι κομμένο σε τρία διακριτά τμήματα επιβεβαιώνει μια πολύ βίαιη βύθιση μετά από έκρηξη νάρκης, λέει ο Θωκταρίδης

Η εσωτερική πόρτα που οδηγεί στο μηχανοστάσιο του HMS Trooper που εντοπίστηκε σε βάθος 253 μέτρων στο Ικάριο Πέλαγος (Πηγή: Κώστας Θωκταρίδης)

Καθ’ όλη τη διάρκεια των ερευνών, δεν έγινε κανενός είδους επέμβαση ή διατάραξη του ναυαγίου, καθώς αποτελεί υγρό τάφο των 64 ανδρών του πληρώματος του υποβρυχίου Trooper. Ανάμεσά τους ήταν και ο εθελοντής Αυστραλός Αξιωματικός Υποπλοίαρχος John Stuart Ryder, 22 ετών.

Το ιστορικό υπόβαθρο της εποχής

Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 άνοιξε τον ασκό του Αιόλου στο Αιγαίο, καθώς οι Γερμανοί ήταν αποφασισμένοι να αναλάβουν τον έλεγχο των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς ενώ δεν ήταν διατεθειμένοι να επιτρέψουν την παρουσία συμμαχικών στρατευμάτων στα νησιά του Αιγαίου.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου, οι Βρετανοί πληροφορήθηκαν για τη συγκέντρωση γερμανικών αποβατικών σκαφών στα λιμάνια του Πειραιά και της Κρήτης και τη φόρτωση στρατευμάτων και εφοδίων, με προφανή προορισμό τα Δωδεκάνησα.

Το HMS Trooper υπό τον υποπλοίαρχο John S. Wraith απέπλευσε από τη Βηρυτό για την όγδοη επιθετική περιπολία του στις 26 Σεπτεμβρίου και διατάχθηκε να καταπλεύσει στο Αιγαίο. Την ίδια στιγμή όμως, η γερμανική ναρκοθέτιδα Drache εκτελούσε ναρκοθέτηση στο Ικάριο πέλαγος.

Η τελευταία ειδική μυστική αποστολή

Στον κυβερνήτη του υποβρύχιου εκτός από την επιθετική περιπολία στο Αιγαίο, είχε ανατεθεί η μεταφορά τριών πρακτόρων καθώς και πολύτιμου φορτίου που έπρεπε να αποβιβάσει στον Κάλαμο Ευβοίας.

Το βράδυ της 30ής Σεπτεμβρίου 1943 στις 23:00, το Trooper έφτασε στην προκαθορισμένη περιοχή και σταδιακά αποβίβασε στην ακτή τον Ταγματάρχη Γεώργιο Διαμαντόπουλο της ελληνικής υπηρεσίας πληροφοριών, που είχε αποσπαστεί στην βρετανική υπηρεσία SOE στο πλαίσιο ειδικής αποστολής.

Θα δρούσε μόνος φέρνοντας εις πέρας την επιχείρηση Eruption. Επιπλέον, από το βρετανικό υποβρύχιο αποβιβάστηκαν ο Ιερολοχίτης Υπολοχαγός Εμμανουήλ Βέης και ένας ασυρματιστής με κωδική ονομασία «Thomas» μεταφέροντας μαζί τους 400 κιλά εφοδίων.

Η αποβίβαση ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 03:00 της 1ης Οκτωβρίου 1943. Ήταν οι τελευταίοι άνθρωποι που βγήκαν ζωντανοί από το υποβρύχιο.

Ναυτικό σήμα που αναφέρει την απώλεια του υποβρυχίου HMS Trooper

Ο ταγματάρχης Γ. Διαμαντόπουλος (ψευδώνυμο Toby) δεν ήταν τυχαία επιλογή. Ήταν απόφοιτος του Μετσόβιου Πολυτεχνείου (μηχανολόγος), μιλούσε γερμανικά, αγγλικά, ιταλικά και γαλλικά, ήταν εκπαιδευμένος στον μυστικό πόλεμο. Εμπειροπόλεμος, ήταν πρώην διοικητής μοίρας πυροβολικού στον Αλβανικό πόλεμο, είχε διακριθεί στην Μέση Ανατολή, ενώ ήταν διοικητής της ΙΙΙ μοίρας στη δυτική έρημο.

Eruption: Επικίνδυνη αποστολή στην Αθήνα

Με συνθηματικά και κάτω από άκρα μυστικότητα, ο Γ. Διαμαντόπουλος κατάφερε να εισχωρήσει στην κατεχόμενη Αθήνα και να έρθει σε επαφή με σημαντικές προσωπικότητες όπως: Φωτιάδης, Σπυρόπουλος, Καλκανδής, Μικρούλης, Ρανκιντζής, Αρώνης, Καραμανώλης, Κιφωνίδης, Παναγόπουλος, Δοξιάδης, Ιωαννίδης, Έβερτ, Γεωργάκης, Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, Παναγάκος, Βεντήρης, Σπηλιοτόπουλος, Γρίβας, Ταμπακόπουλος και Κύρου, συλλέγοντας πληροφορίες σχετικά με τη στρατιωτική κατάσταση των Γερμανών στην Ελλάδα.

Επιπλέον, παρέδωσε 900 χρυσές λίρες και έναν ασύρματο σε οργανώσεις των Αθηνών για την ενίσχυση του μυστικού πολέμου.

Το δεύτερο σκέλος της αποστολής του Διαμαντόπουλου, ήταν η περισυλλογή πληροφοριών για τη διερεύνηση της δολοφονίας του Ιωάννη Τσιγάντε. Οι Βρετανοί έθεσαν συγκριμένα ερωτήματα γραπτώς σε συγκεκριμένα πρόσωπα της κατοχικής Αθήνας με αντικειμενικό σκοπό την ανακάλυψη της αλήθειας σχετικά την προδοσία και δολοφονία του Τσιγάντε.

Το τελευταίο ταξίδι του υποβρυχίου Trooper

Στις 5 Οκτωβρίου 1943, οι Βρετανοί είχαν πληροφορίες για νέα αποβατική επιχείρηση των Γερμανών με πιθανό στόχο τη Λέρο. Έτσι, το υποβρύχιο Trooper διατάχθηκε να αναλάβει περιπολία μεταξύ Δονούσας και Ικαρίας. Από εκεί και μετά, τα ίχνη του Trooper εξαφανίστηκαν και όταν στις 17 Οκτωβρίου που έπρεπε να επιστρέψει στη Βηρυτό, δεν εμφανίστηκε θεωρήθηκε απωλεσθέν.

Η ιστορική έρευνα για την αναζήτηση του Trooper ξεκίνησε το 1998 από την Αγγλία και η πρώτη υποθαλάσσια έρευνα έγινε το 2000. Από τότε έγιναν ακόμα 14 αποτυχημένες αποστολές στα Δωδεκάνησα. Η έρευνα είχε εστιάσει στα ναρκοπέδια της Λέρου και στη συνέχεια της Καλύμνου και Κω. Ερευνήθηκαν 10 θαλάσσια ναρκοπέδια χωρίς να βρεθεί το υποβρύχιο Trooper.

Θεωρία Seligman

Την αυγή της 14ης Οκτωβρίου 1943, έλαβε χώρα ένα γεγονός που στάθηκε η αιτία του αποπροσανατολισμού όλης της έρευνας σε σχέση με τη βύθιση του Trooper.

Το καΐκι LS8 που ανήκε στην Levant Schooner Flotilla (LSF) είχε συνάντηση με ένα βρετανικό υποβρύχιο κλάσης «Τ» που αναδύθηκε δίπλα του στο κόλπο Αλίντας στην Λέρο. Ο κυβερνήτης του καϊκιού και διοικητής του στολίσκου Πλωτάρχης Adrian Seligman, περιέγραψε στο βιβλίο του «War in the islands» τη συνάντησή του με το υποβρύχιο, το οποίο θεώρησε ότι είναι το HMS Trooper, καθώς όπως ανέφερε, αναγνώρισε τη δυνατή και τραχιά φωνή του Υποπλοίαρχου Wraith.

Η πληροφορία αυτή υιοθετήθηκε καθώς συνέπιπτε με την διαταγή που είχε στείλει το βρετανικό ναυαρχείο στο Trooper, ενώ μεταπολεμικά η εκδοχή αυτή ενισχύθηκε περισσότερο όταν έγινε γνωστή η ναρκοθέτηση της περιοχής.

Η εκδοχή Seligman επικράτησε στην σχετική βιβλιογραφία, όμως αποδείχθηκε ότι είχε μια σημαντική αδυναμία. Οι ερευνητές Σ. Βουγίδης και Κ. Θωκταρίδης μελετώντας τα ημερολόγια και τις αναφορές των βρετανικών υποβρυχίων διαπίστωσαν ότι στην αναφορά του κυβερνήτη του HMS Torbay υπήρχε το περιστατικό στη Λέρο – όπως ακριβώς το περιέγραψε ο Seligman. Δεν ήταν το Trooper αλλά το ιδίου τύπου Torbay.

Όπως λέει ο αξιωματικος Π.Ν. Σπύρος Βουγίδης: «Καταλήξαμε σε αυτή την καινοφανή εκδοχή για τη βύθιση του υποβρυχίου μετά από επίμονη και λεπτομερή ανάλυση των κινήσεων όλων των εμπλεκόμενων και την αξιοποίηση πολύ μεγάλου όγκου αρχειακού υλικού».

Ένα ακόμη στοιχείο που προβλημάτισε στην έρευνα ήταν ότι το Trooper δεν έδωσε σημεία ζωής μετά τον εντοπισμό του από αέρος στις 4 Οκτωβρίου 1943. Δεν τον είδε κανένας και δεν επιχείρησε καμία επίθεση, ενώ ήταν σε περιοχή απ’ όπου διήλθαν αποδεδειγμένα εχθρικές μονάδες.

Η έρευνα είχε εστιάσει στα ναρκοπέδια Λέρου, Καλύμνου και Κω – Ερευνήθηκαν 10 θαλάσσια ναρκοπέδια χωρίς να βρεθεί το Trooper

Υποβρύχιες φωτογραφίες του ναυαγίου σε αντιπαραβολή με τα σημεία αναγνώρισης και ταυτοποίησης

Σε αντίθεση με το Trooper, τα υποβρύχια Unruly, Unrivaled, Unsparing και Torbay που επιχείρησαν εκείνες τις μέρες στην Ελλάδα είχαν τακτική αλληλεπίδραση με τον εχθρό είτε μέσω εντοπισμού τους, είτε μέσω των επιθέσεών τους. Μόνο το Trooper παρέμεινε σιωπηλό και άφαντο για τόσες μέρες σε μια περιοχή που υπήρχε έντονη και διαρκής εχθρική αεροπορική παρουσία αλλά και πυκνή ναυτιλιακή κίνηση. Αυτό επιβεβαίωσε την νέα θεωρία ότι το Trooper δεν είχε φτάσει τελικά μέχρι τη Λέρο.

Ιστορική ανατροπή – Έρευνα σε ελληνικά, γερμανικά και βρετανικά αρχεία

Η ομάδα προχώρησε στη διερεύνηση όλων των γερμανικών ναρκοπεδίων που είχαν στήσει οι Γερμανοί στο Αιγαίο και διαπιστώθηκε ότι η ναρκοθέτιδα Drache στις 26 Σεπτεμβρίου 1943 τοποθέτησε πέντε ανθυποβρυχιακά ναρκοπέδια με 287 νάρκες βόρεια της Δονούσας, την ημέρα που το υποβρύχιο Trooper ξεκινούσε από τη Βυρηττό για την τελευταία του αποστολή. Ήταν η περιοχή στην οποία ο κυβερνήτης του υποβρύχιου διατάχθηκε να περιπολήσει μεταξύ 6 και 9 Οκτωβρίου 1943, πριν την διατεταγμένη μετακίνησή στη Λέρο.

Η ορθότητα της θεωρίας αυτής έμενε να αποδειχθεί στην πράξη από τα αποτελέσματα των ερευνών επί του πεδίου. Η 15η στην σειρά και τελευταία αποστολή ξεκίνησε το 2023 και αυτή την φορά όχι στα Δωδεκάνησα αλλά στην καρδιά του Αιγαίου, στο Ικάριο πέλαγος. Το Ικάριο είναι όπως λέει ο κ. Θωκταρίδης, μια από τις πιο δύσκολες θάλασσες με έντονο αέρα, κυματισμό και δυνατά υποβρύχια ρεύματα. Η συνεχής και επίμονη έρευνα όμως, απέδωσε καρπούς.

Το ναυάγιο του HMS Trooper εντοπίστηκε σε διεθνή χωρικά ύδατα βόρεια της Δονούσας, σε βάθος 253 μέτρων, επί ενός εκ των των πέντε γερμανικών ναρκοπεδίων που είχε τοποθετήσει το Drache στις 26 Σεπτεμβρίου 1943.

Ο αρχικός εντοπισμός της ακριβούς θέσεως του ναυαγίου επιτεύχθηκε με ηχοβολιστικό διπλής εκπομπής τεχνολογίας CHIRP. Στην τελική φάση η ταυτοποίηση έγινε με χρήση μη επανδρωμένου υποβρυχίου τηλεκατευθυνόμενου οχήματος ROV τύπου Super Achille.

Τα ευρήματα «μιλούν» από τα 253 μέτρα βάθος

Ογδόντα ένα χρόνια μετά την απώλειά του οι πρώτες εικόνες του HMS Trooper από τα -253 μέτρα (830 ft) στο Ικάριο πέλαγος προκαλούν δέος. Το υποβρύχιο εισήλθε σε ένα από τα πέντε ναρκοπέδια που είχε ποντίσει λίγες ημέρες πριν η γερμανική ναρκοθέτιδα Drache και βυθίστηκε τα ξημερώματα 7ης Οκτωβρίου 1943 παρασύροντας στον βυθό τους 64 αξιωματικούς και ναύτες που επέβαιναν σε αυτό.

Σύμφωνα με τον κ. Θωκταρίδη: «Το συνολικού μήκους 84 μέτρων Trooper είναι κομμένο σε τρία διακριτά τμήματα, πλώρη, μεσαίο τμήμα και πρύμνη, γεγονός που επιβεβαιώνει μια πολύ βίαιη βύθιση, μετά από έκρηξη νάρκης. Η βύθιση του υποβρυχίου οφείλεται σε έκρηξη γερμανικής νάρκης τύπου EMF που περιείχε 350 κιλά εξανίτη (μείγμα νιτρικού αμμωνίου και τρινιτροτολουόλιο γνωστό σαν Hexanite). Αποτέλεσμα της έκρηξης ήταν η άμεση η ταχυτάτη βύθιση του υποβρυχίου με σπάσιμο – διαμελισμό του υποβρυχίου σε τρία κομμάτια. Πρώτα βυθίστηκε η πλώρη, μετά η πρύμνη και τελευταίο,το μεσάιο κομμάτι που παρέμεινε για λίγα λεπτά στην επιφάνεια».

Η πλώρη και η πρύμνη κείτονται στο βυθό σε κοντινή απόσταση, ενώ ο πυργίσκος του υποβρυχίου έχει αποσπαστεί και βρίσκεται αρκετά πιο μακριά. Το σκηνικό είναι απόκοσμο.

Η βύθιση του υποβρυχίου οφείλεται σε έκρηξη γερμανικής νάρκης τύπου EMF που περιείχε 350 κιλά εξανίτη

Η ανθρωποθυρίδα του πυργίσκου είναι ανοιχτή και αριστερά διακρίνονται οι τηλέγραφοι μηχανοστασίου

Τα τρία κομμάτια του ναυαγίου

Πλώρη. Η πλώρη έχει επικαθήσει στον βυθό με έμπρωρη διαγωγή (κλίση προς τα εμπρός) 5 μοιρών. Το πώμα της τορπιλοσωλήνας νούμερο 7 είναι ανοιχτό και η τορπίλη απουσιάζει. Τα πώματα των υπολοίπων τορπιλοσωλήνων είναι κλειστά.

Το τμήμα της πλώρης έχει συνολικό μήκος 29 μέτρα. Το σπάσιμο έχει γίνει στο νομέα 55 όπου βρίσκονταν το διαμέρισμα ενδιαιτήσεων του πληρώματος των ναυτών. Στην κάτω δεξιά πλευρά υπάρχει διάμηκες ρήγμα μήκους 4 μέτρων καθώς και παραμόρφωση ελασμάτων προς τα μέσα, από το ωστικό κύμα της έκρηξης που προκλήθηκε από την νάρκη.

Το πρωραίο πηδάλιο βάθους είναι αναδιπλωμένο, ένδειξη που σε συνδυασμό με τα κατεβασμένα περισκόπια και την ανοιχτή ανθρωποθυρίδα στον πυργίσκο μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το υποβρύχιο ήταν στην επιφάνεια την στιγμή της έκρηξης.

Πυργίσκος. Παρουσιάζει δεξιά κλήση 7 μοιρών. Τα περισκόπια μάχης και παρατηρήσεως είναι κατεβασμένα καθώς και η κεραία του ραντάρ αέρος. Η ανθρωποθυρίδα του πυργίσκου είναι ανοικτή και τα χειριστήρια είναι στη θέση πρόσω ημιταχώς.

Οι ανθρωποθυρίδες που οδηγούσαν στο πυροβόλο είναι κλειστές, ενώ όλο το πυροβόλο απουσιάζει από την βάση του. Η εσωτερική πόρτα που οδηγεί στο μηχανοστάσιο είναι ανοιχτή. Το τμήμα του πυργίσκου έχει σπάσει στον νομέα 98 στο σημείο που βρίσκεται η υδατοφρακτή του μηχανοστασίου. Η εικόνα του χώρου των ενδιαιτήσεων που έχει σαρωθεί τελείως από την έκρηξη.

Τμήμα πρύμνης. Έχει υποστεί τις λιγότερες ζημίες και είναι το μεγαλύτερο με 32,5 μέτρα μήκος. Παρουσιάζει μεγάλη κλήση 43 μοίρες δεξιά. Διακρίνεται η κεραία του Direction Finder επί του καταστρώματος, σε εξαιρετική κατάσταση.

Τα πηδάλια βάθους και κατεύθυνσης είναι στην θέση μηδέν. Το πώμα της εξωτερικής τορπιλοσωλήνας νούμερο 10 έχει ανοίξει και η τορπίλη εξέχει κατά 2,2 μέτρα. Η εξωτερική τορπιλοσωλήνα νούμερο 9 είναι κλειστή.