Συρία: Ποιος είναι ο ηγέτης των τζιχαντιστών που ελπίζει να ανατρέψει τον Άσαντ

Ντυμένος από την κορυφή ως τα νύχια στο χακί και πλαισιωμένος από άοπλους φρουρούς, ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι ανέβηκε θριαμβευτικά τα σκαλιά της μεσαιωνικής ακρόπολης του Χαλεπίου, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στη Συρία, αυτή την εβδομάδα.

Ο ηγέτης της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS) κατακλύστηκε από υποστηρικτές που κυμάτιζαν σημαίες συνώνυμες με τις ομάδες των τζιχαντιστών που μόλις είχαν καταλάβει τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας σε μια αστραπιαία επίθεση, όπως αναφέρουν οι Financial Times, οι οποίοι σε άρθρο τους σκιαγραφούν το προφίλ του ανθρώπου που ευελπιστεί να ανατρέψει τον Μπασάρ λ-Άσαντ.

Ο Τζολάνι χαιρέτησε τους κατοίκους του Χαλεπιού προτού μπει στο λευκό τζιπ του και επιστρέψει στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Ήταν μια πολιτικά έξυπνη κίνηση, χαρακτηριστική του φιλόδοξου 42χρονου ισλαμιστή, ο οποίος έχει περάσει τα τελευταία χρόνια στη δίνη ενός πολιτικού μετασχηματισμού. Ο Τζολάνι θεωρεί τον εαυτό του ως τον μελλοντικό ηγέτη της Συρίας σε περίπτωση που οι δυνάμεις του καταφέρουν να ανατρέψουν το καθεστώς του προέδρου Άσαντ, όπως αναφέρουν οι FT.

«Ο Τζολάνι ξέρει πολύ έξυπνα πώς να διαλέγει τις στιγμές του και να τις εκμεταλλεύεται», λέει ο Άαρον Ζέλιν, ειδικός σε θέματα τζιχαντισμού και την HTS. «Διάλεξε ένα συμβολικό μέρος, δεν υπήρχαν όπλα τριγύρω – είχε σχεδιαστεί για να τον κάνει να φαίνεται σαν ένας σοβαρός, πολιτικός ηγέτης».

Η αστραπιαία επίθεση στη Συρία

Η εμφάνισή του ήταν το αποκορύφωμα μιας εβδομαδιαίας επίθεσης των τζιχαντιστών υπό την ηγεσία του HTS, μια από τις πιο σημαντικές στιγμές στον αιματηρό 13χρονο εμφύλιο πόλεμο της Συρίας και μια εντυπωσιακή ανατροπή.

Λίγες ημέρες μετά την κατάληψη του Χαλεπιού, οι τζιχαντιστές κατέλαβαν μια άλλη μεγάλη πόλη, τη Χάμα, και σύντομα κατευθύνθηκαν νότια προς τη Χομς. Η Δαμασκός -η πρωτεύουσα που ο Τζολάνι έχει εδώ και καιρό στο στόχαστρό του- θα μπορούσε να είναι η επόμενη.

Η επιτυχία της επίθεσης υπογραμμίζει την ευθραυστότητα της κυριαρχίας του Άσαντ στη διαλυμένη χώρα του. Οι ένοπλες δυνάμεις του – παρά το γεγονός ότι υποστηρίζονται από τη Ρωσία, το Ιράν και το δίκτυο των πληρεξουσίων της Τεχεράνης – δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τους τζιχαντιστές που προχωρούσαν, προσθέτουν οι FT.

Ήταν επίσης το προϊόν μιας πολυετούς και προσεκτικής προετοιμασίας του Τζολάνι, ο οποίος βοήθησε την ομάδα του να ανακάμψει από την παραλίγο κατάρρευσή της πριν από πέντε χρόνια. Μετρίασε το ισλαμιστικό της δόγμα, ανέπτυξε τις στρατιωτικές της δυνατότητες και εγκαθίδρυσε μια κυβέρνηση πολιτών.

Αυτός ο μετασχηματισμός φάνηκε κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Ο Τζολάνι αξιοποίησε τις πρόσφατες επαφές που είχε πραγματοποιήσει με φυλές, πρώην αντιπάλους και μειονοτικές ομάδες, μεσολαβώντας για παραδόσεις και διατάσσοντας την προστασία των μειονοτήτων. Έχει απευθύνει μάλιστα μια δήλωση προς τη Ρωσία, η οποία έχει βοηθήσει τον Άσαντ για χρόνια, υποδηλώνοντας ότι η HTS και η Μόσχα θα μπορούσαν να βρουν κοινό έδαφος για την ανοικοδόμηση της Συρίας.

Ποιος είναι ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι

Γεννημένος το 1982 ως Αχμέντ Χουσεΐν αλ-Σαράα, ο Τζολάνι πέρασε τα πρώτα επτά χρόνια της ζωής του στη Σαουδική Αραβία, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως μηχανικός πετρελαίου. Στη συνέχεια μετακόμισε στη Δαμασκό – την πόλη στην οποία έφτασε ο παππούς του μετά την κατάληψη των υψωμάτων του Γκολάν από το Ισραήλ.

Ο Τζολάνι δήλωσε ότι ριζοσπαστικοποιήθηκε από τη δεύτερη ιντιφάντα το 2000. «Ήμουν 17 ή 18 ετών τότε και άρχισα να σκέφτομαι πώς θα μπορούσα να εκπληρώσω τα καθήκοντά μου, υπερασπιζόμενος έναν λαό που καταπιέζεται από κατακτητές και εισβολείς», δήλωνε στο PBS Frontline το 2021, σε μια από τις μοναδικές συνεντεύξεις του σε δυτικά μέσα ενημέρωσης μέχρι σήμερα.

Προσηλωμένος στην αντίσταση κατά της εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003, έφτασε στη Βαγδάτη μετά από μια μακρά διαδρομή με λεωφορείο από τη Δαμασκό, λίγες εβδομάδες πριν από τις αμερικανικές δυνάμεις. Πέρασε τα επόμενα χρόνια ανεβαίνοντας στις τάξεις των εξεγερμένων πριν συλληφθεί και μπει στη φυλακή Camp Bucca, που είναι πλέον διαβόητη ως εκκολαπτήριο μιας γενιάς ηγετών των τζιχαντιστών.

Απελευθερώθηκε μόλις ξεκίνησε η συριακή εξέγερση το 2011, ο Τζολάνι διέσχισε τα σύνορα με σακούλες γεμάτες μετρητά και την αποστολή να επεκτείνει την Αλ Κάιντα. Πολλοί στο Ιράκ χάρηκαν που τον είδαν να φεύγει.

Βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τους ηγέτες της Αλ Κάιντα εκεί, μια αντιπαλότητα που συνέχισε να μεγαλώνει. Ο Τζολάνι αποστασιοποιήθηκε από την υπερεθνική τζιχαντιστική ιδεολογία τους και μεγάλωσε την τζιχαντιστική παράταξή του υπό την αιγίδα ενός εθνικιστικού αγώνα για τη Συρία. Τελικά, αποστασιοποιήθηκε και πολέμησε ανοιχτά εναντίον της Αλ Κάιντα και του Isis.

Εξαγρίωσε επίσης τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία της HTS και βοήθησε στη δημιουργία μιας τεχνοκρατικής διοίκησης. «Η μοίρα του Τζολάνι γράφεται αυτή τη στιγμή. Το πώς ακριβώς διαχειρίζεται την επόμενη φάση, αν η HTS καταφέρει να παραμείνει συμπεριληπτική, αυτό θα καθορίσει ποια θα είναι η κληρονομιά του», λέει ο Τζερόμ Ντρέβον, ειδικός σε θέματα τζιχάντ στο think tank Crisis Group.

Η ανατροφή του

Όπως αναφέρουν οι FT, ο Τζολάνι ξεχωρίζει ανάμεσα στους ομοίους του. Είναι μορφωμένος, αστός και με ήπιο λόγο. Η μεσοταξική ανατροφή του τον «βοήθησε στη διαμόρφωση της προσέγγισής του στο Ισλάμ», λέει ο Ντρέβον. «Λέει συχνά ότι ο πραγματικός κόσμος πρέπει να καθοδηγεί το Ισλάμ σας, ότι δεν μπορείτε να επιβάλλετε το Ισλάμ σας στον πραγματικό κόσμο».

Αλλά ο ειδικός σε θέματα τζιχαντισμού, Άαρον Ζέλιμ, προειδοποιεί ότι αυτό δεν καθιστά τον Τζολάνι φιλελεύθερο δημοκράτη, περιγράφοντάς τον ως «χαρισματικό ηγέτη ενός αυταρχικού καθεστώτος».

Αυτό ήταν το κλειδί της επιτυχίας του. Το ίδιο και η παρέα των νεαρών συμβούλων του. «Είναι πολύ καλά μορφωμένοι άνθρωποι που κατανοούν τον έξω κόσμο. Δεν έχουν νοοτροπία καταφυγίου», λέει ο Νταρίν Χαλίφα, συνάδελφος του Ντρέβον στο Crisis Group, ο οποίος έχει συναντήσει τον Τζολάνι επανειλημμένα από το 2019.

Το ερώτημα είναι πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ο μετασχηματισμός; Οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει την HTS τρομοκρατική οργάνωση και έχουν επικηρύξει τον Τζολάνι με 10 εκατ. δολάρια – γεγονός που θα μπορούσε να περιπλέξει τις φιλοδοξίες του να οικοδομήσει σχέσεις με τη Δύση και να ηγηθεί της Συρίας.

Αυτή την εβδομάδα, ο Τζολάνι δήλωσε στον Χαλίφα ότι η ομάδα του θα εξετάσει το ενδεχόμενο να διαλυθεί, ότι το Χαλέπι θα διοικείται από ένα μεταβατικό όργανο και ότι ο κοινωνικός ιστός και η ποικιλομορφία της πόλης θα γίνουν σεβαστά. Το κατά πόσον η ομάδα μπορεί να συμβιβάσει αυτό το σχέδιο με τις τζιχαντιστικές ρίζες της μένει να φανεί.

Πηγή: ΟΤ

---