Politica 89.8
«Σορβόννη» δεν είναι. Τι θα είναι, όμως, τελικά το πρώτο «μη κρατικό Πανεπιστήμιο»;
Όπως ανακοινώθηκε η πρώτη αίτηση για ίδρυση μη κρατικού πανεπιστημίου θα κατατεθεί από το γαλλικό πανεπιστήμιο Sorbonne Paris Nord, που, όπως γράφτηκε, διατηρεί ήδη συνεργασία με Κολλέγιο που λειτουργεί στην Ελλάδα. Η είδηση παρουσιάστηκε ως «Το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης ετοιμάζεται να έρθει στην Αθήνα», κάτι που με τη σειρά του οδήγησε σε πολιτική αντιπαράθεση γύρω από το εάν είναι όντως το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.
Τι ακριβώς συμβαίνει;
Ποιο είναι το Πανεπιστήμιο που έρχεται
Ένα μέρος τη σύγχυσης προέρχεται από την ονομασία του Πανεπιστημίου: Sorbonne Paris Nord που παραπέμπει στη Σορβόννη και όλη τη φόρτιση που έχει.
Ας ξεκαθαρίσουμε εδώ μερικά πράγματα. Με την πολύ στενή έννοια του όρου «Σορβόννη» λέμε το κτίριο της Σορβόννης στην ομώνυμη Πλατεία, κεντρικό κτίριο και έδρα ιστορικά των Σχολών Γραμμάτων και Επιστημών του Πανεπιστημίου του Παρισιού.
Συνήθως, όμως, ως Σορβόννη εννοούμε το Πανεπιστήμιο Paris 1 Panthéon-Sorbonne, που άλλωστε έχει και το ιστορικό κτίριο, που είναι ένα από τα υψηλότερου κύρους Γαλλικά Πανεπιστήμια.
Ποιο είναι, όμως, το Πανεπιστήμιο που έρχεται; Και εδώ χρειάζεται λίγη ιστορία: Όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 το Πανεπιστήμιο του Παρισιού διασπάστηκε σε ένα σύνολο μεγάλων μονάδων, φτιάχτηκε το Πανεπιστήμιο Paris XIII αργότερα ονομάστηκε Paris-XIII-Paris-Nord και μετά Paris 13. Το 2019 πήρε την ονομασία Sorbonne-Paris-Nord και είναι τμήμα της συμμαχίας Sorbonne-Paris-Cité.
Το Sorbonne-Paris-Nord είναι ένα δημόσιο γαλλικό πανεπιστήμιο, αρκετά μεγάλο, με περίπου 24.000 φοιτητές και στην ίδια τη Γαλλία έχει αρκετό κύρος. Δεν έχει προφανώς το κύρος του Panthéon-Sorbonne, ούτε μιας grande école, αλλά δεν παύει να είναι ένα κανονικό γαλλικό δημόσιο πανεπιστήμιο. Που όπως συμβαίνει με αρκετά δημόσια πανεπιστήμια στην Ευρώπη αναζητά τρόπους να διευρύνει τον κύκλο εργασιών του ανοίγοντας παραρτήματα σε άλλες χώρες.
Επομένως δεν έρχεται η Σορβόννη αλλά ένα άλλο δημόσιο γαλλικό πανεπιστήμιο με έδρα το Παρίσι.
Ένα πανεπιστήμιο με παρελθόν στα ελληνικά κολέγια
Το Sorbonne Paris Nord έχει μακρόχρονη παρουσία στην Ελλάδα ήδη από την εποχή που τα «Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών» έκαναν συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια και αργότερα όταν θεσμοθετήθηκαν τα Κολλέγια.
Στην Ελλάδα συνεργάζεται με το Κολλέγιο ΙdEF (Institution d’Etudes Francophones).
Το συγκεκριμένο Κολλέγιο προέρχεται από ένα Εργαστήριο Ελευθέρων Σπουδών με την επωνυμία «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ – ΓΑΛΛΟΦΩΝΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ» και τον διακριτικό τίτλο NSTITUTION D’ ETUDES FRANCPHONES -PARIS NORD» «I.d’E.F.» και είχε εμπλακεί σε μια μακρόχρονη δικαστική διαμάχη για το εάν μπορούσε να χρησιμοποιεί τον τίτλο «Πανεπιστήμιο» ή εάν αυτό αποτελούσε παραπλανητική διαφήμιση.
Ο Άρειος Πάγος έκρινε τότε, το 2000-2001, ότι όντως η χρήση τέτοιων τίτλων ήταν παραπλανητική, καθώς ήταν σε ισχύ η νομοθεσία που επέβαλε στα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών να μην χρησιμοποιούν οποιοδήποτε όρο παρέπεμπε σε πανεπιστημιακό ίδρυμα.
Ταυτόχρονα, το Κολλέγιο ΙdEF θα παίξει ρόλο στις δικαστικές διεκδικήσεις για την αναγνώριση των τίτλων σπουδών που δίνονταν από ιδρύματα που λειτουργούσαν με συμφωνίες δικαιόχρησης (franchise).
Στη σημερινή του μορφή το IdEF λειτουργεί ως κολλέγιο αδειοδοτημένο από το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων (Y.A. 103548/IA/10-9-2012, ΦΕΚ 2566Β’) και κατά το ιδρυτικό καταστατικό του είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία.
Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη υπουργική απόφαση η άδεια χορηγήθηκε σε αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία με την επωνυμία «ΚΟΛΛΕΓΙΟ − INSTITUTION D’ETUDES FRANCOPHONES (IdEF)» και το διακριτικό τίτλο «ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΚΟΛΛΕΓΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» με έδρα την Αθήνα, σύμφωνα με τη γνώμη του Δ.Σ. του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.).
Στη δημιουργία του IdEF πρωταγωνίστησε ένας άνθρωπος με παρουσία στην ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα ο Εμμανουήλ Αμαργιανάκης.
To IdEF επικεντρώνεται σε τρεις κλάδους: νομικές σπουδές, δηλώνοντας ότι προσφέρει τις πρώτες «αναγνωρισμένες Σπουδές Νομικής με πτυχιούχους που δικηγορούν ήδη στην Ελλάδα», στην οργάνωση και διοίκηση επιχειρήσεων και στην φυσική αγωγή και τον αθλητισμό (έχει και μια συνεργασία με την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή και την Εθνική Ολυμπιακή Ακαδημία).
Η ιστορία των Κολλεγίων στην Ελλάδα είναι ένα σημαντικό μέρος της προσπάθειας για ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση. Η επιλογή του τίτλου «Κολλέγια» σχετίζεται με το γεγονός ότι δεν μπορούσαν να έχουν τον τίτλο «Πανεπιστήμια» διότι αυτό θα προσέκρουε στην ρητή διατύπωση του άρθρου 16 του Συντάγματος, που εκείνα τα χρόνια αντιμετωπίστηκε ως ανυπέρβλητο εμπόδιο. Βεβαίως, την ίδια στιγμή το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο των «Κολλεγίων» σε κανένα βαθμό δεν έδινε εγγυήσεις ότι θα προσέφεραν όντως πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Άλλωστε, η πραγματική «θεσμική χρησιμότητα» των Κολλεγίων ήταν να διευκολυνθεί η χορήγηση τίτλων σπουδών αναγνωρισμένων πανεπιστημίων άλλων χωρών που εδώ προχωρούσαν σε συνεργασίες ή συμφωνίες δικαιόχρησης. Και αυτό γιατί διαμορφώθηκε ένα «ευρωπαϊκό κεκτημένο» που υποστήριζε ότι εάν το μητρικό ίδρυμα αναγνώριζε τους τίτλους σπουδών ως ισότιμους με τίτλους σπουδών που στη μητρική χώρα έδιναν επαγγελματικά δικαιώματα, αυτό έπρεπε να ισχύει και στη χώρα μας. Αυτό οδήγησε στη συνέχεια και σε αλλεπάλληλες ρυθμίσεις για αυτά τα επαγγελματικά δικαιώματα και δικαστικές διεκδικήσεις. Ωστόσο, ήταν σαφές ότι ακόμη και έτσι υπολείπονταν του κύρους και των δικαιωμάτων ενός πανεπιστημίου. Αυτό προσπάθησε να απαντήσει η κυβερνητική επιλογή με την ψήφιση των Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, των «μη κρατικών πανεπιστημίων» στην καθομιλουμένη, που βεβαίως εκκρεμεί να δούμε εάν θα αντέξει στη νομική αμφισβήτηση με βάση το ότι συγκρούεται με το άρθρο 16 του Συντάγματος.
Μια μονοπρόσωπη ΑΕ στα πρότυπα του νέου νόμου
Το Paris Sorbonne Nord έρχεται στην Ελλάδα για να ιδρύσει παράρτημα μητρικού ιδρύματος υπό τη μορφή Νομικού Προσώπου Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, για να χρησιμοποιήσουμε την ακριβή διατύπωση του νόμου 5094/2024.
Η αναγγελία δεν αναφέρεται στο είδος της συνεργασίας που θα επιδιώξει. Ωστόσο, έχει ενδιαφέρον ότι στις 28 Ιανουαρίου 2025 ιδρύθηκε η IdEF ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Α.Ε. με διακριτικό τίτλο ΙdEF EUROPEAN EDUCATIONAL INVESTMENTS. Η διεύθυνση της εταιρείας είναι η ίδια με αυτή του ΙdEF και ως Σύμβουλος-Διαχειριστής αναφέρεται ο Στυλιανός Αμαργιανάκης, σημερινός πρόεδρος του IdEF.
Σκοπός της εταιρείας είναι: «η λειτουργία στην Ελληνική Επικράτεια εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, συμπεριλαμβανομένων ιδρυμάτων ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης (Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης), καθώς και άλλων οντοτήτων με εκπαιδευτικό σκοπό. 2. Για την επίτευξη των εταιρικών της σκοπών, η Εταιρεία μπορεί να προβαίνει σε κάθε πράξη και ενέργεια αναγκαία ή χρήσιμη προς τούτο κατά την κρίση του Διοικητικού της Συμβουλίου, όπως ενδεικτικά: (α) να συνεργάζεται με οποιονδήποτε τρόπο με οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, (β) να ιδρύει υποκαταστήματα ή πρακτορεία ή γραφεία οπουδήποτε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, (γ) να συμμετέχει σε οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση οποιασδήποτε μορφής με τον ίδιο ή συναφή σκοπό, (δ) να εκπροσωπεί ελληνική ή αλλοδαπή εταιρεία με όμοιο ή παρεμφερή σκοπό, (ε) να ενεργεί κάθε πράξη ή ενέργεια σκοπούσα στην πραγματοποίηση των ως άνω σκοπών ή άλλων συναφών τοιούτων.»
Πάντως όπως έχει γραφτεί σε ρεπορτάζ του Βασίλη Τσακίρογλου στο Πρώτο Θέμα τον περασμένο Σεπτέμβρη το σχεδιαζόμενο Νομικό Πρόσωπο Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης αντιμετωπίζεται από το Γαλλικό πανεπιστήμιο ως συνέχεια του IdEF: «Στην παρούσα φάση επέκτασης των δραστηριοτήτων του εκτός Γαλλίας, η Ελλάδα επελέγη για τον επιπλέον λόγο ότι το Sorbonne Paris Nord είχε ήδη ενεργή παρουσία από το 1995, υπό τη μορφή του μη κερδοσκοπικού Γαλλικού Κολλεγίου της Ελλάδος (Institut d’Études Francophones – IdEF), παρέχοντας σπουδές Νομικής και Φυσικής Αγωγής. Υστέρα από έναν επιτυχή δικαστικό αγώνα στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το IdEF κατοχύρωσε το δικαίωμα να απονέμει τίτλους σπουδών που οδηγούν απευθείας στην άδεια άσκησης επαγγέλματος, χωρίς την υποχρέωση αναγνώρισης πτυχίων με επιπλέον εξετάσεις κ.λπ.».
Μάλιστα το ίδιο ρεπορτάζ φιλοξενούσε και δήλωση του αντιπροέδρου του Γαλλικού Πανεπιστημίου Ολιβιέ Ουντάρ: «η ενίσχυση της διεθνοποίησης του πανεπιστημίου μας αποτελεί για εμάς σημαντική προτεραιότητα. Και η Ελλάδα συνιστά εξαιρετική επιλογή, αφού έχουμε ήδη ισχυρή και πετυχημένη παρουσία στη χώρα από το 1995. Το υψηλό επίπεδο σπουδών, η ερευνητική αριστεία και το ακαδημαϊκό ήθος αποτελούν συνεχείς επιδιώξεις μας, είτε σπουδάζει κανείς στο Παρίσι είτε στην Αθήνα. Η δημιουργία του Γαλλικού Πανεπιστημίου της Ελλάδος -International Campus Universite Sorbonne Paris Nord- θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή που όμως θα βασίζεται στα γερά θεμέλια της πολυετούς δραστηριοποίησής μας στην Ελλάδα. Είμαστε ενθουσιασμένοι που η παρουσία μας θα αποκτήσει ευρύτερη διάσταση και υπερήφανοι που η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα που ήδη φιλοξενεί σπουδές του Sorbonne Paris Nord εκτός γαλλικών συνόρων. Είμαστε περήφανοι που πολλοί Ελληνες απόφοιτοί μας ήδη απολαμβάνουν μια λαμπρή καριέρα είτε ως δικηγόροι, είτε ως προπονητές και γυμναστές ή ως οικονομολόγοι».
Αντί της Σορβόννης, η αναβάθμιση των «Κολλεγίων»
Όλα αυτά δείχνουν ότι η συγκεκριμένη επένδυση κινείται στο πλαίσιο μιας προσπάθειας που είχε ξεκινήσει ούτως ή άλλως με τα Κολλέγια που μπορούσαν να έχουν συμφωνίες franchise με αναγνωρισμένα πανεπιστήμια.
Τα Κολλέγια, παρότι κατάφεραν σταδιακά να πετύχουν την αναγνώριση ως ένα βαθμό των επαγγελματικών δικαιωμάτων των τίτλων σπουδών που προσέφεραν δεν κατάφεραν ποτέ να αποκτήσουν το κύρος των πανεπιστημίων.
Αποτέλεσαν, όμως, τμήμα της προσπάθειας αρκετών ευρωπαϊκών πανεπιστημίων να αποκτήσουν πρόσβαση σε μια ευρύτερη αγορά υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης.
Ας μην ξεχνάμε ότι διεθνώς τα δημόσια πανεπιστήμια δέχονται μεγάλη πίεση να αναζητήσουν πηγές χρηματοδότησης εναλλακτικές προς τη κρατική.
Το νέο νομοθετικό πλαίσιο προσφέρει αυτό που έλειπε από τα Κολλέγια, τουλάχιστον ως προς τον συμβολισμό: τον τίτλο του πανεπιστημίου, του ιδρύματος που προσφέρει πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Ωστόσο, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι ο συμβολισμός αυτός θα αποκτήσει και το αντίστοιχο πραγματικό περιεχόμενο ως προς την ποιότητα των παρεχόμενων σπουδών, το ακαδημαϊκό και ερευνητικό κύρος, τη συμβολή στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο. Αυτή θα είναι η πραγματική δοκιμασία. ΙΝ
