Politica 89.8
Σαχάρα: DNA από δύο μούμιες 7.000 ετών ρίχνει φως στην προέλευση τους
Σήμερα, η θέα από το σύμπλεγμα βράχων Τακαρκόρι στη νοτιοδυτική Λιβύη είναι ατελείωτοι αμμώδεις αμμόλοφοι και άγονοι βράχοι, αλλά πριν από 7.000 χρόνια, αυτή η περιοχή της ερήμου Σαχάρα ήταν ένα πολύ πιο πλούσιο και φιλόξενο μέρος, όπως αναφέρει το CNN.
Τώρα, οι επιστήμονες που στοχεύουν να κατανοήσουν την προέλευση των κατοίκων της «πράσινης Σαχάρας» λένε ότι κατάφεραν να ανακτήσουν τα πρώτα ολόκληρα γονιδιώματα – λεπτομερείς γενετικές πληροφορίες – από τα λείψανα δύο γυναικών που θάφτηκαν στο Τακαρκόρι.
Στο μακρινό παρελθόν, η περιοχή ήταν μια καταπράσινη σαβάνα με δέντρα, μόνιμες λίμνες και ποτάμια που συντηρούσαν μεγάλα ζώα όπως ιπποπόταμους και ελέφαντες.
Φιλοξενούσε επίσης πρώιμες ανθρώπινες κοινότητες, μεταξύ των οποίων 15 γυναίκες και παιδιά που βρήκαν οι αρχαιολόγοι θαμμένα στο βραχώδες καταφύγιο, οι οποίες ζούσαν από ψάρια και εκτρέφανε πρόβατα και κατσίκες.
Είναι η πρώτη φορά που προκύπτει DNA από τη Σαχάρα
«Ξεκινήσαμε με αυτούς τους δύο (σκελετούς) επειδή είναι πολύ καλά διατηρημένοι – το δέρμα, οι σύνδεσμοι, οι ιστοί», δήλωσε ο Σαβίνο ντι Λερνία , συν-συγγραφέας της νέας μελέτης που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη στο περιοδικό Nature.
Τα ευρήματα σηματοδοτούν την πρώτη φορά που οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να αλληλουχήσουν ολόκληρα γονιδιώματα από ανθρώπινα λείψανα που βρέθηκαν σε ένα τόσο θερμό και ξηρό περιβάλλον, δήλωσε ο ντι Λέρνια, αναπληρωτής καθηγητής αφρικανικής αρχαιολογίας και εθνοαρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Σαπιέντζα της Ρώμης.
Η γονιδιωματική ανάλυση επεφύλασσε εκπλήξεις για την ομάδα μελέτης, αποκαλύπτοντας ότι οι κάτοικοι της πράσινης Σαχάρας ήταν ένας άγνωστος και απομονωμένος πληθυσμός που πιθανότατα κατοικούσε στην περιοχή για δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Οι μούμιες αποκαλύπτουν μυστικά του παρελθόντος της Σαχάρας
Η ανασκαφή του βραχώδους συμπλέγματος Τακαρκόρι, το οποίο είναι προσβάσιμο μόνο με 4χ4, ξεκίνησε το 2003, με τις δύο μούμιες να συγκαταλέγονται στα πρώτα ευρήματα. «Βρήκαμε την πρώτη μούμια τη δεύτερη ημέρα της ανασκαφής», θυμήθηκε ο ντι Λέρνια. «Καθαρίσαμε την άμμο και βρήκαμε την κάτω γνάθο».
Η μικρή κοινότητα που εγκαταστάθηκε στο βραχώδες καταφύγιο πιθανώς μετανάστευσε εκεί με την πρώτη μεγάλη ώθηση της ανθρωπότητας από την Αφρική πριν από 50.000 χρόνια. Ο συν-συγγραφέας της μελέτης Χάραλντ Ρίνγκμπαουερ δήλωσε ότι ήταν ασυνήθιστο να συναντά κανείς μια τόσο απομονωμένη γενετική καταγωγή, ειδικά σε σύγκριση με την Ευρώπη, όπου υπήρχε πολύ μεγαλύτερη ανάμειξη.
Ο Ρίνγκμπαουερ είναι ερευνητής και επικεφαλής της ομάδας αρχαιογενετικής στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για την Εξελικτική Ανθρωπολογία στη Λειψία της Γερμανίας, το οποίο έχει πρωτοπορήσει στις τεχνικές λήψης γενετικού υλικού από αρχαία οστά και απολιθώματα.
Αυτή η γενετική απομόνωση, συλλογίστηκαν οι συγγραφείς της μελέτης, υποδηλώνει ότι η περιοχή πιθανότατα δεν αποτελούσε μεταναστευτικό διάδρομο που συνέδεε την υποσαχάρια Αφρική με τη βόρεια Αφρική, παρά τις φιλόξενες συνθήκες της Σαχάρας εκείνη την εποχή.
Δεν σχετίζονται με τους κτηνοτρόφους της Εγγύς Ανατολής
Παλαιότερες αναλύσεις σπηλαιογραφιών και υπολειμμάτων ζώων που βρέθηκαν σε αρχαιολογικούς χώρους σε όλη τη Σαχάρα έχουν υποδείξει ότι οι κάτοικοί της ήταν κτηνοτρόφοι που έβοσκαν πρόβατα, κατσίκες ή βοοειδή, γεγονός που ώθησε ορισμένους ερευνητές να υποθέσουν ότι οι κτηνοτρόφοι εξαπλώθηκαν από την Εγγύς Ανατολή, όπου ξεκίνησε η γεωργία.
Ωστόσο, μια τέτοια μετανάστευση ήταν απίθανη, δεδομένης της γενετικής απομόνωσης της ομάδας Τακαρκόρι, πρότειναν οι συγγραφείς της νέας έκθεσης.
Αντιθέτως, η ομάδα μελέτης υπέθεσε ότι η κτηνοτροφία υιοθετήθηκε μέσω μιας διαδικασίας πολιτιστικής ανταλλαγής, όπως η αλληλεπίδραση με άλλες ομάδες που ήδη εκτρέφανε εξημερωμένα ζώα.
Ήταν και έμποροι
«Γνωρίζουμε τώρα ότι ήταν απομονωμένοι από άποψη γενετικής, αλλά όχι από άποψη πολιτισμού. Υπάρχουν πολλά δίκτυα που γνωρίζουμε από διάφορα μέρη της ηπείρου, επειδή έχουμε κεραμικά που προέρχονται από την υποσαχάρια Αφρική. Έχουμε κεραμικά που προέρχονται από την κοιλάδα του Νείλου και άλλα παρόμοια», δήλωσε ο ντι Λέρνια.
«Είχαν αυτού του είδους τη γενεαλογία, η οποία είναι αρκετά προγονική, (η οποία) παραπέμπει σε κάποιου είδους κληρονομιά του Πλειστόκαινου, η οποία πρέπει να διερευνηθεί», είπε, αναφερόμενος στη χρονική περίοδο που έληξε πριν από περίπου 11.000 χρόνια πριν από τη σημερινή Ολόκαινο Εποχή.
Συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων
Η Λουίζ Χάμφρεϊ, επικεφαλής έρευνας στο Κέντρο Έρευνας Ανθρώπινης Εξέλιξης του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο, δήλωσε ότι συμφωνεί με τα ευρήματα της μελέτης: Οι άνθρωποι Τακαρκόρι ήταν σε μεγάλο βαθμό γενετικά απομονωμένοι για χιλιάδες χρόνια και ότι η κτηνοτροφία στην περιοχή αυτή καθιερώθηκε μέσω της πολιτισμικής διάχυσης και όχι μέσω της αντικατάστασης ενός πληθυσμού από έναν άλλο.
«Το DNA που εξήχθη από δύο κτηνοτρόφους γυναίκες που είχαν ταφεί στο βραχώδες καταφύγιο πριν από περίπου 7.000 χρόνια αποκαλύπτει ότι το μεγαλύτερο μέρος της καταγωγής τους μπορεί να αποδοθεί σε μια άγνωστη προηγουμένως αρχαία γενετική γραμμή της Βόρειας Αφρικής», δήλωσε η Χάμφρεϊ.
Η ίδια δεν συμμετείχε στην έρευνα, αλλά έχει εργαστεί στο σπήλαιο Ταφοράλτ στο ανατολικό Μαρόκο, όπου θάφτηκαν κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες ηλικίας 15.000 ετών.
«Η μελλοντική έρευνα που θα ενσωματώσει αρχαιολογικά και γονιδιωματικά στοιχεία είναι πιθανό να δώσει περαιτέρω πληροφορίες για τις ανθρώπινες μεταναστεύσεις και τις πολιτιστικές αλλαγές στην περιοχή αυτή», δήλωσε η Χάμφρεϊ.
Τα μικρά ποσοστά ενδογαμίας ανάμεσα στα μέλη της φυλής φανερώνουν υγιή πληθυσμό
Ο Κρίστοφερ Στογιανόφσκι, βιοαρχαιολόγος και καθηγητής στο Arizona State University, δήλωσε ότι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα της μελέτης ήταν το «συμπέρασμα ενός μέτριου μεγέθους πληθυσμού και καμία ένδειξη ενδογαμίας».
«Το γεγονός ότι υπήρχαν ελάχιστες ενδείξεις ενδογαμίας υποδηλώνει έναν βαθμό μετακίνησης και σύνδεσης που επίσης έρχεται σε κάποια αντίθεση με την ιδέα ενός μακροπρόθεσμου, αποσυνδεδεμένου πληθυσμού της Πράσινης Σαχάρας», πρόσθεσε ο Στογιανόφσκι, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Το γεγονός ότι υπήρχαν ελάχιστες ενδείξεις ενδογαμίας υποδηλώνει ένα βαθμό μετακίνησης και σύνδεσης που επίσης έρχεται σε αντίθεση με την ιδέα ενός μακροπρόθεσμου, αποσυνδεδεμένου πληθυσμού της Πράσινης Σαχάρας», πρόσθεσε ο Στογιανόφσκι, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Η ανάκτηση αρχαίου DNA είναι σπάνια
Οι ειδικοί έχουν μελετήσει τους σκελετούς και τα τεχνουργήματα που ανακαλύφθηκαν στην περιοχή όλα αυτά τα χρόνια, αλλά οι προσπάθειες ανάκτησης DNA από τα λείψανα αποδείχθηκαν άπιαστες.
Το 2019, οι επιστήμονες κατάφεραν να ανακτήσουν μιτοχονδριακό DNA, το οποίο εντοπίζει τη μητρική γραμμή, αλλά η απόκτηση αυτού του DNA δεν έδωσε την πλήρη εικόνα, δήλωσε ο Ρίνγκμπαουερ.
«Πριν από μερικά χρόνια, τα δείγματα πήραν το δρόμο τους για τη Λειψία, επειδή τα τελευταία χρόνια μεταχειριζόμαστε νέες μεθόδους για να βγάλουμε περισσότερα από μια πολύ μικρή ποσότητα DNA και τα δείγματα είχαν πολύ λίγο DNA», δήλωσε ο Ρίνγκμπαουερ , ο οποίος χρησιμοποιεί υπολογιστικά εργαλεία για την ανάλυση γενετικών δεδομένων.
