Politica 89.8
Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Σι Τζινπίνγκ και η εποχή της σινο-αμερικανικής αντιπαλότητας 3.0
Στο Πεκίνο «προκάλεσε έκπληξη και χαμόγελα η πρόσκληση του Ντόναλντ Τραμπ προς τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ για την ορκωμοσία του», έγραφε προ μηνός ο διακεκριμένος αρθρογράφος των New York Times Τόμας Φρίντμαν.
«Οι ξένοι ηγέτες φυσικά δεν παρευρίσκονται στις ορκωμοσίες μας», ανέφερε, «όμως νομίζω ότι η ιδέα του Τραμπ ήταν πραγματικά καλή».
«Έχοντας μόλις επιστρέψει από ένα ταξίδι στην Κίνα, μπορώ να σας πω πως, αν ζωγράφιζα μια εικόνα των σχέσεων σήμερα μεταξύ των δύο χωρών, θα ήταν δύο ελέφαντες που κοιτάζουν ο ένας τον άλλον μέσα από ένα καλαμάκι»…
Ως γνωστόν, ο Κινέζος πρόεδρος δεν έδωσε τελικά το παρών στην ορκωμοσία Τραμπ. Έστειλε όμως στην Ουάσιγκτον για την τελετή τον Κινέζο αντιπρόεδρο, Χαν Τζενγκ.
«Η Κίνα υιοθετεί τις αρχές του αμοιβαίου σεβασμού, της ειρηνικής συνύπαρξης και της αμοιβαίας επωφελούς συνεργασίας στην εξέταση και ανάπτυξη των σχέσεών της με τις ΗΠΑ», σημείωσε το κινεζικό ΥΠΕΞ.
Πράγματι οι ΗΠΑ και η Κίνα -οι μεγαλύτερες δυνάμεις του πλανήτη- έχουν κομβικό ρόλο σε έναν κόσμο σε όλο και μεγαλύτερη αταξία και παράλληλα αντιμέτωπο με μείζονες παγκόσμιες προκλήσεις: από την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης μέχρι την κλιματική κρίση.
Όμως ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός βρίσκεται πλέον στο ζενίθ.
Στην εποχή Τραμπ 2.0 «Πρώτα η Αμερική» το κλίμα στις σινο-αμερικανικές σχέσεις φαντάζει εκ πρώτης όψεως πιο εκρηκτικό από ποτέ.
Ο εμπορικός πόλεμος -που άρχισε επί της πρώτης προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, συνεχίστηκε επί προεδρίας του Δημοκρατικού Τζο Μπάιντεν και τώρα αναμένεται να ενταθεί με τους νέους δασμούς Τραμπ, με φόντο το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ έναντι της Κίνας, που αγγίζει σχεδόν τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια- είναι μια σημαντική παράμετρος.
Δεν είναι όμως η μοναδική…
Ντόναλντ Τραμπ μαινόμενος, πριν καν την εκλογική νίκη του, τον περασμένο Νοέμβριο (REUTERS/David Dee Delgado//File Photo)
Μια MAGA Ασία;
Ανεξαρτήτως κυβέρνησης και κομματικής ιδεολογίας, η Ουάσιγκτον έχει εδώ και καιρό μετατοπίσει το γεωπολιτικό ενδιαφέρον της στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού.
Ζητούμενο για τις ΗΠΑ ήταν και παραμένει η ανάσχεση της αναδυόμενης -αν και εσχάτως μετ’ εμποδίων- δύναμης του κινεζικού ασιατικού «γίγαντα» ως νέα παγκόσμιας υπερδύναμης.
Οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή και πρωτίστως στην Ουκρανία -με επίκεντρο τον άξονα Μόσχας και Πεκίνου- αντιμετωπίζονται εν πολλοίς από την Ουάσιγκτον μέσα από το ίδιο πρίσμα.
Και δη όταν στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού οι εστίες έντασης πολλαπλασιάζονται.
Εκτείνονται από την κορεατική χερσόνησο και τις αυξανόμενες προκλήσεις του καθεστώτος της Βόρειας Κορέας, μέχρι τις περιφερειακές διεκδικήσεις στις Θάλασσες της Ανατολικής και της Νότιας Κίνας, και φυσικά την Ταϊβάν.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, επί προεδρίας Μπάιντεν, οι ΗΠΑ είχαν εκφράσει επανειλημμένα και έμπρακτα την υποστήριξή τους στην Ταϊβάν.
Όμως «ο Τραμπ φαίνεται να συγκινείται ελάχιστα για το μέλλον των 23 εκατομμυρίων κατοίκων της», ενόσω καλεί τακτικά τους συμμάχους της Ουάσινγκτον στην Ασία να “πληρώσουν περισσότερα” για την άμυνά τους» -όπως κάνει δηλαδή και με τους Ευρωπαίους στο ΝΑΤΟ- παρατηρεί σε ανάλυση στην εφημερίδα Les Echos o καθηγητής Γεωπολιτικής και Ασιατικών Σπουδών Φιλίπ Λε Κορ, από τους πλέον έγκριτους σινολόγους και αναλυτές της σύγχρονης κινεζικής πολιτικής.
Η ευρύτερη περιοχή έχει αλλάξει στο μεσοδιάστημα μετά την πρώτη προεδρική θητεία Τραμπ στις ΗΠΑ.
Η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Αυστραλία, η Σιγκαπούρη, η Ινδονησία, οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ έχουν νέες ηγεσίες, σε αντίθεση με την Κίνα του Σι Τζινπίνγκ, τη Βόρεια Κορέα του Κιμ και την Ινδία του Ναρέντρα Μόντι ή τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Ουδείς εκ των νέων αρχηγών αυτών των κρατών ή κυβερνήσεων έχει σήμερα άμεση σχέση με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Απεσταλμένοι τους συνέρρεαν όλο αυτό το διάστημα στην Ουάσιγκτον, προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσουν τη στρατηγική της δεύτερης κυβέρνησής Τραμπ για τον Ινδο-Ειρηνικό.
Παραμένει, ωστόσο, «γρίφος».
Ήδη ταραγμένες, οι σινο-αμερικανικές σχέσεις βρίσκονται σε νέες Συμπληγάδες (REUTERS/Dado Ruvic/Illustration/File Photo)
Η ιδέα των «G2»
Προφανώς δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Αμερικανός νέος ΥΠΕΞ, Μάρκο Ρούμπιο -που θεωρείται «γεράκι» σε ό,τι αφορά την Κίνα- επέλεξε την πρώτη ημέρα από την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων του στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ (και την επομένη της ορκωμοσίας Τραμπ) για μια έμπλεη μηνυμάτων συνάντηση με τους ομολόγους του της λεγόμενης ομάδας «Quad».
Ήτοι της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας και της (επαμφοτερίζουσας εξωτερικής πολιτικής ως προς τη Ρωσία) Ινδίας.
Σε αντίθεση με τις έτερες συμμαχικές αναταράξεις που προκαλεί με δηλώσεις και απειλές ο Ντόναλντ Τραμπ -τόσο στον Καναδά, όσο κυρίως στην Ευρώπη- η σύνοδος σηματοδότησε την επαναβεβαίωση μιας κοινής πορείας.
Στο κοινό ανακοινωθέν τους, οι τέσσερις ΥΠΕΞ δεσμεύτηκαν να συνεχίζουν να εργάζονται για έναν «ελεύθερο και ανοιχτό Ινδο-Ειρηνικό». Αναφορά, που «δείχνει» τις κινεζικές περιφερειακές διεκδίκησεις.
«Το κεντρικό ζήτημα θα είναι ο ανταγωνισμός με το Πεκίνο, καθώς ορισμένοι από τους συμβούλους του Τραμπ ζητούν συγκέντρωση διπλωματικών και στρατιωτικών πόρων στην Ασία, σε βάρος άλλων ηπείρων», παρατηρεί ο Φιλίπ Λε Κορ.
Όμως «για ορισμένους, η ιδέα μιας G2 (Group of Two, δηλαδή ΗΠΑ και Κίνας) είναι και πάλι στη μόδα», αναφέρει.
Πολλώ μάλλον τώρα που η Κίνα του Σι «μπαίνει στο Έτος του Φιδιού με μια πιο εύθραυστη και, κυρίως, λιγότερο ελκυστική οικονομία».
Ίσως ένα νεύμα αποτελεί η τελευταία δήλωση του Ντόναλντ Τραμπ ότι τάσσεται υπέρ της επιβολής δασμών 10% στα προϊόντα που εισάγονται από την Κίνα, αρχής γενομένης «πιθανόν» από την 1η Φεβρουαρίου.
Το Πεκίνο απείλησε μεν με αντίποινα, με την εκπρόσωπο του κινεζικού ΥΠΕΞ να υπογραμμίζει ότι «δεν υπάρχουν νικητές σε έναν εμπορικό πόλεμο».
Ορισμένοι αναλυτές είναι ωστόσο αισιόδοξοι.
Οι δασμοί που ανέφερε ο Τραμπ είναι κατά πολύ χαμηλότεροι από το αναμενόμενο και σαφώς μικρότεροι συγκριτικά με αυτούς που προανήγγειλε έναντι του Μεξικού και του Καναδά.
Στιγμιότυπο από διμερή συνάντηση των Τραμπ και Σι, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής των G20, το 2019, στην Οσάκα της Ιαπωνίας (REUTERS/Kevin Lamarque//File Photo)
«Έχε τους φίλους σου κοντά και τους εχθρούς κοντύτερα»
«Κινέζοι αξιωματούχοι είχαν προετοιμαστεί για άσχημα νέα από τον Ντόναλντ Τραμπ, με την επιστροφή του στην προεδρία των ΗΠΑ: άμεσους δασμούς 60% στις εξαγωγές, που θα μπορούσαν να επιφέρουν σοβαρό πλήγμα στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη», γράφουν χαρακτηριστικά οι Financial Times.
«Αντίθετα, αυτό που ήρθε ήταν ήπιο», επισημαίνουν.
Ο Τραμπ μίλησε για δασμούς 10%, ένεκα -όπως ανέφερε- της διακίνησης του θανατηφόρου οπιοειδούς φαιντανύλη.
Αν και ήταν αρκετό για να πλήξει τις κινεζικές μετοχές, ο Τραμπ υπαινίχθηκε μια πιθανή ευρύτερη συμφωνία που θα συνδέει τους δασμούς με την ιδιοκτησία της δημοφιλούς πλατφόρμας TikTok, την οποία θέλουν να κλείσουν τα «γεράκια» ασφαλείας των ΗΠΑ.
«Παρά την τάση του Τραμπ για ασταθείς δηλώσεις και τις γρήγορες αλλαγές πορείας», επισημαίνουν οι FT, «αυτό το πιο ήπιο από το αναμενόμενο πρελούδιο έχει αναζωπυρώσει την ελπίδα στο Πεκίνο ότι μπορεί να είναι δυνατές διαπραγματεύσεις για την αποτροπή ενός δεύτερου εμπορικού πολέμου».
«Υπάρχει πιθανότητα οι δύο πλευρές να καταλήξουν σε συμφωνία -μπορείτε να αισθανθείτε ότι υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία», συμφωνεί ο Τσάο Μινγκχάο, καθηγητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Φουντάν στη Σαγκάη.
«Θα χρειαστεί όμως να δούμε αν υπάρχει καλή αντιστοιχία μεταξύ αυτών που μπορούν να δώσουν ο Τραμπ και το Πεκίνο».
Ο διεθνολόγος Γκράχαμ Άλισον, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, εμφανίζεται ακόμη πιο αισιόδοξος.
«Βάζω στοίχημα ότι του χρόνου, τέτοια εποχή… θα εκπλαγούμε από την ανοδική πορεία» της σινο-αμερικανικής σχέσης, είπε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός ο συγγραφέας του βιβλίου «Σε τροχιά πολέμου: Μπορούν ΗΠΑ και Κίνα να αποφύγουν την παγίδα του Θουκυδίδη;».
Το ερώτημα παραμένει προσώρας ορθάνοιχτο.
in
