Politica 89.8
Μπορεί η Ευρώπη να υπολογίζει ακόμη ότι οι ΗΠΑ θα την υπερασπιστούν στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ;
Στο μέλλον του ΝΑΤΟ στην εποχή Τραμπ αναφέρεται άρθρο του BBC, στο οποίο επισημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες έμειναν εμβρόντητοι από την ανοιχτή προσέγγιση μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και του Ρώσου Βλαντιμίρ Πούτιν – και τις όχι και τόσο διακριτικές νύξεις ότι οι ΗΠΑ μπορεί να εγκαταλείψουν την υποχρέωσή τους να υπερασπιστούν τους Ευρωπαίους συμμάχους.
Το άρθρο υπενθυμίζει ότι μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες ενώθηκαν με τις ΗΠΑ και τον Καναδά για να δημιουργήσουν το ΝΑΤΟ (Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου) για να αντιμετωπίσουν την τότε Σοβιετική Ένωση.
Το περίφημο άρθρο 5 της συμμαχίας ορίζει ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα έρθουν να υπερασπιστούν έναν σύμμαχο που δέχεται επίθεση.
Οι ΗΠΑ – όπως τονίζει το άρθρο – ήταν επί μακρόν η δύναμη αγκύρωσης, αλλά τώρα τίθενται ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του ΝΑΤΟ – με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον άνθρωπο που πρόκειται να γίνει καγκελάριος της Γερμανίας. Ο Friedrich Merz δήλωσε ότι στόχος του θα ήταν να επιτύχει ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ όσον αφορά την ασφάλεια.
«Τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας έδειξαν ότι ο Τραμπ υπονόμευσε το ΝΑΤΟ, υπονόμευσε τον γενικό γραμματέα του και υπονόμευσε το άρθρο 5 της συλλογικής άμυνας», δήλωσε η Armida van Rij, επικεφαλής του ευρωπαϊκού προγράμματος στη δεξαμενή σκέψης Chatham House με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.
«Η ιδέα πίσω από αυτό ήταν αυτή η πεποίθηση «όλοι για έναν και ένας για όλους» – και αυτό έσπασε».
Τι είναι το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ και είναι αμφισβητούμενο;
Ενώ η κυβέρνηση Τραμπ λέει ότι δεν αποχωρεί από το ΝΑΤΟ και παραμένει προσηλωμένη στην αμυντική εταιρική σχέση με την Ευρώπη, έχει προειδοποιήσει ότι «δεν θα ανεχθεί πλέον μια ανισόρροπη σχέση που ενθαρρύνει την εξάρτηση», όπως επισημαίνει το BBC.
Ο Τραμπ ζητά σταθερά από τους Ευρωπαίους συμμάχους να αυξήσουν σημαντικά τις οικονομικές τους συνεισφορές – σε κάποια φάση πέρυσι ενθάρρυνε ανοιχτά τον Πούτιν να εισβάλει σε όσους δεν πλήρωναν τους λογαριασμούς τους.
Αλλά αυτό που είναι ανησυχητικό, λένε οι ειδικοί, σύμφωνα πάντα με το BBC είναι ο τρόπος με τον οποίο παραδίδεται το μήνυμα καθώς μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία – η μεγαλύτερη κρίση ασφαλείας για την ήπειρο εδώ και δεκαετίες.
ΗΠΑ και ρωσικοί στόχοι
Υπό τον Τραμπ, οι ΗΠΑ έχουν αρχίσει να προωθούν ακόμη και τους ρωσικούς στόχους, δήλωσε η αμυντική αναλύτρια του Chatham House, Minna Alander. «Φαίνεται μάλιστα ότι ο Τραμπ άλλαξε ευθέως στρατόπεδο στην ομάδα της Ρωσίας».
Ορισμένες από αυτές τις μεταστροφές του Τραμπ περιλαμβάνουν:
- Έπαινο για τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, τον οποίο κάλεσε νωρίτερα αυτό το μήνα – η πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Λευκού Οίκου και του Κρεμλίνου μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας πριν από τρία χρόνια
- Συνομιλίες μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας την περασμένη εβδομάδα – οι οποίες, αν και αποσκοπούσαν στον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, απέκλεισαν Ουκρανούς αξιωματούχους και Ευρωπαίους συμμάχους
- Επιθέσεις στον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμρ Ζελένσκι, τον οποίο ο Τραμπ αποκάλεσε «δικτάτορα»
- Επανάληψη των ψεμάτων του Πούτιν ότι η Ουκρανία ξεκίνησε τον πόλεμο – όχι η Ρωσία
«Αυτός ο πόλεμος είναι πολύ πιο σημαντικός για την Ευρώπη από ό,τι για εμάς – έχουμε έναν μεγάλο, όμορφο ωκεανό ως διαχωρισμό», έχει πει ο Τραμπ.
Το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ δεν σημαίνει αποστολή στρατευμάτων
Η διατύπωση του Άρθρου 5 έχει γίνει από καιρό κατανοητή ως αυτόματη υποχρέωση των κρατών μελών – και κυρίως του αμερικανικού στρατού – να προστρέχουν για την υπεράσπιση των άλλων μελών.
Αυτό όμως δεν σημαίνει πάντα την αποστολή στρατευμάτων, τονίζει το BBC.
Για παράδειγμα, αν η Εσθονία δέχονταν εισβολή από τη Ρωσία, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να στείλουν ένα μόνο αεροπλάνο επιτήρησης προς υποστήριξη και «αυτό θα ανταποκρινόταν στο γράμμα, αν όχι στο πνεύμα του άρθρου 5», εξήγησε ο Έντουαρντ Άρνολντ, αναλυτής του Royal United Services Institute, μιας δεξαμενής σκέψης για την άμυνα και την ασφάλεια στο Λονδίνο.
«Δεν υπάρχει τίποτα που να υποδηλώνει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να στείλουν όλες τις δυνάμεις τους», είπε.
«Αλλά η υπόθεση ήταν πάντα υπό τους προηγούμενους προέδρους των ΗΠΑ ότι αυτό θα συνέβαινε, οπότε τώρα ο κόσμος αρχίζει να ανησυχεί».
Οι ΗΠΑ είναι η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στο ΝΑΤΟ – δεσμεύοντας περίπου το 70% των δυνατοτήτων και της διοίκησής του, δήλωσε ο κ. Arnold.
Μαζί με τον απόλυτο αριθμό – οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει περισσότερους από 100.000 στρατιώτες στην Ευρώπη – το ΝΑΤΟ έχει βασιστεί στις ΗΠΑ για βασικές δυνατότητες, όπως ο ανεφοδιασμός αεροσκαφών στον αέρα, η μετακίνηση στρατευμάτων ή προμηθειών μέσω αεροσκαφών και η στρατιωτική κινητικότητα.
Οι ΗΠΑ παρέχουν επίσης το μεγαλύτερο μέρος των πυρηνικών όπλων, καθώς και σημαντικά εργαλεία πληροφοριών, εφοδιασμού και αναγνώρισης.
Και πάντα θεωρούνταν ως ηγέτης της ομάδας, όπως επισημαίνει το BBC. Ο Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής για την Ευρώπη – ο κορυφαίος στρατιωτικός ηγέτης στο ΝΑΤΟ – ήταν πάντα Αμερικανός και οι Αμερικανοί κατέχουν τους περισσότερους ανώτερους ρόλους στο ΝΑΤΟ.
«Επειδή οι ΗΠΑ είναι στρατιωτικά τόσο ισχυρές, ήταν πάντα ο φυσικός ηγέτης του ΝΑΤΟ», λέει η κ. Rij. Κανένας άλλος Ευρωπαίος σύμμαχος του ΝΑΤΟ δεν μπορεί να μπει σε αυτόν τον χώρο, λέει η ίδια, «επειδή κανείς δεν έχει τις δυνατότητες ή τα επίπεδα στρατευμάτων».
Τι κάνει τώρα η Ευρώπη;
Οι ΗΠΑ προειδοποίησαν μια δεκαετία πριν από τον Τραμπ ότι η Ευρώπη θα πρέπει να ενισχύσει την άμυνά της, σημειώνει το BBC.
Υπό τον Τζο Μπάιντεν, δήλωσαν ότι η κορυφαία προτεραιότητά τους για την ασφάλεια θα είναι το θέατρο του Ινδο-Ειρηνικού, εν μέσω του ανταγωνισμού με την Κίνα, και συνεπώς μια μετατόπιση μακριά από την Ευρώπη.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τράβηξε την προσοχή των ΗΠΑ πίσω στην Ευρώπη. Αλλά η κατεύθυνση του Τραμπ αυτό το τελευταίο δεκαπενθήμερο ήταν η ώθηση για μια δραστική επανεξέταση.
Ο Μερτς δήλωσε μετά τη νίκη του στις γερμανικές εκλογές ότι «απόλυτη προτεραιότητά του θα είναι να ενισχύσει την Ευρώπη το συντομότερο δυνατό, ώστε, βήμα προς βήμα, να μπορέσουμε πραγματικά να επιτύχουμε ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ».
Είπε μάλιστα ότι δεν ήταν σίγουρος αν σε μια συνάντηση των ηγετών της συμμαχίας τον Ιούνιο «θα εξακολουθούσαμε να μιλάμε για το ΝΑΤΟ με τη σημερινή του μορφή ή αν θα πρέπει να δημιουργήσουμε μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή αμυντική ικανότητα πολύ πιο γρήγορα».
Μόλις αναλάβει τα καθήκοντά του, ο Μερτς θα είναι ένας από τους τρεις μεγάλους Ευρωπαίους, που περιλαμβάνουν το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία εκτός από τη Γερμανία.
O πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου μεταβαίνει στην Ουάσινγκτον την Πέμπτη, μετά την επίσκεψη που πραγματοποίησε εκεί τη Δευτέρα ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.
Πόσα ξοδεύουν τα μέλη του ΝΑΤΟ για την άμυνα και η Ελλάδα;
«Δεν νομίζω ότι υπάρχουν καλές επιλογές για την Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Το θέμα είναι περισσότερο να αποφύγουμε τη χειρότερη», δήλωσε ο κ. Άρνολντ.
«Πρόκειται για τον μετριασμό του κινδύνου. Δεν πρόκειται για τη διατήρηση του ΝΑΤΟ με τη σημερινή του μορφή».
Οι Ευρωπαίοι ενεργούν γρήγορα. Η Ελλάδα, η Νορβηγία και άλλες χώρες έχουν εκφράσει ανησυχίες, ενώ η Δανία ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα μια σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών.
Το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε επίσης αύξηση την Τρίτη, περικόπτοντας την εξωτερική βοήθεια για να χρηματοδοτήσει τα επιπλέον 13 δισ. λίρες ετησίως. Ο Keir Starmer προειδοποίησε ότι πρόκειται για μια «επώδυνη» επιλογή, αλλά δήλωσε ότι η άμυνα και η ασφάλεια της χώρας προέχει.
Καταλήγοντας το BBC σημειώνει ότι σύμφωνα με τον κ. Arnold αυτό είναι το τίμημα που θα πρέπει να πληρώσουν οι Ευρωπαίοι, ειδικά καθώς «έχουμε στείλει τόσα πολλά πράγματα στην Ουκρανία τώρα, που τα δικά μας αποθέματα έχουν στερέψει αρκετά».
Βλέπουμε τώρα αυτό που είναι μια «μακροπρόθεσμη αλλαγή» στην παγκόσμια τάξη ασφαλείας, είπε.
«Οι ΗΠΑ δεν είναι ο σύμμαχος που ήταν κάποτε και είναι πολύ, πολύ απίθανο να επιστρέψουν ποτέ σε αυτή την άποψη», είπε.
