Politica 89.8
Μπορεί η Ευρώπη να αντιδράσει, την ώρα που Τραμπ και Πούτιν συντρίβουν το μεταπολεμικό status quo;
Η περασμένη εβδομάδα ήταν η πιο ζοφερή στην Ευρώπη μετά την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος. Η Ουκρανία «ξεπουλιέται», η Ρωσία αποκαθίσταται και, υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, η Αμερική δεν μπορεί πλέον να υπολογίζει κανείς ότι θα βοηθήσει την Ευρώπη σε καιρό πολέμου.
Οι συνέπειες για την ασφάλεια της Ευρώπης είναι σοβαρές, αλλά δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιηθεί από τους ηγέτες και τους λαούς της ηπείρου, σχολιάζει ο Economist, τονίζοντας χαρακτηριστικά πως ο παλαιός κόσμος χρειάζεται ένα «ταχύρρυθμο μάθημα» για το πώς να ασκεί σκληρή εξουσία σε μια εποχή χωρίς νόμους, αλλιώς θα πέσει θύμα της νέας παγκόσμιας αταξίας.
Αν η Ρωσία εισβάλει σε ένα από τα κράτη της Βαλτικής ή χρησιμοποιήσει παραπληροφόρηση και σαμποτάζ για να αποσταθεροποιήσει την ανατολική Ευρώπη, τι ακριβώς θα κάνει η Ευρώπη;
Μιλώντας στο Μόναχο την περασμένη εβδομάδα, ο αντιπρόεδρος της Αμερικής, Τζέι Ντι Βανς, έδωσε μια γεύση τού πώς η πατρίδα των εκλεκτών κρασιών, της κλασικής αρχιτεκτονικής και των επιταγών πρόνοιας αντιμετωπίζει τον εξευτελισμό, όταν χλεύασε την Ευρώπη ως «παρακμιακή και αντιδημοκρατική».
Οι ηγέτες της έχουν αποκλειστεί από τις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ του Λευκού Οίκου και του Κρεμλίνου, οι οποίες ξεκίνησαν επίσημα στο Ριάντ στις 18 Φεβρουαρίου. Ωστόσο, η κρίση που εκτυλίσσεται ξεπερνά κατά πολύ τις προσβολές και τις διπλωματικές ευγένειες.
Ο χειρότερος εφιάλτης της Ευρώπης δεν είναι το Ουκρανικό
Ο Τραμπ εμφανίζεται έτοιμος να απομακρυνθεί από την Ουκρανία, την οποία κατηγορεί ψευδώς για τον πόλεμο. Αποκαλώντας τον πρόεδρό της, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, «δικτάτορα», ο Αμερικανός πρόεδρος τον προειδοποίησε ότι «καλύτερα να κινηθεί γρήγορα, αλλιώς δεν θα του μείνει χώρα». Η Αμερική μπορεί να προσπαθήσει να επιβάλει μια ασταθή εκεχειρία στην Ουκρανία, με αδύναμες εγγυήσεις ασφαλείας που περιορίζουν το δικαίωμά της να επανεξοπλίζεται.
Αυτό είναι αρκετά κακό, αλλά ο χειρότερος εφιάλτης της Ευρώπης είναι μεγαλύτερος από την Ουκρανία. Ο Τραμπ σκοπεύει να αποκαταστήσει τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλανίμιρ Πούτιν, εγκαταλείποντας μια μακροχρόνια πολιτική απομόνωσής του. Χωρίς κανένα προφανές γεωπολιτικό όφελος για την Αμερική, προσπαθεί να αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις.
Σύντομα μπορεί να τον αποθεώσουν σε μια λαμπερή σύνοδο κορυφής. Προσφέροντας παραχωρήσεις στο Ριάντ, ο Μάρκο Ρούμπιο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, έπλεξε το εγκώμιο της συνεργασίας και των «ιστορικών οικονομικών και επενδυτικών ευκαιριών».
Ο εκβιασμός της Ευρώπης από τον Τραμπ και η εξυπηρέτηση της Ρωσίας έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση τη δέσμευση της Αμερικής να υπερασπιστεί το ΝΑΤΟ ό,τι κι αν συμβεί. Ένας φόβος είναι ότι οι αμερικανικές δυνάμεις θα μπορούσαν να περικοπούν ή να αποσυρθούν και να αφήσουν την ανατολική Ευρώπη εκτεθειμένη.
Η Ευρώπη πρέπει να ξαναμάθει πώς να αποκτά και να ασκεί εξουσία
Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι προτεραιότητες του «θείου Σαμ» βρίσκονται στην Ασία, σημειώνει ο Economist. Το πρόβλημα είναι ότι αν η Ευρώπη δεχτεί ρωσική επίθεση και ζητήσει αμερικανική βοήθεια, το πρώτο και βαθύτερο ένστικτο του Τραμπ θα είναι να ρωτήσει τι τον συμφέρει.
Την επόμενη εβδομάδα, πρόκειται να συναντηθεί με τον πρωθυπουργό της Βρετανίας και τον Γάλλο πρόεδρο. Αλλά αυτό δεν πρέπει να εκληφθεί ως μήνυμα ότι πρόκειται απλώς για έξυπνες κουβέντες ενός διαπραγματευτή: Η προθυμία του Τραμπ να ανταλλάξει τα πάντα είναι ακριβώς το πρόβλημα. Η αποτροπή του ΝΑΤΟ βασίζεται στη βεβαιότητα πως αν ένα μέλος δεχθεί επίθεση, τα υπόλοιπα θα έρθουν να το βοηθήσουν. Η αμφιβολία είναι διαβρωτική και αφήνει την Ευρώπη επικίνδυνα εκτεθειμένη.
Αν θέλουμε να μιλήσουμε ξεθάκαρα για την πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, πρόκειται για μία υπερχρεωμένη, γερασμένη ήπειρο, που μόλις και μετά βίας αναπτύσσεται και δεν μπορεί να αμυνθεί ή να προβάλει σκληρή ισχύ. Οι παγκόσμιοι κανόνες για το εμπόριο, τα σύνορα, την άμυνα και την τεχνολογία καταρρέουν. Αν η Ρωσία εισβάλει σε ένα από τα κράτη της Βαλτικής ή χρησιμοποιήσει παραπληροφόρηση και σαμποτάζ για να αποσταθεροποιήσει την ανατολική Ευρώπη, τι ακριβώς θα κάνει η Ευρώπη;
Μέχρι στιγμής, η απάντηση είναι να ακολουθήσει αμυντική στάση. Μετά την επίθεση του MAGA Τραμπ, μια ομάδα Ευρωπαίων ηγετών συναντήθηκε εσπευσμένα στο Παρίσι στις 17 Φεβρουαρίου, αλλά κατάφερε μόνο να διαφημίσει τις διαφορές της. Τρία χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας, η Ευρώπη δεν έχει αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες ούτε κατά διάνοια. Είναι παγιδευμένη σε μια παρωχημένη κοσμοθεωρία πολυμερών συνθηκών και κοινών αξιών.
Απαιτείται μια τεράστια αμυντική κινητοποίηση
Το καθήκον της Ευρώπης που επείγει είναι να ξαναμάθει πώς να αποκτά και να ασκεί εξουσία – πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει αντιπάλους και μερικές φορές φίλους, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικής, η οποία θα εξακολουθεί να υπάρχει και μετά τον Τραμπ. Αντί να δειλιάζει, χρειάζεται μια αντικειμενική εκτίμηση της απειλής.
Η Ρωσία είναι μια πολεμική μηχανή με ένα τεράστιο οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων, αλλά και μια μεσαίου μεγέθους οικονομία που φθίνει. Η Ευρώπη χρειάζεται επίσης μια εξίσου αντικειμενική εκτίμηση των δικών της δυνάμεων: αν και αναπτύσσεται αργά, εξακολουθεί να είναι ένας οικονομικός και εμπορικός γίγαντας με μεγάλα αποθέματα ταλέντων και γνώσεων. Χρειάζεται να χρησιμοποιήσει αυτούς τους πόρους για να αναζωογονήσει την ανάπτυξη, να επανεξοπλιστεί και να διεκδικήσει τη δύναμή της.
Τι σημαίνει αυτό; Βραχυπρόθεσμα, η Ευρώπη χρειάζεται έναν ενιαίο απεσταλμένο για να συνομιλεί με την Ουκρανία, την Ρωσία και την Αμερική. Θα πρέπει να αυστηροποιήσει το εμπάργκο κατά της Ρωσίας, ακόμη και αν η Αμερική χαλαρώσει τις κυρώσεις. Η Ευρώπη θα πρέπει να αξιοποιήσει μονομερώς τα 210 δισ. ευρώ ρωσικών μετρητών, που έχουν δεσμευτεί σε ευρωπαϊκές τράπεζες. Αυτό θα πλήρωνε την Ουκρανία για να συνεχίσει να πολεμά ή να επανεξοπλίζεται, καθώς τα αμερικανικά κονδύλια μειώνονται.
Μεσοπρόθεσμα, απαιτείται μια τεράστια αμυντική κινητοποίηση. Αν η Ευρώπη δεν μπορεί να βασιστεί στην Αμερική, πρέπει να έχει τα δικά της βαρέα αεροσκάφη, υλικοτεχνική υποστήριξη, επιτήρηση: τα πάντα. Πρέπει να ξεκινήσουν συζητήσεις για το πώς η Βρετανία και η Γαλλία μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα πυρηνικά τους όπλα για να θωρακίσουν την ήπειρο.
Ένα νέο όνειρο για μια «παλαιά» ήπειρο
Ο εφιάλτης που έχουν προκαλέσει πρώτα ο Πούτιν και τώρα ο Τραμπ μπορεί τελικά να αναγκάσει την Ευρώπη να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται. Η σχολαστική εμμονή της με διαδικασίες και ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της ευρωζώνης, της ΕΕ και πολλών άλλων, επιβραδύνει τη λήψη αποφάσεων, παραλείπει βασικούς παράγοντες όπως η Βρετανία και δίνει βάρος σε χώρες όπως η Ουγγαρία, που θέλει να σαμποτάρει την ευρωπαϊκή άμυνα, ή η Ισπανία που διστάζει να επανεξοπλιστεί.
Όλα αυτά ακούγονται εξωπραγματικά. Το ΝΑΤΟ υπήρξε κάποτε η πιο επιτυχημένη συμμαχία στον κόσμο. Αλλά τα παλαιά πράγματα έχουν παρέλθει – όλα έχουν γίνει καινούργια. Η Ευρώπη πρέπει να το αντιμετωπίσει αυτό, πριν να είναι πολύ αργά.
