Η Παναγία των Παρισίων και το πολιτικό «τάμα» του Εμανουέλ Μακρόν

«Θα ξαναχτίσουμε την Παναγία των Παρισίων πιο όμορφη από πριν. Θέλω να γίνει μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια», είχε διακηρύξει τον Απρίλιο του 2019 ο Εμανουέλ Μακρόν, μετά την -ακόμα άγνωστης αιτίας- πυρκαγιά που σχεδόν κατέστρεψε τον εμβληματικό, γοτθικού ρυθμού καθεδρικό ναό του Παρισιού και ένα από τα πιο διάσημα αρχιτεκτονικά μνημεία.

Το χρονοδιάγραμμα που είχε θέσει τότε ο Γάλλος πρόεδρος έπεσε έξω οκτώ μήνες.

Η Παναγία των Παρισίων πρόκειται να ανοίξει ξανά τις πύλες της στο κοινό στις 8 Δεκεμβρίου, με μια σειρά θρησκευτικών τελετών και εορτασμών να έχει προγραμματιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια εκείνης της εβδομάδας.

Το μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς έχει υποβληθεί σε μια εκτεταμένη και, κατά καιρούς, αμφιλεγόμενη διαδικασία αποκατάστασης.

Ξαναφτιάχτηκε η ξύλινη οροφή του και ανακατασκευάστηκε το κατεστραμμένο κωδωνοστάσιο -μια προσθήκη του 19ου αιώνα από την ριζική ανακαίνιση υπό τον Γάλλο αρχιτέκτονα Βιολέ-λε-Ντυκ.

Πρόκειται αναμφίβολα για μια τιτάνια προσπάθεια, κατά ορισμένους μια θαυματουργή αναγέννηση της Παναγίας των Παρισίων από τις στάχτες.

Όμως τα σχέδια του Εμανουέλ Μακρόν δεν πάνε όλα κατ’ ευχήν.

Ο Πάπας Φραγκίσκος αρνήθηκε την πρόσκληση του Γάλλου προέδρου να ηγηθεί της πρώτης Λειτουργίας.

Ενόσω οι εργασίες αποκατάστασης των ζημιών συνεχίζονται, ξέσπασε έριδα μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και της Εθνικής

Επιτροπής Αρχιτεκτονικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς για τα σχέδια αντικατάστασης πολλών περίφημων βιτρό στα παρεκκλήσια του καθεδρικού ναού με άλλα, πιο μοντέρνα.

Αλλά αυτό που έκανε πολλά μάτια να γουρλώσουν από έκπληξη ήταν η πρόταση της υπουργού Πολιτισμού, Ρασίντα Ντατί, για την επιβολή εισιτηρίου εισόδου στον ναό για τους τουρίστες.

«Με 5 ευρώ ανά επισκέπτη στην Νοτρ Νταμ θα μπορούσαμε να σώσουμε εκκλησίες σε όλη τη Γαλλία», είπε στην εφημερίδα Le Figaro.

Το αποτέλεσε «συμβολική εισφορά».

Οι αντιδράσεις, πολιτικές και μη, είναι μαζικές και σχεδόν εξ ολοκλήρου αρνητικές.

Πιο ηχηρή ήταν αυτή της ίδιας της Καθολικής Εκκλησίας της Γαλλίας.

Ιερή… αγανάκτηση

Με μια ασυνήθιστα αιχμηρή ανακοίνωση, η Αρχιεπισκοπή του Παρισιού απέρριψε κατηγορηματικά την ιδέα της υπουργού Πολιτισμού.

«Ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων επιθυμεί να υπενθυμίσει την αμετάβλητη θέση της Καθολικής Εκκλησίας στη Γαλλία όσον αφορά την ελεύθερη είσοδο στις εκκλησίες και σε καθεδρικούς ναούς», αναφέρει.

Υπενθυμίζει δε σε όλους τις διατάξεις του νόμου του 1905 για τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, που αναφέρουν ρητά ότι ο εκκλησιασμός είναι ανοιχτός σε όλους «άνευ όρων» και ότι το κράτος δεν μπορεί να επιβάλει «φόρους ή τέλη» γι ‘αυτό.

«Στην Παναγία των Παρισίων, δεν έχει γίνει ποτέ διάκριση μεταξύ προσκυνητών και επισκεπτών» και ένας τέτοιος διαχωρισμός «θα τους στερούσε τη μεταξύ τους κοινωνία, που είναι η ουσία αυτού του τόπου».

«Θα ήταν επίσης εξαιρετικά περίπλοκος από πρακτική άποψη»,  υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση.

Πρόκειται άλλωστε για ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, η αναστήλωση του οποίου χρηματοδοτήθηκε από ιδιωτικές δωρεές από όλο τον κόσμο, πιστών και… απίστων.

Τούτων λεχθέντων η είσοδος θα παραμείνει -τουλάχιστον προσώρας- δωρεάν, πλην όμως ελεγχόμενη βάσει ενός ψηφιακού συστήματος κρατήσεων.

Ζητούμενο είναι η αποφυγή του συνωστισμού, ενώ συνεχίζονται οι εργασίες αποκατάστασης, οι οποίες αναμένεται να συνεχιστούν για αρκετά ακόμη χρόνια.

Δεδομένου ωστόσο ότι όλες οι εκκλησίες της Γαλλίας ανήκουν στο κοσμικό της κράτος, η τελική απόφαση για την επιβολή εισιτηρίου εισόδου στην Παναγία των Παρισίων θα μπορούσε να ληφθεί στο μέλλον από την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της χώρας.

Όχι τυχαία, προς στήριξη της Ντατί έσπευσε ο κεντροδεξιός νέος υπουργός Εσωτερικών της Γαλλίας, Μπρούνο Ρεταγιέ.

«Αν 5 ευρώ μπορούν να σώσουν τη θρησκευτική μας κληρονομιά, αξίζει τον κόπο, είτε είσαι πιστός είτε όχι», είπε.

Τα λεφτά είναι πολλά.

Με αναμενόμενο αριθμό επισκεπτών περί τα 15 εκατομμύρια ετησίως, η Παναγία των Παρισίων θα μπορούσε να αποφέρει έσοδα ύψους 75 εκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο.

Ελεήστε…

Σύμφωνα με τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους του 1905, τα θρησκευτικά κτίρια είναι δημόσια περιουσία στη Γαλλία.

Συνολικά αριθμούν περί τα 50.000, εκ των οποίων τα 42.000 είναι καθολικές εκκλησίες.

Μόνο 10.500 εξ αυτών χαρακτηρίζονται μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, με πρόσβαση σε ειδικά κονδύλια.

Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν διατεθεί 280 εκατομμύρια ευρώ για την αποκατάσταση περισσότερων από 8.000.

Η διαχείριση των θρησκευτικών κτιρίων έχει ανατεθεί στις κατά τόπους τοπικές αρχές, που λόγω υποχρηματοδότησης, χρειάζονται απεγνωσμένα κεφάλαια.

Πολλά είναι πια ερειπωμένα, κυρίως σε αγροτικές περιοχές με οξεία δημογραφική κρίση.

Έως και 5.000 εκκλησίες κινδυνεύουν να κλείσουν μέχρι το 2030 λόγω της εκκοσμίκευσης της κοινωνίας, της έλλειψης ιερέων και των σφιχτών προϋπολογισμών σε πολλούς δήμους.

Σχεδόν 500 είναι επί του παρόντος κλειστές για το κοινό, λόγω επικινδυνότητας των κτισμάτων.

Η γαλλική κυβέρνηση έχει αναλάβει διάφορες πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης μιας «Λοταρίας κληρονομιάς», για τη χρηματοδότηση των προσπαθειών αποκατάστασης.

Ορμώμενος από τις μαζικές δωρεές για την επαναλειτουργία της Παναγίας των Παρισίων, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν ανακοίνωσε τον περασμένο Ιούνιο ένα νέο ταμείο για την προστασία μικρότερων εκκλησιών και θρησκευτικών κτιρίων σε όλη τη χώρα.

Κεντρική ιδέα είναι η στήριξη μικρότερων πόλεων, που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στη διατήρηση των θρησκευτικών κτιρίων.

Βασίζεται επίσης σε ιδιωτικές δωρεές, προφανώς με γενναίες φοροαπαλλαγές. Στην περίπτωση της Νοτρ Νταμ έφτασαν το 75%.

Σε αντάλλαγμα δε για την πρόσβαση σε περισσότερη χρηματοδότηση, οι τοπικές εκκλησίες μπορεί να χρειαστεί να επεκτείνουν τη λειτουργία τους σε μη θρησκευτικές δραστηριότητες, όπως συναυλίες και εκθέσεις τέχνης.

Στιγμιότυπο από τις εργασίες αποκατάστασης του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων, ενόψει της επαναλειτουργίας του (REUTERS/Stephanie Lecocq)

Πολιτική επένδυση, με τα λεφτά των άλλων

Ο Εμανουέλ Μακρόν -που μεγάλωσε σε μη θρησκευτική οικογένεια και βαφτίστηκε καθολικός σε ηλικία 12 ετών, κατόπιν δικής του απαίτησης- δείχνει να βλέπει αυτό το σχέδιο αυτό ως μια πολιτική φυγή προς τα εμπρός.

Με φόντο την κοινωνική αναταραχή από τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση και τον πρόσφατο διορισμό νέας κυβέρνησης κόντρα στη λαϊκή ψήφο, στις κάλπες των πρόωρων εκλογών του Ιουνίου, παρουσιάζεται ως ο «πρόεδρος της αναστήλωσης», απευθυνόμενος στην εθνική υπερηφάνεια.

Αυτή επιχειρεί επίσης να μοχλεύσει η -όχι εντελώς νέα- πρωτοβουλία που προωθεί η υπουργός Πολιτισμού, Ρασίντα Ντατί.

Βασίζει την ιδέα της για εισιτήριο εισόδου στην Παναγία των Παρισίων στο γεγονός ότι ανάλογα μέτρα ισχύουν σε εκκλησίες στην Ισπανία και την Ιταλία.

Χώρες, όπου οι καθολικοί τόποι λατρείας ανήκουν στην Εκκλησία.

Οι δε χρεώσεις γίνονται συνήθως για πρόσβαση σε ειδικούς χώρους, όπως συνέβαινε και στον καθεδρικό ναό της γαλλικής πρωτεύουσας, πριν από την πυρκαγιά.

Οι επισκέπτες πλήρωναν 8,50 ευρώ για να ανέβουν στους εμβληματικούς πύργους της Παναγίας τον Παρισίων, με την πανοραμική θέα δίπλα στα διάσημα γκαργκόιλ, τους γλυπτούς δαίμονες της στέγης του ναού.

Όπως και να έχει, τα σχέδια της γαλλικής κυβέρνησης δείχνουν αστείρευτα για χρεώσεις των τουριστών, με στόχο τη χρηματοδότηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Ρασίντα Νταντί οραματίζεται για τουρίστες -κυρίως εκτός της ΕΕ- υψηλότερα τέλη εισόδου σε κοσμικούς χώρους στη Γαλλία, πιθανόν από το 2026, ως άλλο ένα μέσο χρηματοδότησης της διατήρησης τους.

«Οι Γάλλοι δεν πρέπει να πληρώνουν για τα πάντα, μόνοι τους», ανέφερε.

«Είναι φυσιολογικό, για παράδειγμα, για έναν Γάλλο επισκέπτη να πληρώνει το ίδιο τίμημα για να εισέλθει στο Λούβρο όπως ένας Βραζιλιάνος ή Κινέζος επισκέπτης;».

Ενδεικτικά το μουσείο του Λούβρου επισκέφθηκαν πέρυσι 8,9 εκατομμύρια άνθρωποι, το 68% των οποίων ήταν αλλοδαποί.

Οι περισσότεροι ήταν Αμερικανοί (13%), Ιταλοί (7%) και Βρετανοί (5%).

Στα σκαριά είναι εν τω μεταξύ και ένα Μουσείο της Παναγίας των Παρισίων.