Η αποτυχία της Ρωσίας, η Συρία που έπεσε σαν χάρτινος πύργος και η απειλή νέας προσφυγικής κρίσης

Μέχρι πριν από μια εβδομάδα ο χρόνος ήταν ακόμα παγωμένος στη Συρία, η οποία εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει συγκρούσεις και κρίσεις αλλά βρισκόταν σε μια -σχετικά- σταθερή κατάσταση.

Ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν αρχίσει να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με τον Μπασάρ αλ-Άσαντ, ο οποίος καταζητείται για εγκλήματα πολέμου, μεταξύ άλλων για τη χρήση χημικών όπλων εναντίον του ίδιου του πληθυσμού του.

Η Ιταλία και η Αυστρία πίεζαν ακόμη και για να την χαρακτηρίσουν «ασφαλή» χώρα, μετά από μια δεκαετία όπου η ΕΕ δέχτηκε περισσότερους από 1 εκατ. Σύρους πρόσφυγες.

«Η περαιτέρω στρατιωτική κλιμάκωση ενέχει τον κίνδυνο μαζικών εκτοπίσεων και απωλειών μεταξύ των αμάχων»

Αλλά καθώς οι βασικοί σύμμαχοι του Άσαντ στη Μόσχα και την Τεχεράνη ήταν απασχολημένοι με τη διεξαγωγή των δικών τους πολέμων, η Συρία ξαφνικά κυριεύτηκε και πάλι από το χάος.

Την Κυριακή το πρωί, οι αντάρτες δήλωσαν ότι είχαν εκδιώξει τον Άσαντ μετά την αστραπιαία επίθεσή τους που έφτασε στη Δαμασκό. Ωστόσο, το τι επιφυλάσσει το μέλλον για τη Συρία δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο.

Όλα τα βλέμματα έχουν στραφεί στη Συρία, καθώς ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Κιρ Στάρμερ, ετοιμάζεται για το πρώτο του επίσημο ταξίδι στη Μέση Ανατολή.

«Η Συρία βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο»

Ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για τη Συρία, Geir Pedersen, προειδοποίησε ότι η Συρία βρίσκεται σε «σοβαρό κίνδυνο».

«Η περαιτέρω στρατιωτική κλιμάκωση ενέχει τον κίνδυνο μαζικών εκτοπίσεων και απωλειών μεταξύ των αμάχων», είπε, προτρέποντας για ταχεία αποκλιμάκωση ώστε να αποφευχθεί μια ανθρωπιστική καταστροφή.

Ο αριθμός των Σύρων που έχουν εγκαταλείψει την πατρίδα τους εξακολουθεί να αποτελεί τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση στον κόσμο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Η εξέγερση των ανταρτών την περασμένη εβδομάδα έχει ήδη οδηγήσει περισσότερους από 300.000 ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους σε άλλα μέρη της Συρίας.

Σαν χάρτινος πύργος

Ο συριακός εμφύλιος πόλεμος είναι μια από τις πιο σύνθετες συγκρούσεις του 21ου αιώνα. Η χώρα των 23 εκατομμυρίων κατοίκων έχει καταληφθεί από πόλεμο από τη βίαιη καταστολή των διαδηλωτών της Αραβικής Άνοιξης από τον Άσαντ το 2011.

Ωστόσο, ακόμη και όσοι κατανοούν καλά τη σύγκρουση και τις πολλές παρατάξεις της έμειναν έκπληκτοι από τις ραγδαίες αλλαγές των τελευταίων εβδομάδων.

«Είναι σαν χάρτινος πύργος. Όταν οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης μπόρεσαν να δουν πόσο εύκολο ήταν, αυτό τους σόκαρε επίσης», λέει στον Telegraph o Σύρος αρθρογράφος και συνεργάτης του Chatham House, Haid Haid.

Το χρονικό

Οι αντάρτες της αντιπολίτευσης που εισέβαλαν στο Χαλέπι ανήκουν στην ισλαμιστική μαχητική οργάνωση Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), ένα παρακλάδι της Αλ Κάιντα που έκτοτε έχει κόψει τους δεσμούς της με την τρομοκρατική οργάνωση, έχει επαγγελματοποιήσει τον στρατό της και προσπαθεί να εξυγιάνει την εικόνα της.

Σε διάστημα λίγο περισσότερο από μια εβδομάδα ξέσπασαν από τα εδάφη τους στη βορειοδυτική Συρία, κατέλαβαν το Χαλέπι και ακολούθησε η στρατηγικής σημασίας πόλη Χάμα.

Η Χομς, η οποία συνδέει την πρωτεύουσα της Συρίας Δαμασκό και την πρόσβαση στην ακτή, έπεσε μόλις λίγες ημέρες αργότερα και οι αντάρτες ισχυρίστηκαν ότι νίκησαν το καθεστώς του Άσαντ μέχρι την Κυριακή, αφού πήραν τον έλεγχο της πρωτεύουσας.

«Ήταν μια αρκετά σοκαριστική τροπή και ξετύλιγμα. Ο κόσμος είχε σηματοδοτήσει τη συντριβή του καθεστώτος και τη συνεχιζόμενη κρατική κατάρρευση, αλλά υπήρχε μια σαφής αίσθηση ότι το καθεστώς, αν όχι είχε τον έλεγχο, ήταν αρκετά πάνω από την κατάσταση ώστε να είναι ο βάναυσος επικυρίαρχος που κρατούσε τα πράγματα ενωμένα», λέει ο Julien Barnes-Dacey από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων.

Ο ρόλος της Ρωσίας

Ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ενεργό ρόλο στη διατήρηση του δολοφονικού καθεστώτος του Άσαντ.

Η τοποθεσία της Συρίας παρέχει στη Μόσχα στρατηγικής σημασίας πρόσβαση στη Μεσόγειο Θάλασσα και έχει εδραιώσει την παρουσία της στην περιοχή, γεγονός που φέρνει οικονομικά και πολιτικά πλεονεκτήματα.

Επιτρέποντας στο καθεστώς του Άσαντ να καταρρεύσει, θα κινδύνευε η χώρα να καταληφθεί από φιλοδυτικές και φιλοαμερικανικές δυνάμεις, γεγονός που θα αποτελούσε πλήγμα για τη Μόσχα.

Η επέμβαση του Πούτιν στη Συρία τον βοήθησε επίσης να «προβάλει μια ισχυρή εικόνα στρατιωτικής ικανότητας».

«Μπόρεσαν να επιδείξουν τις στρατιωτικές τους ικανότητες στη Συρία χρησιμοποιώντας όπλα που δεν χρησιμοποιούσαν αλλού. Ήταν ένας καλός τρόπος να προωθήσουν τα όπλα και στη συνέχεια να τα πουλήσουν σε πιθανούς πελάτες στη Μέση Ανατολή και αλλού», λέει ο Haid.

Πριν από μια δεκαετία ήταν οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές που βοήθησαν τον Άσαντ να ανακαταλάβει το Χαλέπι

Πολλά από αυτά που η Δύση είδε στην Ουκρανία τα τελευταία τρία χρόνια – αεροπορικές επιδρομές που ισοπέδωσαν ολόκληρες γειτονιές, βομβαρδισμούς νοσοκομείων και αδιαφορία για τη ζωή των πολιτών – οι Σύριοι τα είδαν από πρώτο χέρι. Ήταν η δοκιμαστική περίπτωση πριν από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, λένε πολλοί ειδικοί.

Σχεδόν πριν από μια δεκαετία ήταν οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές που βοήθησαν τον Άσαντ να ανακαταλάβει το Χαλέπι μετά από τέσσερα χρόνια μάχης για την πόλη, προκαλώντας καταστροφές τόσο μεγάλες που έγιναν γνωστές ως το Στάλινγκραντ της Συρίας.

Αυτό κάνει τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας ακόμη πιο αξιοσημείωτα: Αυτό που χρειάστηκε χρόνια για να κερδίσει πίσω ο Άσαντ, το έχασε μέσα σε λίγες ημέρες.

«Όταν υπάρχει μια μεγάλη κρίση όπως αυτή, όλοι δείχνουν με το δάχτυλο τους πάντες. Ο Πούτιν φαίνεται να κατηγορεί τους στρατιωτικούς διοικητές του στη Συρία. Απέλυσε έναν από τους κορυφαίους διοικητές του», λέει ο Haid.

Έρχεται νέο προσφυγικό ρεύμα;

Το HTS έχει κάνει συντονισμένες προσπάθειες από τότε που κατέλαβε το Χαλέπι για να παρουσιάσει τον εαυτό του ως μετριοπαθή, επιμένοντας ότι οι Χριστιανοί και άλλες μειονότητες δεν χρειάζεται να τους φοβούνται. Ωστόσο, πολλοί εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί.

Η απειλή της εντεινόμενης σύγκρουσης που θα οδηγήσει σε φυγή πολλών εκατοντάδων χιλιάδων είναι σοβαρή, προειδοποιεί ο Haid. Ενώ η κυβέρνηση του Άσαντ έχει δηλώσει ότι είναι έτοιμη για μια ειρηνική παράδοση της εξουσίας, υπάρχουν ανησυχίες ότι αυτό θα μπορούσε να ανατρέψει όλες τις ελπίδες για ειρήνη, εάν ο Σύρος δικτάτορας προσπαθήσει να ανασυνταχθεί.

Εν τω μεταξύ, άλλες χώρες όπως η Ιορδανία και η Τουρκία είναι «πιο αποφασισμένες να απωθήσουν τους πρόσφυγες» και να απαλλαγούν από τα εκατομμύρια που βρίσκονται εκεί από την έναρξη του πολέμου, σύμφωνα με τον Haid.

Η στάση της Ευρώπης

Η Κύπρος, μια από τις πλησιέστερες πύλες προς την Ευρώπη, έχει ήδη δει μια έκρηξη Σύριων που εγκαταλείπουν τον Λίβανο. Το νησί κήρυξε κατάσταση «σοβαρής κρίσης» τον Απρίλιο και ανέστειλε την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου από Σύρους, αφήνοντας χιλιάδες ανθρώπους σε αδιέξοδο.

Η κατάσταση υπογραμμίζει πώς οι ευρωπαϊκές συμπεριφορές έχουν αλλάξει κατά τη διάρκεια του μακροχρόνιου εμφυλίου πολέμου στη Συρία.

Υπό τη Μέρκελ, η Γερμανία υποδέχθηκε περισσότερους από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες σε διάστημα μόλις δύο ετών από το 2015 έως το 2016. Αυτή η πολιτική βοήθησε να γίνει η τρίτη μεγαλύτερη χώρα υποδοχής προσφύγων στον κόσμο.

Το Ηνωμένο Βασίλειο πήρε συγκριτικά πολύ λίγους Σύρους. Ο Ντέιβιντ Κάμερον δημιούργησε το Σχέδιο Επανεγκατάστασης Ευάλωτων Ατόμων, το οποίο δέχτηκε περίπου 20.000 Σύρους πρόσφυγες και τους έδωσε μια νόμιμη διαδρομή προς το Ηνωμένο Βασίλειο. Άλλοι 9.766 Σύροι έχουν λάβει άσυλο στο Ηνωμένο Βασίλειο τα τελευταία τρία χρόνια, φτάνοντας παράτυπα.

Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι μια εκ νέου έξοδος Σύριων θα ήταν μικρότερη από ό,τι πριν από μια δεκαετία, καθώς εκατομμύρια έχουν ήδη τραπεί σε φυγή και ελάχιστοι έχουν επιστρέψει.

---