Politica 89.8
Ευρώπη: Γιατί πόλεις μοιράζουν δωρεάν κότες; – Ένα πρόγραμμα με σημαντικό αντίκτυπο
Την άνοιξη του 2015, το μικρό γαλλικό χωριό Κολμάρ άρχισε να μοιράζει δωρεάν κότες στους κατοίκους του, έχοντας ως σκοπό την μείωση των απορριμμάτων τροφίμων.
Το συγκεκριμένο πειραματικό πρόγραμμα ξεκίνησε από το τμήμα αποκομιδής απορριμμάτων του μικρού χωριού στη βορειοανατολική Γαλλία.
Η αρχή του εγχειρήματος με τις δωρεάν κότες
Το σχέδιο ήταν στα σκαριά εδώ και αρκετό καιρό. Ο τότε πρόεδρος της Colmar Agglomération (ένας ρόλος παρόμοιος με του δημάρχου), Gilbert Meyer, είχε επανεκλεγεί το 2014 με το σύνθημα «μια οικογένεια, μια κότα», το οποίο είχε ως στόχο να ενθαρρύνει τους κατοίκους να υιοθετήσουν μια κότα. Την επόμενη χρονιά ξεκίνησε η επιχείρηση, σε συνεργασία με δύο κοντινές φάρμες κοτόπουλων. Οι κάτοικοι ενθαρρύνονταν να σκεφτούν τα δωρεάν αυγά που θα είχαν, καθώς η προσπάθεια που καταβάλλεται για την εκτροφή μιας κότας θα απέδιδε σχετικά γρήγορα.
Περισσότερα από 200 σπίτια σε τέσσερις δήμους δήλωσαν συμμετοχή και έλαβαν από δύο κοτόπουλα το καθένα – είτε κόκκινα κοτόπουλα (Poulet Rouge) είτε κοτόπουλα της Αλσατίας, μια παλιά και τοπική φυλή.
Κάθε νοικοκυριό υπέγραψε ένα έγγραφο με την οποία δεσμευόταν να εκτρέφει τα κοτόπουλα, με την προϋπόθεση ότι η υπηρεσία απορριμμάτων θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να διεξάγει δειγματοληπτικούς ελέγχους για την καλή διαβίωση των ζώων. Δεν δόθηκαν κοτέτσια- οι κάτοικοι έπρεπε να κατασκευάσουν ή να αγοράσουν τα δικά τους. Η υπηρεσία εξασφάλισε ότι κάθε σπίτι είχε αρκετό χώρο για τις κότες – μεταξύ 8 και 10 τ.μ., αναφέρει χαρακτηριστικά δημοσίευμα του BBC.
Το πρόγραμμα είχε επιτυχία – και βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. «Με την πάροδο των ετών, άλλοι δήμοι προσχώρησαν και από το 2022 συμμετέχουν και οι 20 δήμοι της Agglomération», λέει ο Eric Straumann, σημερινός πρόεδρος της Agglomération Colmar.
Μέχρι σήμερα, 5.282 κότες έχουν διανεμηθεί στους κατοίκους της περιοχής, ενώ οι αιτήσεις είναι ανοιχτές για τον επόμενο γύρο διανομής τον Ιούνιο του 2025. Οι κάτοικοι όχι μόνο έχουν λάβει άφθονα δωρεάν αυγά, αλλά έχουν επίσης αποτραπεί τα απορρίμματα τροφίμων από την υγειονομική ταφή, καθώς οι κότες τρέφονται με υπολείμματα κουζίνας που διαφορετικά θα πετάγονταν.
Η αξία του περιορισμού των απορριμμάτων τροφίμων
«Λαμβάνοντας υπόψη ότι μια κότα έχει προσδόκιμο ζωής κατά μέσο όρο τέσσερα χρόνια και ότι καταναλώνει 150 γραμμάρια βιοαποβλήτων την ημέρα, υπολογίζουμε ότι έχουμε αποφύγει 273,35 τόνους βιοαποβλήτων [από το 2015]», λέει ο Straumann.
Τα απορρίμματα τροφίμων συμβάλλουν στις εκπομπές μεθανίου στην ατμόσφαιρα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο υλικό που τοποθετείται σε χώρους υγειονομικής ταφής, λόγω του γρήγορου ρυθμού αποσύνθεσής τους. Στις ΗΠΑ, περίπου το 58% των εκπομπών μεθανίου που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα από τους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων προέρχεται από τα απορρίμματα τροφίμων. Αν και με μικρότερη διάρκεια ζωής στην ατμόσφαιρα από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο έχει επιπτώσεις στην υπερθέρμανση του πλανήτη πάνω από 80 φορές υψηλότερες από ό,τι το CO2 σε μια περίοδο 20 ετών.
Περίπου το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγονται για τον άνθρωπο χάνεται ή σπαταλιέται παγκοσμίως, δηλαδή 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι ετησίως. Η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων ευθύνονται για το 8-10% των ετήσιων παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου – που είναι σχεδόν πενταπλάσιες από τις συνολικές εκπομπές του τομέα των αερομεταφορών.
«Προτείνονται με στόχο τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων, τα κοτόπουλα καθιστούν δυνατή την προώθηση παραδοσιακών πρακτικών κυκλικής οικονομίας που εξακολουθούν να είναι επίκαιρες ακόμη και σήμερα, ιδίως στα χωριά, και οι οποίες αναπτύσσονται πλέον ακόμη και σε αστικές περιοχές: τα κοτόπουλα που τρέφονται με τα απορρίμματα τροφίμων μας, σε αντάλλαγμα μας παρέχουν φρέσκα αυγά», λέει ο Straumann.
Επιπλέον όφελος του συγκεκριμένου εγχειρήματος είναι ότι τα κοτόπουλα μπορούν να διδάξουν στα παιδιά στο Κολμάρ για τα ζώα και τη σημασία της προστασίας του φυσικού κόσμου, προσθέτει.
Το πρόγραμμα και σε άλλες περιοχές
Η Κολμάρ δεν είναι η μόνη πόλη που μοιράζει δωρεάν πουλιά – ούτε ήταν η πρώτη που το έκανε. Το 2012 σε μια άλλη μικρή πόλη της βορειοδυτικής Γαλλίας, την Pincé, προσφέρθηκαν δύο κοτόπουλα σε κάθε νοικοκυριό για να τους βοηθήσουν να μειώσουν τα οργανικά απόβλητα. «Στην αρχή ήταν ένα αστείο, αλλά στη συνέχεια συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν μια πολύ καλή ιδέα», δήλωσε τότε στα τοπικά μέσα ενημέρωσης η Lydie Pasteau, δήμαρχος του Pincé. Συνολικά 31 οικογένειες έλαβαν κοτόπουλα, μαζί με μια σακούλα ζωοτροφές, με την Pasteau να χαρακτηρίζει το πρόγραμμα «εκπληκτική» επιτυχία.
Στο Βέλγιο, κοτόπουλα μοιράστηκαν στις πόλεις Μούσκρον και Αμβέρσα και στην επαρχία Λίμπουργκ, αν και οι κάτοικοι έπρεπε να υπογράψουν συμφωνία να μην τρώνε τα κοτόπουλα για τουλάχιστον δύο χρόνια. Περισσότερες από 2.500 οικογένειες υιοθέτησαν κότες μόνο σε ένα χρόνο στο Limburg, σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, ενώ στο Mouscron, 50 ζευγάρια κοτόπουλων μοιράστηκαν στον δεύτερο γύρο του προγράμματος, αφού η αρχική διανομή ήταν επιτυχής. Στους κατοίκους, οι οποίοι έπρεπε να αποδείξουν ότι είχαν επαρκή χώρο στους κήπους τους για να κρατήσουν τα πτηνά, δόθηκαν βασικές οδηγίες για την εκτροφή κοτόπουλων.
Τα εμπόδια
Θεωρητικά, το πρόγραμμα φαίνεται να είναι μια καλή ιδέα, ιδίως σε μέρη του κόσμου όπου τα αυγά είτε είναι σε έλλειψη είτε είναι πολύ ακριβά. Στην πράξη, όμως, ο Paul Behrens, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης που ασχολείται με τα συστήματα τροφίμων, λέει ότι υπάρχουν κάποια εμπόδια: «Είμαι σίγουρος ότι θα μπορούσε να γίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι είναι καλή ιδέα», λέει. «Η γρίπη των πτηνών είναι μια διαρκής ανησυχία. Οι ισχύοντες κανονισμοί σημαίνουν ότι πρέπει να κρατάτε τα πτηνά σε περιφραγμένες περιοχές ή σε εσωτερικούς χώρους – αυτό μπορεί και πάλι να αποτελέσει πρόβλημα για την ευημερία των ζώων ή ακόμη και για την εξάπλωση της ασθένειας, αν οι άνθρωποι δεν το κάνουν αυτό».
Η ιδέα δεν θα λειτουργούσε καλά ούτε στις ΗΠΑ, λέει ο Mark Bomford, διευθυντής του προγράμματος βιώσιμης διατροφής του Πανεπιστημίου Yale. «Αγαπώ τα κοτόπουλα, αλλά δεν μου αρέσει αυτό που ακούγεται, ειδικά στις ΗΠΑ», λέει ο Bomford.
Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν σήμερα έλλειψη αυγών λόγω της επιδημίας γρίπης των πτηνών – και ως αποτέλεσμα οι τιμές των αυγών έχουν εκτοξευθεί κατά 36% σε σύγκριση με το 2023 – αλλά η δωρεάν διανομή κοτόπουλων δεν θα ήταν μια «κατάλληλη» απάντηση, λέει ο Bomford.
«Από οικονομικής άποψης, ο απότομος πληθωρισμός για ένα βασικό είδος παντοπωλείου όπως τα αυγά πλήττει τους φτωχούς πολύ περισσότερο από ό,τι τους πλούσιους. Για να φροντίσεις τα κοτόπουλα χρειάζεσαι τροφή, νερό, στέγαση, χώρο και ελεύθερο χρόνο», λέει. «Οι περισσότεροι άνθρωποι με χαμηλότερα εισοδήματα δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά τα πράγματα. Μέχρι να υπολογίσετε όλα αυτά τα κόστη, τα κοτόπουλα σπάνια είναι «δωρεάν» και λίγοι άνθρωποι συνειδητοποιούν οποιαδήποτε καθαρή εξοικονόμηση κόστους στα αυγά».
Είναι σημαντικό όμως να μετριάσετε τις προσδοκίες για τα αυγά, προειδοποιεί ο Behrens – τα βιομηχανικά πτηνά γεννούν πολύ περισσότερα αυγά από ό,τι θα έκανε ένα υγιές πτηνό που διατηρείται στο σπίτι. «Τα κοινά και σύγχρονα αυγοπαραγωγά πτηνά συχνά υποφέρουν από τεράστιο πόνο σε όλη τους τη ζωή, εν μέρει λόγω της γενετικής τους, η οποία επικεντρώνεται στην παροχή όσο το δυνατόν μεγαλύτερης «παραγωγής»», λέει. «Αν χρησιμοποιείτε παλαιότερες φυλές και τους επιτρέπετε να ζήσουν μια μακρά, υγιή ζωή, τότε μπορείτε να αποφύγετε πολλά από τα πιο κατάφωρα ζητήματα ευζωίας των ζώων».
«Αλλά οι άνθρωποι θα πρέπει τότε να κατανοήσουν το αντάλλαγμα και τις προσδοκίες γύρω από αυτό, ότι έχετε ένα πολύ πιο υγιές πτηνό όταν δίνει λιγότερα αυγά», λέει.
