«Ένας Ταλιμπάν μπορεί να σου χτυπήσει την πόρτα τη νύχτα…» – Το έγκλημα του να είσαι γυναίκα στο Αφγανιστάν

«Είμαι πολύ κουρασμένη και δεν έχω ενέργεια για τίποτα.» Η απαλή, αμήχανη φωνή της Nahid προέρχεται από το Mazar-i-Sharif στο βόρειο Αφγανιστάν. Η Nahid είναι 25 ετών και το όνομά της δεν είναι Nahid.

Γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τις Αφγανές γυναίκες να εμπιστευτούν κάποιον άγνωστο να περιγράψει την καθημερινή τους ζωή υπό το καθεστώς των Ταλιμπάν.

Τον Αύγουστο του 2021, αυτή η νεαρή γυναίκα εργαζόταν ως κομμώτρια, αλλά αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από μερικές εβδομάδες για να αποφύγει τον ξυλοδαρμό ή τη σύλληψη από τους φονταμενταλιστές. «Οι μέρες περνούν και τίποτα δεν αλλάζει. Έχω όλο και λιγότερες επαφές με τις φίλες μου και τώρα, με αυτούς τους νέους κανόνες, θα απομονωθούμε ακόμη περισσότερο. Φοβάμαι ακόμη και να τις συναντήσω σε ένα σπίτι για να μιλήσουμε. Έχω χάσει την ελπίδα να ξαναβρώ μια φυσιολογική ζωή», λέει τηλεφωνικά στην EL PAÍS.

«Το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των γυναικών»

Η Nahid αναφέρεται στο τελευταίο διάταγμα που εξέδωσαν οι φονταμενταλιστές, στα τέλη Αυγούστου, το οποίο καταπιέζει περαιτέρω τις γυναίκες απαγορεύοντας τους να μιλούν δημόσια, να δείχνουν το πρόσωπό τους έξω από το σπίτι, να κοιτάζουν στα μάτια έναν άνδρα που δεν είναι μέλος της οικογένειας ή να βγαίνουν από το σπίτι χωρίς ανδρικό συνοδό.

ΜΚΟ, ακτιβιστές και Αφγανές γυναίκες, εντός και εκτός της χώρας, περιγράφουν τα μέτρα αυτά ως «το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των γυναικών». Από την επιστροφή τους στην εξουσία στις 15 Αυγούστου 2021, οι Ταλιμπάν έχουν εκδώσει περισσότερα από 100 διατάγματα που σταδιακά εξαφάνισαν την παρουσία των γυναικών από τον δημόσιο χώρο.

Έχουν κλείσει τις πόρτες στην εκπαίδευση για τις γυναίκες άνω των 12 ετών, ένας πρωτοφανής περιορισμός στον κόσμο, και τις έχουν αποκλείσει από τις περισσότερες θέσεις εργασίας και χώρους αναψυχής. Έχουν επίσης περιορίσει σημαντικά τις μετακινήσεις τους και το δικαίωμά τους να λαμβάνουν υγειονομική περίθαλψη και νομική βοήθεια.

«Η αναγνώριση του απαρτχάιντ των φύλων ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας θα άνοιγε το δρόμο για την απόδοση ευθυνών τόσο από το Αφγανιστάν ως κράτος, όσο και από συγκεκριμένα άτομα στη χώρα» – Dorothy Estrada Tanck, ΟΗΕ

 

«Οι γυναίκες ζουν σαν εγκληματίες»

«Το να είσαι γυναίκα στο Αφγανιστάν σήμερα σημαίνει ότι δεν μπορείς να πάρεις ταξί χωρίς ανδρική συνοδεία ή ότι δεν μπορείς να μιλήσεις κανονικά στον καταστηματάρχη που σου πουλάει φαγητό. Και αν είσαι χήρα, για παράδειγμα, και δεν έχεις παιδιά ή αδέλφια, τι κάνεις;

»Οι γυναίκες ζουν σαν εγκληματίες, στερούνται την ελάχιστη αξιοπρέπεια που αξίζει στον άνθρωπο», λέει τηλεφωνικά στην El Pais από τις Ηνωμένες Πολιτείες η Fawzia Koofi, πρώην βουλευτής του Αφγανιστάν, η οποία συμμετείχε σε ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Ταλιμπάν πριν από το 2021.

Η Mariam Safi, διευθύντρια του Οργανισμού Μελετών Ανάπτυξης και Πολιτικής (DROPS), ο οποίος διεξάγει έρευνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Αφγανιστάν μέσω ενός δικτύου τοπικών συνεργατών, υπενθυμίζει ότι είναι η πρώτη φορά που οι κανόνες αυτοί -που εφαρμόστηκαν στην πράξη από τους Ταλιμπάν από την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησής τους (1996-2001)- καταγράφονται στο νόμο.

Απαρτχάιντ των φύλων

«Φαίνεται ότι αυτοί οι νέοι κανόνες εξέπληξαν τη διεθνή κοινότητα. Όχι εμάς. Γνωρίζαμε ότι οι Ταλιμπάν δεν θα υποχωρούσαν και ότι έπρεπε να είμαστε πολύ αυστηροί μαζί τους. Αλλά τα Ηνωμένα Έθνη επέλεξαν να τους φέρουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να μιλήσουν απευθείας μαζί τους για την κατάσταση των γυναικών. Είναι σαφές ότι αυτό δεν λειτούργησε», εξηγεί η Mariam Safi στην El Pais, σε τηλεφωνική συνομιλία από το Τορόντο.

Όταν επέστρεψαν στην Καμπούλ το 2021, μετά την απόσυρση των ξένων στρατευμάτων από τη χώρα, οι Ταλιμπάν εγγυήθηκαν ότι οι θεμελιώδεις ελευθερίες θα γίνουν σεβαστές και δήλωσαν ότι χρειάζονται χρόνο για να δημιουργήσουν ασφαλές περιβάλλον για να σπουδάσουν και να εργαστούν οι γυναίκες. Η διεθνής κοινότητα ήθελε να τους πιστέψει.

«Αλλά βρίσκονται στην εξουσία εδώ και τρία χρόνια, δεν φαίνεται πιθανό να φύγουν και δεν κράτησαν τον λόγο τους. Οι χώρες που δεν αναγνωρίζουν επισήμως τους Ταλιμπάν ως κυβέρνηση, αλλά έχουν συναλλαγές μαζί τους, θα μπορούσαν να απαιτήσουν ένα χρονοδιάγραμμα. Για παράδειγμα: «Είπατε ότι θα ανοίξετε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δώστε μας μια ημερομηνία. Υποσχεθήκατε να ακυρώσετε το μέτρο αυτό μεσοπρόθεσμα, οπότε πείτε μας πότε θα συμβεί αυτό”, προτείνει η Dorothy Estrada Tanck, η οποία είναι μέλος της Ομάδας Εργασίας του ΟΗΕ για τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών και των κοριτσιών.

«Πρέπει να σκεφτούμε ποιος φιμώνει τις φωνές αυτών των γυναικών. Το κάνουμε όλοι μας, γιατί δεν τους δίνουμε σημασία, παρόλο που δεν υπάρχει ανάλογη κατάσταση στον κόσμο» –  María López de la Usada, αντιπρόεδρος του Netwomening

 

Απαγόρευσαν στον εκπρόσωπο του ΟΗΕ να εισέλθει στο Αφγανιστάν

Η Ομάδα Εργασίας και ο Richard Bennett, ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αφγανιστάν, συνέγραψαν την έκθεση που υποβλήθηκε στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2023, στην οποία κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το καθεστώς των Ταλιμπάν έχει εγκαθιδρύσει το απαρτχάιντ των φύλων και τη δίωξη των γυναικών.

Τον Ιούνιο, ο Bennett συνέστησε και πάλι να αναγνωριστεί αυτό ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Την περασμένη εβδομάδα, οι Ταλιμπάν απαγόρευσαν στον εκπρόσωπο του ΟΗΕ να εισέλθει στο Αφγανιστάν.

«Η αναγνώριση του απαρτχάιντ των φύλων ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας θα άνοιγε το δρόμο για την απόδοση ευθυνών τόσο από το Αφγανιστάν ως κράτος, όσο και από συγκεκριμένα άτομα στη χώρα», τονίζει η Estrada Tanck.

«Ποιος φιμώνει τις φωνές αυτών των γυναικών»

Μετά τη δημοσίευση του νέου διατάγματος των Ταλιμπάν, μια ομάδα Ισπανίδων συγκεντρώνει υπογραφές για να παροτρύνει την κυβέρνηση να προσφύγει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για να κηρύξει τη μεταχείριση των Αφγανών γυναικών έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Επιπλέον, στις 5 Σεπτεμβρίου, Ισπανοί σοσιαλιστές ευρωβουλευτές κάλεσαν την Ευρωπαϊκή Ένωση να καταγγείλει τις τελευταίες αποφάσεις των Ταλιμπάν ενώπιον της διεθνούς δικαιοσύνης και να αποσαφηνίσει το ρόλο του μπλοκ στην παροχή διεθνούς προστασίας στις Αφγανές γυναίκες που διαφεύγουν και φτάνουν στην Ευρώπη.

«Πρέπει να σκεφτούμε ποιος φιμώνει τις φωνές αυτών των γυναικών. Το κάνουμε όλοι μας, γιατί δεν τους δίνουμε σημασία, παρόλο που δεν υπάρχει ανάλογη κατάσταση στον κόσμο», λέει η María López de la Usada, αντιπρόεδρος του Netwomening, μιας από τις οργανώσεις που υποστηρίζουν την κοινωνική ένταξη των Αφγανών γυναικών στην Ισπανία.

«Κανείς δεν κάνει τίποτα, κανείς δεν λέει τίποτα»

Η Hussnia Bakhtiyari, Αφγανή εισαγγελέας που ζει στην Ισπανία εδώ και σχεδόν δύο χρόνια, πανικοβλήθηκε όταν τηλεφώνησε στην οικογένειά της στην Καμπούλ και, στην άλλη πλευρά της οθόνης, εμφανίστηκε η 18χρονη αδελφή της με μαυρισμένο μάτι.

«Δεν ήθελε να μου πει τι της είχε συμβεί, αλλά κατέληξε να παραδεχτεί ότι ένας Ταλιμπάν τη χτύπησε στο δρόμο επειδή θεώρησε ότι το φόρεμά της ήταν πολύ κοντό. Της έφτανε μέχρι τους αστραγάλους, αλλά προφανώς δεν ήταν αρκετό». Η Bakhtiyari έχει χάσει τον ύπνο της σκεπτόμενη τις δύο αδελφές της, οι οποίες παραμένουν στο Αφγανιστάν.

«Τι δικαιώματα έχουν οι Αφγανές γυναίκες βάσει αυτού του νέου νόμου; Σχεδόν κανένα. Δεν έφτανε που δεν μας επιτρεπόταν να πάμε στο πανεπιστήμιο, στα γραφεία μας, στο κομμωτήριο; Αλλά κανείς δεν κάνει τίποτα, κανείς δεν λέει τίποτα», λέει η 35χρονη, η οποία ήταν μέλος μιας ομάδας εισαγγελέων, δικαστών και δικηγόρων που εκκενώθηκαν και έγιναν δεκτοί από την Ισπανία τον Ιανουάριο του 2023.

Γάμοι παιδιών, κοριτσιών ηλικίας 12 και 13 ετών

Η DROPS και άλλες ΜΚΟ έχουν προειδοποιήσει ότι μία από τις παρενέργειες του γεγονότος ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να εργαστούν ή να σπουδάσουν είναι οι αναγκαστικοί γάμοι και οι γάμοι παιδιών, κοριτσιών ηλικίας 12 και 13 ετών.

Επιπλέον, ο φόβος, η έλλειψη μελλοντικών προοπτικών και η φτώχεια υπονομεύουν επικίνδυνα την ψυχική τους υγεία. Πολλές γυναίκες ζουν κλεισμένες στον εαυτό τους, χωρίς να λένε σχεδόν ούτε μια λέξη. Άλλες υποφέρουν από βαθιά κατάθλιψη στην απόλυτη μοναξιά και κάποιες καταφεύγουν, σε απόγνωση, στην αυτοκτονία.

Το 2023, η DROPS πήρε συνεντεύξεις από 2.000 γυναίκες σε 17 επαρχίες του Αφγανιστάν σχετικά με την ψυχολογική ζημιά που προκαλούν οι φονταμενταλιστικοί κανόνες: Το 68% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι γνώριζαν μια γυναίκα στο περιβάλλον τους με προβλήματα ψυχικής υγείας. Όμως η ψυχική υγεία παραμένει θέμα ταμπού σε μια χώρα όπου η επίσκεψη σε ψυχολόγο δεν είχε ποτέ μεγάλη αναγνώριση και είναι πλέον αδύνατη για μια νέα γυναίκα. «Οι οικογένειες αποσιωπούν τα προβλήματα, συγκαλύπτουν τις αυτοκτονίες», λέει η Bakhtiyari.

«Ποια δικαιώματα έχουν οι Αφγανές γυναίκες βάσει του νέου νόμου; Σχεδόν κανένα. Δεν έφτανε που δεν μας επιτρεπόταν να πάμε στο πανεπιστήμιο, στα γραφεία μας, στο κομμωτήριο;» -Hussnia Bakhtiyari, Αφγανή εισαγγελέας

 

Κρύβεται στο Ισλαμαμπάντ

Επειδή ούτε τα σπίτια δεν είναι ασφαλές μέρος για τις Αφγανές γυναίκες, οι ΜΚΟ που εργάζονται στη χώρα έχουν διαπιστώσει αύξηση της βίας κατά των γυναικών μέσα στις οικογένειες και γενική έλλειψη κατανόησης όσον αφορά τον περιορισμό των δικαιωμάτων τους.

«Μιλήσαμε με γυναίκες σε διάφορες επαρχίες τις τελευταίες ημέρες και νιώθουμε ότι φοβούνται όλο και περισσότερο. Αυτό το διάταγμα θα εμβαθύνει αναμφίβολα τα ψυχολογικά τους προβλήματα. Θα το σκεφτούν δύο φορές πριν φύγουν από το σπίτι ή πριν πάνε να εργαστούν στους δύο μόνο τομείς όπου η παρουσία τους ήταν ακόμη ανεκτή: την υγεία και την εκπαίδευση των παιδιών. Θα πρέπει ο άντρας συνοδός τους να μιλάει γι’ αυτές στο σχολείο ή στο νοσοκομείο;» αναρωτιέται η Safi.

Η Razea είναι μία από τις πολλές Αφγανές γυναίκες που βρίσκονται στο Ισλαμαμπάντ, την πρωτεύουσα του Πακιστάν, περιμένοντας μια χώρα να τους χορηγήσει διεθνή προστασία. Οι γυναίκες αυτές ζουν κρυμμένες, με ελάχιστους πόρους και υπό τον φόβο της απέλασης. «Από που έφυγα; Στην Κανταχάρ, την πόλη μου, ένας Ταλιμπάν μπορεί να σου χτυπήσει την πόρτα τη νύχτα, να σε βιάσει, να σε πάρει με τη βία και να σε παντρευτεί.

»Οι φίλες μου που βρίσκονται ακόμη εκεί μου τηλεφωνούν κάθε μέρα και κλαίνε» εξηγεί η 31χρονη στο τηλέφωνο. Δραπέτευσε κρυφά από τη χώρα της οδικώς με τον αδελφό της πριν από περισσότερο από ένα χρόνο και επίσης δεν θέλει να δημοσιευτεί το πραγματικό της όνομα.

Η δοκιμασία για τις γυναίκες δεν τελειώνει όταν φεύγουν από τη χώρα

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, υπάρχουν περίπου 7,7 εκατομμύρια Αφγανοί πρόσφυγες στο Ιράν και το Πακιστάν, εκ των οποίων τουλάχιστον 1,6 εκατομμύρια έφτασαν μετά τον Αύγουστο του 2021. Η δοκιμασία για τις γυναίκες δεν τελειώνει όταν φεύγουν από τη χώρα.

Οργανώσεις που υποστηρίζουν τις Αφγανές γυναίκες, όπως οι Netwomening και Afghan Women on the Run, εξηγούν ότι υπάρχουν γυναίκες που ζήτησαν ραντεβού στην ισπανική πρεσβεία στο Ισλαμαμπάντ το 2021 για να ζητήσουν άσυλο, έλαβαν έναν αριθμό που υποδεικνύει τη θέση τους στην ουρά και περιμένουν ακόμη να κληθούν για μια πρώτη συνέντευξη.

Από τον Αύγουστο του 2021 έως τον Αύγουστο του 2022, δηλαδή κατά το πρώτο έτος μετά την επιστροφή των Ταλιμπάν, η Ισπανία απομάκρυνε 3.900 άτομα από το Αφγανιστάν, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Έκτοτε, φτάνουν με το σταγονόμετρο.

«Προς το παρόν, το Αφγανιστάν δεν αποτελεί ούτε έκτακτη ανάγκη ούτε προτεραιότητα. Δεν έχει σημασία τι νόμους φτιάχνουν οι Ταλιμπάν» – Queralt Puigoriol, AfghanWomenontheRun

 

Η περίπτωση της Ισπανίδας δημοσιογράφου

Αυτές οι ΜΚΟ βοηθούν τις γυναίκες να προετοιμάσουν το αίτημά τους για προστασία από τις διπλωματικές αρχές και υπάρχουν περιπτώσεις που τις συγκλονίζουν ιδιαίτερα, όπως αυτή μιας δημοσιογράφου που δεν της αρνήθηκαν να μεταφερθεί στην Ισπανία επειδή αποφασίστηκε ότι δεν διέτρεχε κίνδυνο.

«Έχουμε υποβάλει προσφυγή στην ίδια την πρεσβεία και έχουμε πάει την υπόθεση στο Ανώτατο Δικαστήριο. Πιστεύουμε ότι θα πρέπει να το επανεξετάσουν. Η γυναίκα είναι απελπισμένη και έχει απειλήσει να πάει στην πόρτα της πρεσβείας και να αυτοκτονήσει», εξηγεί η López de la Usada.

«Το γεγονός ότι είναι γυναίκες και Αφγανές αυτή τη στιγμή θα έπρεπε να είναι αρκετό για να τους παραχωρηθεί προστασία», λέει η Queralt Puigoriol, εθελόντρια της οργάνωσης Afghan Women on the Run, η οποία έχει καταφέρει να φέρει 700 οικογένειες Αφγανών στην Ισπανία. «Αλλά αυτή τη στιγμή το Αφγανιστάν δεν αποτελεί ούτε έκτακτη ανάγκη ούτε προτεραιότητα. Δεν έχει σημασία τι νόμους θα φτιάξουν οι Ταλιμπάν», προσθέτει η ίδια.

Μια κοινωνία σε άγνοια

Πότε ήταν η τελευταία φορά που έγινε μια μεγάλη διαδήλωση στην Ισπανία για να καταγγελθεί η καταπίεση και η παρενόχληση που υφίστανται οι γυναίκες του Αφγανιστάν; Ακόμα και οι επί χρόνια ακτιβιστές δεν μπορούν να θυμηθούν.

«Πρέπει να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τις γυναίκες και τις οργανώσεις τους εντός και εκτός Αφγανιστάν, να συγκεντρώσουμε ισχυρή υποστήριξη για τις εκστρατείες και να ασκήσουμε μεγαλύτερη πίεση στις κυβερνήσεις, και αυτές στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Αυτό επιτεύχθηκε στη Νότια Αφρική. Χρειάστηκαν όμως περισσότερα από 20 χρόνια. Ελπίζουμε ότι εδώ δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε τόσο πολύ», λέει η Estrada Tanck.

Εν τω μεταξύ, στην Καμπούλ, η Soraya, μια 53χρονη μητέρα που εργάζεται ως δασκάλα για σχεδόν 30 χρόνια, παρακολουθεί από το σπίτι της την κοινωνία να καταρρέει. «Πιστεύω ότι η διδασκαλία έχει μεταμορφώσει τις ζωές πολλών μαθητών μου. Δεν μπορούμε να γίνουμε μια χώρα όπου ο μισός πληθυσμός δεν λαμβάνει εκπαίδευση. Ελπίζω ότι η διεθνής κοινότητα θα κάνει κάτι για να σώσει την κοινωνία μας από την άγνοια», λέει.

*Με στοιχεία από elpais.com | Αρχική Φωτό: Flickr  in

---