Politica 89.8
Ένα τρένο μέσα στην Γερμανία – Βγαίνει από τις ράγες η ατμομηχανή της Ευρώπης;
Οι σιδηρόδρομοι στην Γερμανία, που κάποτε αποτελούσαν πηγή εθνικής υπερηφάνειας, έχουν υποστεί πλήγμα στην εικόνα τους τα τελευταία χρόνια. Εν μέσω ευρύτερων ανησυχιών για την υγεία της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας που βρίσκεται σε στασιμότητα, η κατάσταση των τρένων της έχει γίνει κάτι σαν παρομοίνωση μιας γενικότερης αίσθησης κακουχίας.
Την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου, οι Γερμανοί θα προσέλθουν στις κάλπες σε μία από τις πιο σημαντικές εκλογές των τελευταίων χρόνων, με την ενισχυμένη ακροδεξιά να ελπίζει να υπερδιπλασιάσει το ποσοστό της.
Κατά την προεκλογική περίοδο, ο Guardian ταξίδεψε περισσότερα από 850 μίλια με τρένα σε όλη τη Γερμανία, για να ακούσει τι έχουν να πουν οι πολίτες της για την κατάσταση του έθνους τους.
Σε συζητήσεις με περισσότερους από 50 ανθρώπους σε πέντε πόλεις και σε έξι ημέρες, εξέφρασαν τις ελπίδες, τους φόβους και τις προσδοκίες τους. Κάποιοι μίλησαν για αυξανόμενη πόλωση, για ανησυχίες ότι μια χώρα, που πέρασε δεκαετίες για να αναιρέσει τα κακά του ναζισμού, μπορεί να επιστρέψει στη λαϊκιστική ακροδεξιά. Άλλοι παραπονέθηκαν για τη γραφειοκρατία, το ενεργειακό κόστος – και ναι, για τα τρένα.
Μαγδεμβούργο: «Νιώθω ότι έχουμε χάσει τον δρόμο μας»
Σε αυτή την πόλη, νοτιοδυτικά του Βερολίνου, ένα άλλοτε μπαρόκ κόσμημα που βομβαρδίστηκε σφοδρά κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια κρύα χειμωνιάτικη ομίχλη Πολωνοί εργάτες ανεβαίνουν σε σκάλες στο κέντρο της πόλης και αποσυναρμολογούν χρυσές χριστουγεννιάτικες διακοσμήσεις.
Μια επίθεση στη χριστουγεννιάτικη αγορά εδώ τον Δεκέμβριο, κατά την οποία ένας 50χρονος γιατρός από την Σαουδική Αραβία οδήγησε ένα SUV μέσα στο πλήθος, σκοτώνοντας έξι άτομα και τραυματίζοντας σχεδόν 300, έφερε το Μαγδεμβούργο στην πολιτική ατζέντα και προκάλεσε εκκλήσεις για αυστηρότερη ασφάλεια, απελάσεις και περισσότερους συνοριακούς ελέγχους. Πραγματοποιήθηκε ένα μήνα μετά την κατάρρευση του συνασπισμού υπό την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών (SPD) που κυβερνούσε τη Γερμανία από το 2021, με αποτέλεσμα να επισπευσθεί η πρόωρη ψηφοφορία της Κυριακής.
Σε μια προεκλογική εκστρατεία, στην οποία κυριάρχησαν στη συνέχεια τα ζητήματα της μετανάστευσης και της ασφάλειας, βασικά θέματα για την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), η επίθεση αποδείχθηκε καθοριστική.
«Όταν ήμουν παιδί δεν είχαμε καμία ανησυχία για την ασφάλεια όταν πηγαίναμε στη χριστουγεννιάτικη αγορά», λέει ο Bernd Katterfeld, 84 ετών, κοντά στην πλατεία όπου έγινε η επίθεση. «Εδώ και μερικά χρόνια είναι ασφαλισμένη με μπάρες και αλυσίδες, αλλά ακόμη και αυτό δεν ήταν αρκετό για να εμποδίσει κάποιον να πραγματοποιήσει μια δολοφονική επίθεση», τονίζει.
Η επίθεση, προβλέπει ο συνταξιούχος χαλυβουργός μηχανικός, θα ενισχύσει την επιτυχία της ακροδεξιάς, «επειδή η κυβέρνηση δεν λαμβάνει αρκετά μέτρα για να σταματήσει τέτοια περιστατικά». Δεν καταλαβαίνει γιατί οι πρόσφατες διαδηλώσεις είχαν επικεντρωθεί «στη διαμαρτυρία κατά της δεξιάς και όχι κατά εκείνων που πραγματοποιούν φοβερές επιθέσεις εναντίον μας».
«Νιώθω ότι έχουμε χάσει τον δρόμο μας», λέει. «Πάντα θεωρούσα την Γερμανία ως μια καλή και πλούσια χώρα, η οποία είχε υπό έλεγχο τα σημαντικά πράγματα στη ζωή
Μπρεμερχάφεν: «Πρέπει να προστατεύσουμε τη δημοκρατία μας»
Καθ’ οδόν προς την πόλη του λιμανιού με ένα πολυσύχναστο περιφερειακό προαστιακό τρένο, ο Guardian συνάντησε τον Faradis Youdi, έναν μηχανικό από την Καμπούλ, ο οποίος πήγε στην Ουκρανία πριν από 33 χρόνια ως ορφανό 12 ετών, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Χάρκοβο και κατέφυγε πριν από τρία χρόνια στη Γερμανία, όπου εργάζεται ως καθαριστής.
«Η ζωή δεν είναι εύκολη, αλλά κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ», λέει χαμογελώντας, μέσω μιας εφαρμογής μεταφραστή, προτού αποβιβαστεί γρήγορα με ένα φιλικό χαιρετισμό.
Στο Μπρεμερχάφεν, ο Diab Bransi, ο οποίος ήρθε στη Γερμανία από την Παλαιστίνη το 1989, περιμένει την κοινοποίηση της αίτησής του για την υπηκοότητα.
Βοηθός στο Auswanderer Haus – ένα μουσείο που αφηγείται τις ιστορίες των εκατομμυρίων ανθρώπων που εγκατέλειψαν την Ευρώπη από την πόλη του λιμανιού μεταξύ 1830 και 1974 – δεν μπορεί να ψηφίσει στις εκλογές της Κυριακής, αλλά αναγνωρίζει ότι «διακυβεύονται πολλά».
«Ελπίζω ότι όλοι θα έρθουν στα συγκαλά τους. Η Ευρώπη χρειάζεται την Γερμανία, αλλά όχι μια ακροδεξιά Γερμανία», τονίζει χαρακτηριστικά.
Τα δύο κόμματα που προηγούνται στις δημοσκοπήσεις – η συντηρητική Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU), με επικεφαλής τον Φρίντριχ Μερτς, και το AfD, με συμπρόεδρο την Άλις Βάιντελ – έχουν προτείνει την επιβολή δραστικών περιορισμών στα σύνορα της Γερμανίας. Αν αυτό συμβεί, λέει ο Bransi, «μπορούμε να κλείσουμε την Ευρώπη, να ξεχάσουμε το ελεύθερο εμπόριο, το ενιαίο νόμισμα». Οι μετανάστες, προσθέτει, «αντιμετωπίζονται όλο και περισσότερο με καχυποψία».
«Η Ευρώπη χρειάζεται την Γερμανία, αλλά όχι μια ακροδεξιά Γερμανία»
Στην άλλη άκρη της πόλης, το Buten un Binnen, ένα περιφερειακό τηλεοπτικό πρόγραμμα στήνει ένα στούντιο σε έναν πρώην κινηματογράφο και υποψήφιοι του SPD, του CDU, του AfD, των Πρασίνων και της ακροαριστερής Συμμαχίας Sahra Wagenknecht (BSW) συγκεντρώνονται για μια ζωντανή συζήτηση για τη μετανάστευση.
Στο ακροατήριο βρίσκεται η Ρενάτε Πέτερσεν, 66 ετών, νοσηλεύτρια αναισθησιολογίας, που συνταξιοδοτήθηκε πρόσφατα μετά από 47 χρόνια στο επάγγελμα. «Έχω ήδη αποφασίσει ότι θα ψηφίσω το SPD, αλλά ήθελα να ακούσω τι έχουν να πουν οι άλλοι. Το πιο σημαντικό για μένα είναι να σταματήσουμε την κατρακύλα προς τον μαύρο βάλτο του ναζισμού. Πώς μπορούμε να είμαστε τόσο ανόητοι ώστε να διακινδυνεύσουμε να πέσουμε ξανά σε αυτό; Πρέπει να προστατεύσουμε τη δημοκρατία μας», υπογραμμίζει.
Η Πέτερσεν δραπέτευσε από την κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία το 1986, σε ηλικία 27 ετών, όπου την κατασκόπευαν συνάδελφοι και φίλοι. «Δεν περνάει μέρα που να μην αισθάνομαι ευτυχισμένη που είμαι ελεύθερη», τονίζει. «Είναι ένας λόγος παραπάνω που είμαι περήφανη που ζω σε μια δημοκρατία όπου ο καθένας μπορεί να διαμορφώσει τη ζωή του, όπου μπορούμε να πάμε όπου θέλουμε και να ζήσουμε μαζί στην Ευρώπη. Είναι καιρός να αρχίσουμε να μιλάμε γι’ αυτά τα πράγματα».
Δεν εμπιστεύεται τον Μερτς για τη «συνεργασία» του με το AfD – ο συντηρητικός ηγέτης στηρίχθηκε πρόσφατα στην ακροδεξιά υποστήριξη για να προσπαθήσει να περάσει το σχέδιό του για την αυστηροποίηση των συνόρων από το κοινοβούλιο. «Είναι ψεύτης – θα συνεχίσει να λέει ψέματα», εκτιμά.
Η Γερμανία κινδυνεύει να γίνει όλο και λιγότερο ελκυστική για τους μετανάστες, φοβάται, «παρόλο που τους χρειαζόμαστε απεγνωσμένα, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού μας». Περίπου η μισή ιατρική ομάδα της ήταν από το εξωτερικό. «Χωρίς αυτούς, το σύστημα υγείας μας, και πολλά άλλα εκτός από αυτό, θα κατέρρεε».
«Υποσχέθηκαν πολλά, αλλά δεν τα τήρησαν»
Πολλοί στη Γερμανία έχουν ήδη στραμμένο το βλέμμα τους στο 2029, όταν θα διεξαχθούν οι επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές. Ο Stefan Dettmann, 62 ετών, δεν είναι σίγουρος για το πώς θα ψηφίσει, αλλά λέει ότι θα ήθελε η Γερμανία να κυβερνηθεί από έναν συνασπισμό μεταξύ του AfD και του CDU.
«Κάτι που θα μπορούσαμε να πετύχουμε αν δεν υπήρχε το Brandmauer (σ.σ. το τείχος προστασίας απέναντι στην ακροδεξιά)», λέει ο μηχανικός αυτοκινήτων: «Δεν έχω πολλές ελπίδες ότι αυτό θα συμβεί τα επόμενα τέσσερα χρόνια, αλλά την επόμενη φορά νομίζω ότι δεν θα έχουν πολλές επιλογές, καθώς η πίεση που θα τους ασκείται θα αυξάνεται».
Το μεταναστευτικό δεν είναι το μόνο πράγμα που απασχολεί τους πολίτες του Μπρεμερχάφεν. Στην αλιευτική συνοικία, ο Felix Ahlers, διευθύνων σύμβουλος της FRoSTA, ενός παραγωγού κατεψυγμένων έτοιμων γευμάτων, ανησυχεί περισσότερο για τη διαβόητη γραφειοκρατία της Γερμανίας.
Ο Ahlers, πρόθυμος να αγκαλιάσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διόρισε έναν ειδικό για να λάβει άδεια για την κατασκευή μιας ανεμογεννήτριας, με σκοπό η παραγωγή της να καλύπτει το 10% των αναγκών του εργοστασίου σε ηλεκτρική ενέργεια «με δικά μας έξοδα και στη δική μας γη». Αλλά 18 μήνες μετά, το έργο απέχει πολύ από την ολοκλήρωσή του.
Η γραφειοκρατία, ή, όπως την αποκάλεσε ο Μερτς, το «τέρας της γραφειοκρατίας», αποτέλεσε μόνιμο θέμα στην προεκλογική εκστρατεία, με τους φιλοεπιχειρηματίες και τους Ελεύθερους Δημοκράτες (FDP) να προτείνουν το κλείσιμο περισσότερων από 100 κυβερνητικών υπηρεσιών για τον εξορθολογισμό της διοίκησης και την εξοικονόμηση δισεκατομμυρίων. Ο Μερτς είχε κάποτε υποστηρίξει ότι μια φορολογική δήλωση θα έπρεπε να χωράει σε ένα… σουβέρ μπύρας.
«Μερτς – Σολτς: Δύο άνδρες που δεν καταλαβαίνουν την καθημερινή ζωή»
Οι ανησυχίες τους έχουν βρει ένα ηχηρό φερέφωνο στο πρόσωπο του Αμερικανού δισεκατομμυριούχου Έλον Μασκ, ο οποίος, σε μια διαδικτυακή συνομιλία με την Άλις Βάιντελ του AfD, υποστήριξε ότι τα έγγραφα έγκρισης για ένα εργοστάσιο της Tesla κοντά στο Βερολίνο είχαν φτάσει σε ένα φορτηγό με χαρτί και ότι κάθε σελίδα έπρεπε να σφραγιστεί με το χέρι.
Ο Ahlers εξηγεί ότι περίμενε περισσότερα από την κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς, και ιδίως από τους εταίρους του στον συνασπισμό, τους Πράσινους. «Υποσχέθηκαν πολλά, αλλά δεν τα τήρησαν. Ο αντίκτυπός τους θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερος. Εξάλλου, όταν η Γερμανία κάνει το πρώτο βήμα, ως τόσο μεγάλη δύναμη στην Ευρώπη, ακολουθούν και άλλοι. Αν δεν το κάνει, δεν συμβαίνει τίποτα».
Λίγο πιο κάτω, στο TTZ Bremerhaven, ένα ανεξάρτητο ερευνητικό ινστιτούτο, ο τεχνικός επικεφαλής, Markus von Bargen, 52 ετών, είναι επίσης επικριτικός απέναντι στον συνασπισμό του Σολτς – τα τρία χρόνια του, λέει, ήταν «καταστροφικά». Ούτε οι επικείμενες εκλογές τον γεμίζουν με αισιοδοξία. Παρακολούθησε ένα ντιμπέιτ μεταξύ του Σολτς και του πιθανού διαδόχου του, του Μερτς, το οποίο βρήκε «κίβδηλο – άκομψο»: «Δύο άνδρες που δεν καταλαβαίνουν την καθημερινή ζωή».
Γκελζενκίρχεν: «Το AfD θα απελάσει ανθρώπους σαν εμένα»
Από το Μπρεμερχάφεν στη φτωχότερη πόλη της Γερμανίας, με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στη χώρα. Το Γκελζενκίρχεν, κάποτε η σημαντικότερη πόλη εξόρυξης άνθρακα στην Ευρώπη, συνεχίζει να αναζητά μια νέα οικονομική και πολιτιστική ταυτότητα. Την ημέρα της επίσκεψης του Guardian, οι εργαζόμενοι στα μέσα μαζικής μεταφοράς απεργούν.
Στην οδό Bismarck Strasse, ο Jowan, 19 ετών, ο οποίος σπουδάζει στο κοντινό Έσεν, λέει ότι έχει πλήρη εμπιστοσύνη στη Γερμανία. «Όπως είπε η Μέρκελ, «wir schaffen das» (σ.σ. θα τα καταφέρουμε), λέει, επαναλαμβάνοντας το συχνά αναφερόμενο μάντρα της πρώην καγκελαρίου της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, από την κορύφωση των αφίξεων προσφύγων το 2015.
Έφτασε από το Ιράκ ως τετράχρονος αιτών άσυλο το 2010 και τώρα έχει τη γερμανική υπηκοότητα.Υπάρχει μόνο ένα κόμμα που θα σκεφτεί να ψηφίσει: το CDU.
«Χάρη στο CDU υπό τη μαμά Μέρκελ πολλοί άνθρωποι που είχαν ανάγκη μπόρεσαν να έρθουν στη Γερμανία», λέει, περιγράφοντάς την ως «χώρα των ευκαιριών» και μιλώντας για το όνειρό του να πάρει μια θέση μαθητείας στην BND, την υπηρεσία πληροφοριών εξωτερικού.
Όμως έχει ανησυχίες. Δεν θέλει το CDU να συνεργαστεί με το AfD, «γιατί είναι ο αρχιεχθρός μου». Έχοντας λάβει ποινική καταδίκη για μια «φάρσα που πήγε στραβά σε μια σχολική εκδρομή», όπως λέει, το 2020, «φοβάμαι ότι αν το AfD έρθει στην εξουσία, θα απελάσουν, όπως έχουν δεσμευτεί, ανθρώπους σαν εμένα».
«Το σχέδιο του Μερτς για ‘σφικτά’ σύνορα θα του γυρίσει μπούμερανγκ»
Καθ’ οδόν προς τη Δρέσδη, η βρετανική εφημερίδα συναντά τον Martin, απόφοιτο φυσικής, και τον Elmedin, επιστήμονα διοικητικών σπουδών, παλιούς σχολικούς φίλους από το Gummersbach, 30 μίλια ανατολικά της Κολωνίας.
Ο Μάρτιν είναι θυμωμένος καθώς είχε τέσσερις ώρες καθυστέρηση στο ταξίδι του από το Άαχεν: «Είναι πολύ απογοητευτικό, αλλά το χάος στα τρένα γίνεται όλο και περισσότερο κανόνας τα τελευταία χρόνια».
Είναι 13 Φεβρουαρίου, λίγες ώρες αφότου ένας Αφγανός οδήγησε ένα αυτοκίνητο σε μια συνδικαλιστική διαδήλωση στο Μόναχο, σκοτώνοντας δύο ανθρώπους, ένα μικρό παιδί, και τραυματίζοντας 39. Οι δύο 24χρονοι είναι σοκαρισμένοι, αλλά και ανήσυχοι για τον τρόπο με τον οποίο τέτοιες επιθέσεις χρησιμοποιούνται για να πλαισιώσουν αρνητικά τη συζήτηση για τη μετανάστευση. «Η μετανάστευση έχει υπερδιογκωθεί εις βάρος πολλών άλλων θεμάτων, όπως το περιβάλλον, η άθλια κατάσταση των σιδηροδρόμων, η έλλειψη ψηφιοποίησης, η εκπαίδευση, η οικονομική στασιμότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη», τονίζει ο Martin.
Και οι δύο είναι βέβαιοι ότι το σχέδιο του Μερτς για «σφικτά» σύνορα θα γυρίσει μπούμερανγκ. «Προσπαθεί να καλοπιάσει τους ψηφοφόρους του AfD και θα περιμένουν από αυτόν να παραδώσει την αρχική εκδοχή», λέει ο Martin.
Και οι δύο άνδρες προέρχονται από οικογένειες μεταναστών – οι γονείς του Elmedin έφυγαν από τη Βοσνία τη δεκαετία του ’90, ενώ οι γονείς του Martin είναι εθνοτικά Γερμανοί που ήρθαν από την τότε Σοβιετική Ένωση μετά από πρόσκληση του γερμανικού κράτους.
«Συχνά γίνεται πολύς λόγος για τους μετανάστες, αλλά ελάχιστη προσπάθεια να μιλήσουμε μαζί τους», περιφράφει ο Elmedin. «Πολύ γρήγορα δαιμονοποιούνται.
Radebeul, Δρέσδη: «Να κάνουμε τα πάντα για να αποτρέψουμε τον πόλεμο»
Σε αυτό το γραφικό προάστιο της Δρέσδης, όπου το AfD ήρθε δεύτερο πίσω από το CDU στις τελευταίες δημοτικές εκλογές, οι ντόπιοι που συναντώνται σε ένα κοινοτικό καφέ σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό συζητούν για το πώς θα φέρουν τους ανθρώπους κοντά.
«Νιώθουμε την ανάγκη να φροντίσουμε για την ευημερία όλων», λέει η Steffi Klingner-Emmerich, 38 ετών. «Φοβάμαι ότι η Γερμανία είναι έτοιμη να στραφεί προς τα δεξιά, ιδίως με αφορμή όσα συνέβησαν στην Αμερική, στην Ουγγαρία, στην Αυστρία και στην Ιταλία. Αυτό με φοβίζει και με στεναχωρεί απίστευτα».
Η Karin Hesper, 90 ετών, η οποία μετακόμισε στο ήσυχο Radebeul από το Ντίσελντορφ πριν από δύο χρόνια, περιγράφει το καφέ ως «σανίδα σωτηρίας» της.
Ψηφοφόρος των Πρασίνων σχεδόν σε όλη της τη ζωή, η συνταξιούχος διαχειρίστρια μουσείων ανησυχεί κυρίως για τον πόλεμο στην Ουκρανία, που της θυμίζει τη δική της εμπειρία από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος «στέρησε τη ζωή του πατέρα μου, ανάγκασε τη μητέρα μου να εγκαταλείψει την οικογένεια και άφησε την Γερμανία σε ερείπια».
Εκτιμά ότι οι Πράσινοι, παρά τις ειρηνιστικές τους ρίζες, επέμειναν στην πεποίθησή τους να συνεχίσουν να στηρίζουν το Κίεβο, αλλά απογοητεύεται που «οι νεότεροι Γερμανοί δεν θέλουν να ακούσουν γιατί πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να αποτρέψουμε τον πόλεμο».
Βερολίνο: «Ο κόσμος είναι φοβισμένος αλλά και σε εγρήγορση»
Το καθυστερημένο τρένο για το Βερολίνο φτάνει τελικά στον κεντρικό σταθμό της γερμανικής πρωτεύουσας με 20 λεπτά καθυστέρηση. Και στο Die Distel (Το Γαϊδουράγκαθο), ένα πολιτικό θέατρο καμπαρέ στην πρώην κομμουνιστική ανατολική πόλη, η σκηνή είναι έτοιμη για μια αφοριστική παρουσίαση κάθε θέματος που απασχολεί σήμερα τους Γερμανούς ψηφοφόρους, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων.
Στο Jenseits von Germany (Εκτός Γερμανίας): Μια αληθινή ιστορία, τα πάντα διαπομπεύονται, τίποτα δεν γλιτώνει το «νυστέρι» – από τα τρένα της χώρας μέχρι τον φόβο της για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, από τις λακκούβες της μέχρι την αυξανόμενη ανισότητα. Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης παρωδείται ως το πλοίο που βυθίζεται, το «άλλοτε ανίκητο» Made in Germany.
Ξεκινάει σε έναν κόσμο παραμυθιών που έχει ξεφύγει από την ισορροπία του, όπου η Κοκκινοσκουφίτσα γκρινιάζει στον λύκο για την έλλειψη φροντιστών, η Χιονάτη δεν τολμά να μπει στο δάσος από φόβο επίθεσης και η Ραπουνζέλ δεν μπορεί να κλείσει ραντεβού στο κομμωτήριο.
Το κοινό, σε ένα σχεδόν κατάμεστο θέατρο, ουρλιάζει από τα γέλια. «Είναι σαν να απελευθερώνεις μια βαλβίδα πίεσης», λέει ο σεναριογράφος και ηθοποιός Frank Voigtmann. «Οι άνθρωποι στερούνται προσανατολισμού και φοβούνται από την ανατροπή του κόσμου, αλλά είναι και σε εγρήγορση».
