«’Εφυγε» ο Φρέντρικ Τζέιμσον – ένας από τους μεγαλύτερους μαρξιστές στοχαστές της εποχής μας

Εάν προσπαθούσες να σκεφτείς ποιος εν ζωή στοχαστής ήταν σήμερα αυτό που λέμε «διανοητικός γίγαντας», το πιο πιθανό ήταν η σκέψη σου να πήγαινε στη φιγούρα του Φρέντρικ Τζέιμσον, καθηγητή συγκριτικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο Duke, που «έφυγε» στις 22 Σεπτεμβρίου 2024, σε ηλικία 90 ετών

Με μια διανοητική διαδρομή που ξεκινά από τη δεκαετία του 1960 και έφτανε κυριολεκτικά ως σήμερα, με μια εντυπωσιακή δυνατότητα παραγωγής πρωτότυπου θεωρητικού έργου με μια γραφή που ήταν ταυτόχρονα πυκνή και εξαιρετικά διαυγή και με ένα εύρος θεμάτων που ξεκινούσε από τη θεωρία της λογοτεχνίας και έφτανε μέχρι τη φιλοσοφία ο Τζέιμσον αποτέλεσε σημείο αναφοράς ταυτόχρονα των πολιτισμικών σπουδών αλλά και του σύγχρονου μαρξισμού.

Η προτροπή του «Πάντα να ιστορικοποιείτε!», που βρίσκεται στον πρόλογο του βιβλίου του “The Political Unconscious” (Το Πολιτικό ασυνείδητο), του 1981 με έναν τρόπο αποτελεί και τη συμπύκνωση της θεωρητικής του προσέγγισης.

Αμετανόητα μαρξιστής σε μια θεωρητική πορεία που από τον Σαρτρ (πάνω στον οποίο έκανε την διατριβή του υπό την καθοδήγηση του Έρικ Άουερμπαχ, τον οδήγησε στην Κριτική Θεωρία αλλά και στον Λούκατς, τον Μπένγιαμιν αλλά και σε όλες τις σύγχρονες συζητήσεις για τη λογοτεχνική θεωρία, την αισθητική αλλά και τη διαλεκτική, ο Μπένγιαμιν θα επιμείνει στην ανάγκη της αναζήτηση της ριζικής ιστορικότητας των κοινωνικών αλλά και αισθητικών μορφών, δηλαδή τη σύνδεσή τους υλικές κοινωνικές σχέσεις και συγκρούσεις.

Αυτό φάνηκε στα γραπτά του για το μεταμοντέρνο, όταν θα επιμείνει στον ορισμό του μεταμοντέρνου ως της αισθητικής του ύστερου καπιταλισμού, στις αναλύσεις του για το πώς στην επιστημονική φαντασία και την παράδοση των ουτοπικών κειμένων μπορούμε να διακρίνουμε μια «Αρχαιολογία του Μέλλοντος», στην επιστροφή στη μελέτη του Χέγκελ και του Μαρξ, γράφοντας μάλιστα και ένα βιβλίο για το πρώτο τόμο του Κεφάλαιο, θα επιμείνει στην επικαιρότητα μιας διαλεκτικής προσέγγισης, αλλά και σε όλο το τεράστιο φάσμα των κειμένων του που θα περιλαμβάνουν αναλύσεις ακόμη και για τον Ρέιμοντ Τσάντλερ

Θα αφιερώσει μάλιστα και ένα ένα σημαντικό κείμενό του, με τον τίτλο «Το παρελθόν ως Ιστορία, το μέλλον ως Φόρμα» στον Θεόδωρο Αγγελόπουλο.

Και μόνο το γεγονός ότι τα τελευταία 10 χρόνια, δηλαδή αφότου συμπλήρωσε τα 80 χρόνια του, κυκλοφόρησε 8 βιβλία είναι ενδεικτικό της εντυπωσιακής παραγωγικότητας και δημιουργικότητας.

Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα ακόλουθα βιβλία του Φρέντρικ Τζέιμσον:

Το μεταμοντέρνο, εκδ. Νεφέλη, 1999

Μια μοναδική νεωτερικότητα, εκδ. Αλεξάνδρεια 2007,

Οι αρχαιολογίες του μέλλοντος, εκδ. Τόπος, 2008

Φαντασιακό και συμβολικό στον Λακάν, εκδ. Επέκεινα, 2015

Παγκοσμιοποίηση και πολιτική στρατηγιική, εκδ. Πλέθρον, 2017

Οι αρχαίοι και οι μεταμοντέρνοι, εκδ. Angelus Novus. 2019

Τα αρχαία Μπένγιαμιν, εκδ. Πλέθρον, 2022

Μια αμερικανική ουτοπία, εκδ. Angelus Novus, 2022

Η πολιτισμική στροφή, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2024

---