Politica 89.8
«Δε φοβάμαι να πεθάνω» – Ο πρωτοπόρος πρωταθλητής του τένις που είπε στον κόσμο ότι είχε AIDS
Το 1988, η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS ξεκίνησε με στόχο την ευαισθητοποίηση και την κατανόηση μιας ασθένειας που είχε προκαλέσει φόβο και προκαταλήψεις στις κοινότητες όλου του κόσμου. Την ίδια χρονιά, ο θρύλος του αμερικανικού τένις Άρθουρ Ας (Arthur Ashe) έμαθε τη δική του διάγνωση.
Το In History του BBC εξετάζει το δίλημμα που αντιμετώπισε ο Ας, όταν, μετά από χρόνια μυστικότητας, έγινε και πάλι ένας πρωτοπόρος αγωνιστής.
Η εξυπνάδα, η ψυχραιμία και το αθλητικό του πνεύμα
Τον Απρίλιο του 1992, ο Άρθουρ Ας μπήκε σε μια κατάμεστη αίθουσα συνεδριάσεων, όπου τα μέσα ενημέρωσης ήταν έτοιμα να κρατήσουν σημειώσεις και οι κάμερες να μαγνητοσκοπήσουν.
Αυτή τη φορά δεν τον ρωτούσαν για τον ρόλο του ως ο πρώτος μαύρος τενίστας που επιλέχθηκε για την ομάδα Davis Cup των Ηνωμένων Πολιτειών ή για τις πρωτοποριακές νίκες του στο Γουίμπλεντον, το US Open ή το Australian Open.
Είχε εδραιώσει το όνομά του στην ιστορία ως ο πρώτος μαύρος νικητής ενός μεγάλου πρωταθλήματος μονών ανδρών, αλλά μετά από μια καρδιακή προσβολή που οδήγησε σε πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις, είχε αποσυρθεί από το άθλημα, δώδεκα χρόνια νωρίτερα, σε ηλικία 36 ετών.
Η εξυπνάδα, η ψυχραιμία και το αθλητικό του πνεύμα τον είχαν κάνει δημοφιλή, εντός και εκτός γηπέδου.
Ωστόσο, ο Τύπος είχε ακούσει φήμες για την υγεία του, σε μια εποχή που ο κόσμος ήταν ακόμα γεμάτος φόβο για μια ανίατη επιδημία.
Την επόμενη ημέρα, θέλοντας να ελέγξει τη φήμη του και να νικήσει τον Τύπο, ο Ας είπε απρόθυμα στον κόσμο το μυστικό που ο ίδιος και ο στενός του κύκλος κρατούσαν από το 1988: είχε AIDS
Ο Άρθουρ Ας στο κέντρο με τη μαύρη φόρμα / Photo: Public Domain
Το μυστικό που κρατούσε από το 1988
Ο αθλητικός δημοσιογράφος της USA Today, Νταγκ Σμιθ, παιδικός φίλος, ενημέρωσε τον Άρθουρ Ας για μια πληροφορία που είχε λάβει.
Την επόμενη ημέρα, θέλοντας να ελέγξει τη φήμη του και να νικήσει τον Τύπο, ο Ας είπε απρόθυμα στον κόσμο το μυστικό που ο ίδιος και ο στενός του κύκλος κρατούσαν από το 1988: είχε AIDS.
Πίστευε ότι είχε κολλήσει την ασθένεια από μολυσμένη μετάγγιση αίματος κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης το 1983, δύο χρόνια προτού οι αιμοδοσίες ελεγχθούν για τον ιό HIV στις ΗΠΑ.
Η οδυνηρή είδηση συγκλόνισε το έθνος, αλλά γρήγορα οδήγησε σε μια συζήτηση γύρω από την προσωπική ζωή και την ηθική του επεμβατικού Τύπου.
Στο συνέδριο, ο Άρθουρ Ας διάβασε μια δήλωση: «Είμαι θυμωμένος που βρέθηκα στη δυσάρεστη θέση να πρέπει να πω ψέματα αν ήθελα να προστατεύσω την ιδιωτική μου ζωή».
Πρόσθεσε ότι «σίγουρα δεν υπήρχε καμία επιτακτική ιατρική ή φυσική ανάγκη να δημοσιοποιήσω την ιατρική μου κατάσταση».
Στα απομνημονεύματά του, Days of Grace, ο Ας έγραψε: «Περισσότερες από 700 επιστολές έφτασαν στην USA Today σχετικά με το θέμα του δικαιώματος στην ιδιωτική μου ζωή και περίπου το 95% αντιτάχθηκε σθεναρά στη θέση της εφημερίδας».
Πίστευε ότι είχε κολλήσει την ασθένεια από μολυσμένη μετάγγιση αίματος κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης το 1983, δύο χρόνια προτού οι αιμοδοσίες ελεγχθούν για τον ιό HIV στις ΗΠΑ
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ο τέλειος εκπρόσωπος για την ευαισθητοποίηση
Ορισμένοι ακτιβιστές του AIDS επέκριναν την επιθυμία του Άρθουρ Ας για μυστικότητα γύρω από την υγεία του, καθώς ήθελαν τα δημόσια πρόσωπα να διευρύνουν τη συζήτηση πέρα από το επίκεντρο της LGBT+ κοινότητας.
Ορισμένοι θεώρησαν ότι θα ήταν ο τέλειος εκπρόσωπος για την ευαισθητοποίηση, ιδίως των ετεροφυλόφιλων και των μειονοτικών ομάδων: μια επιστολή έφτασε στο σημείο να αναφέρει ότι ο Μάτζικ Τζόνσον, ο παίκτης του NBA που αποκάλυψε τη διάγνωσή του με τον ιό HIV μόλις πέντε μήνες νωρίτερα, θα μπορούσε να είχε σωθεί αν ο Άρθουρ Ας είχε μιλήσει νωρίτερα.
Όταν ρωτήθηκε στη συνέντευξη Τύπου γιατί δεν το δημοσιοποίησε το 1988, ο Ας είπε: «Η απάντηση είναι απλή. Οποιαδήποτε παραδοχή της μόλυνσης από τον ιό HIV εκείνη την εποχή θα είχε παραβιάσει σοβαρά, μόνιμα και -η σύζυγός μου και εγώ πιστεύαμε- χωρίς λόγο το δικαίωμα της οικογένειάς μας στην ιδιωτική ζωή».
Όταν το θέμα έφτασε στο πώς μίλησε στην πεντάχρονη κόρη του Καμέρα για την ασθένειά του, η συγκίνηση κατέλαβε τον Ας και η σύζυγός του Τζιν πήρε τον λόγο και μίλησε εκ μέρους του.
Οι παράμετροι της ιδιωτικής ζωής και ο Τύπος
Ο αθλητικός συντάκτης της USA Today, Τζιν Πολισίνσκι, δεν είχε κανέναν ενδοιασμό για την απόφασή του να συνεχίσει το ρεπορτάζ.
Δήλωσε στον Τομ Μπρουκ του BBC: «Πρόκειται για έναν από τους σπουδαιότερους αθλητές του 20ού αιώνα. Το όνομά του είναι άμεσα αναγνωρίσιμο σε όλο τον κόσμο. Έχει μια ασθένεια που θα μπορούσε να αποβεί μοιραία και, σύμφωνα με οποιονδήποτε ορισμό έχω συναντήσει στα 25 χρόνια που εργάζομαι στις εφημερίδες, αυτό είναι είδηση».
Όταν ρωτήθηκε αν αισθάνθηκε ενοχές, είπε: «Όχι, δεν αισθάνθηκα. Αυτό θα σήμαινε κατά κάποιον τρόπο ότι ένιωθα ότι η απόφασή μου ήταν λανθασμένη. Και δεν το πιστεύω».
Η οδυνηρή είδηση συγκλόνισε το έθνος, αλλά γρήγορα οδήγησε σε μια συζήτηση γύρω από την προσωπική ζωή και την ηθική του επεμβατικού Τύπου
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Τι είναι ιερό και τι απαραβίαστο;»
Τρεις μήνες αφότου αποκάλυψε στον κόσμο ότι είχε AIDS, ο Άρθουρ Ας βρισκόταν στο Λονδίνο για να σχολιάσει το Γουίμπλετον για το HBO.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, έδωσε συνέντευξη στην ηθοποιό Λιν Ρεντγκρέιβ στην εκπομπή Fighting Back του BBC.
Ο ίδιος δήλωσε: «Ήθελα οπωσδήποτε να βγω στη δημοσιότητα κάποια στιγμή, όταν θα ήμουν λογικά υγιής, για να έχω χρόνο να βοηθήσω τον αγώνα παγκοσμίως. Αλλά η υγεία μου ήταν τόσο καλή, που ήθελα να συνεχίσω να κάνω αυτό που έκανα χωρίς να με ενοχλεί αυτό… Απλά η προοπτική του να δημοσιοποιηθείς, έχει κάποιους φόβους και κάποιες ενοχλήσεις που ξέρεις ότι θα πρέπει να υποστείς».
Τελικά, το ζήτημα της ιδιωτικής ζωής ήταν μεγάλο και, όπως είχε κάνει πολλές φορές στο παρελθόν, ο Άρθουρ Ας έθεσε ερωτήματα σχετικά με το status quo.
Στο National Press Club, προκάλεσε τους δημοσιογράφους να εξετάσουν τις ευαισθησίες τους, ρωτώντας: «Ποιες είναι οι παράμετροι της προσωπικής ιδιωτικότητας; Ποιος τις καθορίζει; Και με ποιανού την εξουσία εκδίδονται; Για μένα, ή για οποιονδήποτε άλλο Αμερικανό, τι είναι ιερό και απαραβίαστο;».
Όταν το θέμα έφτασε στο πώς μίλησε στην πεντάχρονη κόρη του Καμέρα για την ασθένειά του, η συγκίνηση κατέλαβε τον Ας και η σύζυγός του Τζιν πήρε τον λόγο και μίλησε εκ μέρους του
Photo: Wikimedia Commons
«Ο έλεγχος είναι πολύ σημαντικός για μένα»
Αυτή δεν ήταν η πρώτη δημόσια τοποθέτηση του Άρθουρ Ας σε ένα ευρύτερο κοινωνικό ζήτημα. Ενώ η αθλητική του δεινότητα τον βοήθησε να σπάσει τα εμπόδια στο γήπεδο για τους μαύρους αθλητές, πέρασε μεγάλο μέρος του χρόνου του εκτός γηπέδου κάνοντας εκστρατεία για την αλλαγή.
Γεννημένος στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια το 1943, είχε αποσυρθεί στον κόσμο του αθλητισμού και των βιβλίων μετά τον θάνατο της μητέρας του όταν ήταν μόλις έξι ετών.
«Ο έλεγχος είναι πολύ σημαντικός για μένα», είπε στην Λιν Ρεντγκρέιβ. «Όταν μεγαλώνεις μαύρος στον αμερικανικό Νότο στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και τη δεκαετία του 1950, δεν έχεις κανέναν έλεγχο.
»Οι λευκοί διαχωριστικοί νόμοι σου λένε πού να πας σχολείο, σε ποιο λεωφορείο μπορείς να ανέβεις, ποια ταξί να πάρεις, τι μπορείς να πεις. Η ζωή σου είναι απαγορευμένη».
Είπε στο BBC ότι είχε «μαύρους ιδεολόγους που προσπαθούσαν να μου πουν τι να κάνω», προσθέτοντας: Όλη την ώρα λέω στον εαυτό μου: «Ε, πότε θα αποφασίσω εγώ τι θέλω να κάνω;»»
Photo: Wikimedia Commons
Τον κατηγόρησαν σαν «θείο Τομ»
Αλλά ο Άρθουρ Ας δεν επεδίωκε να γίνει ακτιβιστής, προτιμώντας να επικεντρωθεί στο τένις, παρά τις εκκλήσεις που του ζητούσαν να χρησιμοποιήσει τη δημόσια θέση του για να προωθήσει το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα.
Αυτό οδήγησε κάποιους να τον κατηγορήσουν ότι είναι «θείος Τομ», ή κάποιος που είναι συνένοχος στη φυλετική καταπίεση.
Ωστόσο, μετά από χρόνια ελέγχου από ένα ρατσιστικό σύστημα, ο Άρθουρ Ας δεν αισθάνθηκε απελευθερωμένος από τα πολιτικά δικαιώματα της δεκαετίας του 1960.
Είπε στο BBC ότι είχε «μαύρους ιδεολόγους που προσπαθούσαν να μου πουν τι να κάνω», προσθέτοντας: Όλη την ώρα λέω στον εαυτό μου: «Ε, πότε θα αποφασίσω εγώ τι θέλω να κάνω;»».
Όταν ρωτήθηκε για το δημόσιο ξέσπασμα του συναδέλφου του σταρ του τένις, Τζον Μακ Ένρο, ο Άρθουρ Ας σχολίασε: «Ο Μακ Ένρο είχε τη συναισθηματική ελευθερία να είναι κακό παιδί. Εγώ δεν είχα ποτέ αυτή τη συναισθηματική ελευθερία. Αν ήμουν έτσι, είμαι πεπεισμένος, ο κόσμος του τένις θα με είχε θάψει… λόγω της φυλής μου».
«Η ευγένεια, η εξυπνάδα, η ηρεμία μπορεί να είναι το ίδιο μαχητικές»
Το ντοκιμαντέρ Citizen Ashe
Τελικά, ο Άρθουρ Ας έκανε τα πράγματα με τον δικό του τρόπο και χρησιμοποίησε τη θέση του ως αθλητής παγκόσμιας κλάσης για να κάνει εκστρατεία για διάφορους σκοπούς.
Στο αποκορύφωμα της καριέρας του, αντιμετώπισε το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική επί πολλά χρόνια, και το 1973, ταξίδεψε στο πρωτάθλημα της Νότιας Αφρικής με τη συμφωνία ότι το τουρνουά θα ήταν ολοκληρωμένο.
Μακριά από τα φώτα των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης, προχώρησε επίσης στη χρηματοδότηση ενός κέντρου τένις για μαύρους Νοτιοαφρικανούς στο Σοβέτο.
Ως συνιδρυτής, το 1969, του National Junior Tennis League, στόχος του ήταν να διασφαλίσει ότι τα παιδιά όλων των κοινωνικών στρωμάτων θα είχαν πρόσβαση στο τένις και όχι μόνο εκείνα που είχαν συνδρομή σε κλαμπ της χώρας τους.
Και ενώ στην αρχή ήταν διστακτικός στη συμμετοχή του, με τον καιρό ο Ας θα γινόταν μια από τις πιο ισχυρές φωνές στον αγώνα για δικαιοσύνη και ισότητα στις ΗΠΑ.
Στο ντοκιμαντέρ Citizen Ashe, ο ηγέτης των πολιτικών δικαιωμάτων και βασικό στέλεχος των διαδηλώσεων της μαύρης εξουσίας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικού το 1968, ο Δρ Χάρι Έντουαρντς, δήλωσε για τον αστέρα του τένις: «Η ευγένεια, η εξυπνάδα, η ηρεμία μπορεί να είναι το ίδιο μαχητικές».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η ελπίδα δεν είναι εγωιστική
Εκτός από τις εμφανίσεις του στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που κατέρριπταν τους μύθους σχετικά με την ασθένεια, ίδρυσε το Ίδρυμα Arthur Ashe για την καταπολέμηση του AIDS. Την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS τον Δεκέμβριο του 1992, μίλησε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Ο Άρθουρ Ας πέθανε τον Φεβρουάριο του 1993 από πνευμονία που σχετιζόταν με τον ιό AIDS, δύο χρόνια πριν γίνει διαθέσιμη μια νέα κατηγορία αντιρετροϊκών φαρμάκων που θα επέτρεπαν στους ανθρώπους με τον ιό να ζήσουν μακρά και υγιή ζωή.
Είχε πει στη Ρεντγκρέιβ το 1992: «Δε φοβάμαι τον θάνατο. Πάντα υπάρχει ελπίδα. Η ελπίδα δεν είναι εγωιστική. Ακόμα κι δεν υπάρξει θεραπεία για το AIDS εγκαίρως για μένα, σίγουρα θα υπάρξει για όλους τους άλλους».
*Με στοιχεία από bbc.com | Αρχική Φωτό: Άρθουρ Ας / Photo: Publiv Domain
