Politica 89.8
Από το Σινικό Τείχος στο μεγαλύτερο φράγμα του κόσμου – Το νέο απειλητικό πρότζεκτ του Πεκίνου
Όταν κατασκευάστηκε το φράγμα του Ασουάν στην Αίγυπτο από τους Σοβιετικούς τη δεκαετία του 1950, ήταν από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Σήμερα, η Κίνα έδωσε το πράσινο φως για έναν κατασκευαστικό άθλο στον ποταμό Γιάρλουγκ Σιένπο που, όταν ολοκληρωθεί, θα είναι το μεγαλύτερο εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής του πλανήτη. Ένα τέτοιο όμως ποταμίσιο «σινικό τείχος» είναι μια πολύ πιο σύνθετη ιστορία.
Πολλοί ανησυχούν ότι το φράγμα θα εκτοπίσει τους ντόπιους και θα προκαλέσει τεράστια περιβαλλοντική αναστάτωση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα γειτονικά κράτη της Ινδίας και του Μπαγκλαντές, όπου ο ίδιος ποταμός είναι γνωστός ως Βραχμαπούτρα.
Σε ανάλυσή του στο The Conversation, περιβαλλοντολόγος γεωγράφος στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, Mεχαμπάμπ Σαχάνα, αναφέρει ότι το προτεινόμενο φράγμα υπογραμμίζει ορισμένα από τα γεωπολιτικά ζητήματα που εγείρονται από ποτάμια που διασχίζουν σύνορα.
«Σε ποιον ανήκει το ίδιο το ποτάμι και ποιος έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το νερό του; Έχουν οι χώρες υποχρεώσεις να μην μολύνουν κοινόχρηστους ποταμούς ή να διατηρούν ανοιχτούς τους ναυτιλιακούς τους δρόμους; Και όταν μια σταγόνα βροχής πέφτει σε ένα βουνό, οι αγρότες σε μια διαφορετική χώρα χιλιάδες μίλια κατάντη έχουν αξίωση να τη χρησιμοποιήσουν;» αναρωτιέται ο ειδικός.
Τι διδάσκει η ιστορία
Ο Γιάρλουγκ Σιένπο ξεκινά από το Θιβετιανό Οροπέδιο, σε μια περιοχή που μερικές φορές αναφέρεται ως ο τρίτος πόλος του κόσμου, καθώς οι παγετώνες του περιέχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα πάγου εκτός της Αρκτικής και της Ανταρκτικής. Μια σειρά από τεράστιους ποταμούς πέφτουν κάτω από το οροπέδιο και απλώνονται στη νότια και νοτιοανατολική Ασία. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι εξαρτώνται από αυτούς, από το Πακιστάν μέχρι το Βιετνάμ.
Ωστόσο, η περιοχή βρίσκεται ήδη υπό τεράστια πίεση καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνει τους παγετώνες και αλλάζει τα πρότυπα βροχοπτώσεων. Η μειωμένη ροή νερού την ξηρή περίοδο, σε συνδυασμό με ξαφνικές απελευθερώσεις νερού κατά τους μουσώνες, θα μπορούσε να εντείνει τόσο τη λειψυδρία όσο και τις πλημμύρες, θέτοντας σε κίνδυνο εκατομμύρια στην Ινδία και το Μπαγκλαντές.
«Η κατασκευή μεγάλων φραγμάτων στα Ιμαλάια έχει ιστορικά διαταράξει τις ροές των ποταμών, έχει εκτοπίσει ανθρώπους, έχει καταστρέψει εύθραυστα οικοσυστήματα και έχει αυξήσει τους κινδύνους πλημμυρών» λέει ο Σαχάνα εκτιμώντας έτσι πως και Γιάρλουγκ Σιένπο δεν θα είναι εξαίρεση.
Το φράγμα θα βρίσκεται κατά μήκος του τεκτονικού ορίου όπου η ινδική και η ευρασιατική πλάκα συγκλίνουν για να σχηματίσουν τα Ιμαλάια. Αυτό καθιστά την περιοχή ιδιαίτερα ευάλωτη σε σεισμούς, κατολισθήσεις και ξαφνικές πλημμύρες όταν σκάνε φυσικά φράγματα.
Ο Βραχμαπούτρας κινδυνεύει
Ο Βραχμαπούτρα είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Νότιας Ασίας και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του ανθρώπινου πολιτισμού για χιλιάδες χρόνια. Είναι ένας από τους πιο πλούσιους σε ιζήματα ποταμούς στον κόσμο, ο οποίος βοηθά στο σχηματισμό ενός τεράστιου και εύφορου δέλτα.
Ωστόσο, ένα φράγμα αυτής της κλίμακας, λέει ο ειδικός, θα παγίδευε τεράστιες ποσότητες ιζήματος, διαταράσσοντας τη ροή του. Αυτό θα μπορούσε να κάνει τη γεωργία λιγότερο παραγωγική, απειλώντας την επισιτιστική ασφάλεια μιας από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου.
Επίσης θα είναι ευάλωτο και Σούντορμπον ένα τεράστιο δάσος στην παραλιακή περιοχή του Κόλπου της Βεγγάλης, που είναι μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco. Οποιαδήποτε διαταραχή στην ισορροπία των ιζημάτων θα μπορούσε να επιταχύνει τη διάβρωση των ακτών και να καταστήσει την ήδη χαμηλή περιοχή πιο ευάλωτη στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ανησυχεί ο ειδικός.
«Δυστυχώς, παρά τη διασυνοριακή φύση του Βραχμαπούτρα, δεν υπάρχει συνολική συνθήκη που να το προστατεύει. Αυτή η έλλειψη επίσημων συμφωνιών περιπλέκει τις προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι η Κίνα, η Ινδία και το Μπαγκλαντές μοιράζονται το νερό δίκαια και συνεργάζονται για να προετοιμαστούν για καταστροφές».
Παραμελημένοι ποταμοί
Σε πρόσφατη μελέτη, στην οποία αναλύθηκαν 4.713 περιπτωσιολογικές μελέτες σε 286 διασυνοριακές λεκάνες απορροής ποταμών, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι, ενώ τα μεγάλα ποτάμια στον παγκόσμιο βορρά λαμβάνουν σημαντική ακαδημαϊκή προσοχή, πολλοί -εξίσου σημαντικοί- ποταμοί στον παγκόσμιο νότο έχει παραμεληθεί.
«Η έρευνα που υπάρχει στον παγκόσμιο νότο καθοδηγείται κυρίως από ιδρύματα από τον παγκόσμιο βορρά. Αυτή η δυναμική επηρεάζει τα ερευνητικά θέματα και τοποθεσίες, παραμερίζοντας συχνά τα πιο πιεστικά τοπικά ζητήματα. Διαπιστώσαμε ότι η έρευνα στον παγκόσμιο βορρά τείνει να επικεντρώνεται σε τεχνικές πτυχές της διαχείρισης και διακυβέρνησης των ποταμών, ενώ οι μελέτες στον παγκόσμιο νότο εξετάζουν κυρίως τις συγκρούσεις και τον ανταγωνισμό των πόρων» λέει ο Σαχάνα, υπογραμμίζοντας τις περιπτώσεις σε Ασία και Αφρική.
Οι μικρές και μεσαίες λεκάνες απορροής ποταμών, κρίσιμες για εκατομμύρια ανθρώπους στον παγκόσμιο νότο, είναι από τις πιο παραμελημένες στην έρευνα, σημειώνει. «Αυτή η παράβλεψη έχει σοβαρές συνέπειες στον πραγματικό κόσμο. Εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε αρκετά για τις επιπτώσεις της λειψυδρίας, της ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής σε αυτές τις περιοχές, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την ανάπτυξη αποτελεσματικής διακυβέρνησης και απειλεί τα προς το ζην όσων εξαρτώνται από αυτά τα ποτάμια» καταλήγει ο ειδικός στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.
