Politica 89.8
Τρόφιμα και κλιματική αλλαγή: Για νέα άνοδο τιμών το 2025 προειδοποιούν οι ειδικοί
Όταν πριν ένα μήνα η ΕΛΣΤΑΤ έδειξε για πρώτη φορά αρνητικό πληθωρισμό στα τρόφιμα, έστω οριακό, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, αναρωτιόμασταν αν πρέπει να χαρούμε ή είναι νωρίς.
Αποδείχθηκε ότι ισχύει το δεύτερο. Δεν είναι μόνο τα νέα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που δείχνουν επιτάχυνση του πληθωρισμού τον Ιανουάριο σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες τροφίμων, πλην του ελαιολάδου που είχε ήδη εκτοξευθεί στα ύψη από πέρυσι. Είναι και όσα μας περιμένουν τους επόμενους μήνες, όχι μόνο με βάση τα στοιχεία από την Ελλάδα αλλά και διεθνώς.
Η Guardian δημοσίευσε στοιχεία από τη νέα έρευνα της συμβουλευτικής εταιρείας Ιnverto, για το πώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή, αναμένεται να οδηγήσουν σε νέα άνοδο των τιμών και τη χρονιά που διανύουμε.
Η Inverto, θυγατρική της πολυεθνικής Boston Consulting Group, ειδικεύεται σε θέματα εφοδιαστικής αλυσίδας, παρέχοντας υπηρεσίες σε μεγάλες εταιρείες σε όλο τον πλανήτη.
Από την αρχή του έτους οι διεθνείς τιμές στα σιτηρά αυξήθηκαν 10%, στο γάλα 9%, στις πατάτες 10%
Διεθνείς αυξήσεις στα τρόφιμα
Τα στοιχεία του Ιανουαρίου δείχνουν ότι διεθνώς παρατηρούνται αυξήσεις στα περισσότερα βασικά είδη διατροφής, οι οποίες σχετίζονται με καιρικά φαινόμενα που χαρακτηρίζονται «απροσδόκητα», σημειώνει η έρευνα της Inverto.
Μετά από μια χρονιά με ιλιγγιώδεις ανατιμήσεις σε δύο βασικά εμπορεύματα, τον καφέ και το κακάο, οι αναλυτές της συμβουλευτικής εταιρείας προειδοποιούν για έντονες διακυμάνσεις στις τιμές των τροφίμων το προσεχές διάστημα.
Ήδη, σύμφωνα με τους διεθνείς χρηματιστηριακούς δείκτες τιμών στα βασικά αγροδιατροφικά εμπορεύματα, όπως αποτυπώνονται στην ιστοσελίδα Trading Economics, από την αρχή της χρονιάς σημειώνονται σημαντικές ανατιμήσεις στις περισσότερες κατηγορίες αγαθών.
Όπως είναι γνωστό, πολύ πριν τα προϊόντα φτάσουν στα ράφια των σουπερμάρκετ, οι τιμές τους διαμορφώνονται – ως ένα βαθμό – στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων. Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης, συμφωνίες αγοραπωλησίας που αντιστοιχούν στη μελλοντική τιμή των αγαθών όπως προβλέπονται από τις εκτιμήσεις της αγοράς, είναι αντικείμενο κερδοσκοπικών παιχνιδιών για τους μεγάλους traders-επενδυτές. Είναι όμως και ένδειξη για το τι θα πληρώσουμε ως καταναλωτές τους επόμενους μήνες.
Με εξαίρεση τον χυμό πορτοκαλιού, οι τιμές του οποίου μειώθηκαν κατά 30% από την αρχή της χρονιάς, σχεδόν όλα τα υπόλοιπα τρόφιμα ακρίβυναν αισθητά. Ακόμα όμως και σ’ αυτό το βασικό εμπόρευμα η μείωση είναι συγκυριακή, αφού την τελευταία πενταετία οι τιμές του βαίνουν διαρκώς ανοδικά – με ιστορικό ρεκόρ τον Σεπτέμβριο το 2024.
Xρηματιστηριακές τιμές
Μέσα σε ενάμιση μήνα τα χρηματιστηριακά συμβόλαια για τα σιτηρά ακρίβυναν σχεδόν 10%, με έντονες αυξήσεις την τελευταία εβδομάδα. Το ίδιο ισχύει για το καλαμπόκι και σε μικρότερο βαθμό για τη σόγια. Σημαντικές αυξήσεις βλέπουμε στο γάλα (σχεδόν 9%), κατηγορίες φυτικών ελαίων, τη ζάχαρη, ακόμα και τις πατάτες (13% σε δύο μήνες).
Αφήνουμε στην άκρη τον καφέ και το κακάο οι τιμές των οποίων υπερδιπλασιάστηκαν τη χρονιά που πέρασε. Στα χρηματιστήρια, το ράλι στον καφέ δεν λέει να κοπάσει, με αυξήσεις άνω του 30% από τα αρχές του 2025. Στο κακάο, η πτώση της ζήτησης οδήγησε σε υποχώρηση των χρηματιστηριακών τιμών κατά 11%, ενώ ως το τέλος του 2025 αναμένεται πτώση ως και 30% (σε σύγκριση με τις ανώτερες τιμές του 2024), σύμφωνα με δημοσκόπηση αναλυτών του Reuters.
Αντίστοιχα, οι ίδιες δημοσκοπήσεις αναμένουν πτώση του καφέ ως 30%, πάλι σε σύγκριση με με τις ακραίες τιμές του 2024, η οποία δεν θα περάσει άμεσα στα ράφια, ούτε αρκεί για να αντισταθμίσει τις εξωφρενικές ανατιμήσεις.
Όσο εντείνονται τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οδηγούν μακροπρόθεσμα σε αυξήσεις τιμών στα τρόφιμα
Tρόφιμα και κλίμα
Οι τιμές των τροφίμων, όπως και της ενέργειας, είναι από τις πλέον ευμετάβλητες, γι’αυτό τις εξαιρούμε όταν υπολογίζουμε το δομικό πληθωρισμό, που χρησιμεύει για πιο μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις. Πέρα όμως από τις εποχικές διακυμάνσεις, η Inverto επιμένει ότι μακροπρόθεσμα οι τιμές των τροφίμων θα βαίνουν αυξανόμενες. Η αιτία είναι ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι πιο έντονα και πιο συχνά, όσο συνεχίζεται η υπερθέρμανση του πλανήτη.
Για παράδειγμα, όπως παρατηρεί η έρευνα της Inverto, οι τιμές του κακάο και του καφέ αυξήθηκαν κατά 163% και 103% αντίστοιχα τη χρονιά που πέρασε. Η μείωση της παραγωγής, αποτέλεσμα του συνδυασμού υψηλών θερμοκρασιών, ακραίας ξηρασίας κατά την καλλιεργητική περίοδο και έντονων βροχοπτώσεων την περίοδο της συγκομιδής, οδήγησε σε πρωτοφανή άνοδο των διεθνών τιμών.
Αντίστοιχα, οι τιμές του ηλιελαίου αυξήθηκαν κατά 56% καθώς η ξηρασία προκάλεσε χαμηλές αποδόσεις των καλλιεργειών στη Βουλγαρία και την Ουκρανία, που επηρεάζεται επίσης από τη ρωσική εισβολή.
Άλλα είδη διατροφής με απότομες μεταβολές των τιμών περιλάμβαναν τον χυμό πορτοκαλιού και το βούτυρο, που αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 30% και το βόειο κρέας που αυξήθηκε κατά 25%.
«Οι παραγωγοί τροφίμων και οι έμποροι λιανικής θα πρέπει να διαφοροποιήσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού και τις στρατηγικές προμήθειας για να μειώσουν την υπερβολική εξάρτηση από οποιαδήποτε περιοχή που επηρεάζεται από αστοχίες των καλλιεργειών», δηλώνει η Καταρίνα Έρφορτ, αναλύτρια της Inverto.
Φαινόμενο ντόμινο
Μπορεί η συμβουευτική εταιρεία να χρησιμοποιεί τον όρο «απροσδόκητα καιρικά φαινόμενα», όμως τα μοντέλα πρόβλεψης των επιστημόνων μας δείχνουν ότι οι ακραίες μεταβολές στο κλίμα μόνο απροσδόκητες δεν είναι.
Σύμφωνα με τον Πιτ Φαλούν, ειδικό σε θέματα διατροφικής ασφάλειας στη Μετεωρολογική Υπηρεσία της Βρετανίας (Met Office) και στο πανεπιστήμιο τοθ Μπρίστολ, τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνονται ολοένα εντονότερα και συχνότερα.
Το φαινόμενο ντόμινο είναι επίσης αναμενόμενο: Οι ακραίες καιρικές συνθήκες επηρεάζουν αρνητικά τις καλλιέργειες, με αποτέλεσμα «συνεχή σοκ στην παγκόσμια γεωργική παραγωγή», όπως λέει ο καθηγητής. Το σοκ περνάει στην εφοδιαστική αλυσίδα, και με τη σειρά της τίθεται η παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.
Πιο έντονες και πιο συχνές θα είναι και οι αρνητικές επιπτώσεις στις καλλιέργειες, με αποτέλεσμα τα «συνεχή σοκ στην παγκόσμια γεωργική παραγωγή και στις αλυσίδες εφοδιασμού, οι οποίες τελικά τροφοδοτούν τις ανησυχίες για την επισιτιστική ασφάλεια». Για τους σχεδόν τρεις στους δέκα κατοίκους του πλανήτη που ήδη αντιμετωπίζουν μέτρια ως σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια και το 10% που ζει σε συνθήκες πείνας, οι επιπτώσεις στη διατροφική επάρκεια μπορεί να είναι ακόμα και ζήτημα ζωής και θανάτου.
Για τους κατοίκους του πρώτου κόσμου, που ακόμα πετάνε φαγητό στα σκουπίδια, η ακρίβεια στα τρόφιμα πλήττει δυσανάλογα τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού, που ξοδεύουν αναλογικά περισσότερα χρήματα από το εισόδημά τους για ανελαστικές δαπάνες – διατροφή, στέγαση.
Δυσοίωνα σενάρια
Σύμφωνα με τον Μαξ Κοτζ, ερευνητή στο Iνστιτούτο του Πότσνταμ για την Έρευνα των Κλιματικών Επιπτώσεων, οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες επηρεάζουν ήδη σε παγκόσμια κλίμακα τις τιμές στα τρόφιμα.
Το ένα σκέλος είναι οι άμεσες επιπτώσεις. Για παράδειγμα οι υψηλές θερμοκρασίες σε όλη την ανατολική Ασία οδήγησαν σε αύξηση των τιμών του ρυζιού στην Κίνα και των λαχανικών στην Ιαπωνία. Δεν χρειάζεται να πάμε τόσο μακριά. Η ξηρασία στην Ελλάδα οδήγησε σε έντονες αυξήσεις σε φρούτα και λαχανικά τη χρονιά που πέρασε, ενώ οι λιανέμποροι στράφηκαν στις φθηνότερες εισαγωγές. Το δεύτερο σκέλος, που συνδέεται με το πρώτο είναι οι επιπτώσεις στις χρηματιστηριακές τιμές στα βασικά εμπορεύματα.
Η πρόβλεψη του επιστήμονα δεν είναι διόλου αισιόδοξη. «Μέχρι να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στο καθαρό μηδέν, οι ακραίες θερμοκρασίες και η ξηρασία θα συνεχίσουν να εντείνονται σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας μεγαλύτερα προβλήματα στη γεωργία και τις τιμές των τροφίμων από ό,τι αντιμετωπίζουμε σήμερα».
Καθώς ο στόχος για δραστική μείωση των εκπομπών ρύπων ολοένα απομακρύνεται, μετά και από την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία του Παρισίου, τόσο τα σενάρια για τη διατροφική επάρκεια και τις τιμές των τροφίμων θα γίνονται πιο δυσοίωνα.
