Τα τρία σοκ που μπορούν να δημιουργήσουν μια παγκόσμια ύφεση το 2020

Δημοσιεύτηκε στις 29/12/2019 23:47

Των Ζοπουνίδης Κωνσταντίνος – Ατσαλάκης Γιώργος – Εσκαντάρ Μαρία

Ο ΟΟΣΑ στην τελευταία του μελέτη επανεξέτασε προς τα κάτω την παγκόσμια μεγέθυνση, η οποία είναι η πιο χαμηλή τα τελευταία δέκα χρόνια (2,9% εφέτος και 3% για το 2020), επισημαίνοντας μάλιστα ότι αν οι κυβερνήσεις δεν αντιδράσουν, η μεγέθυνση θα αξιολογηθεί ακόμη πιο χαμηλά.

Ισχυρή ανάπτυξη παρουσιάζεται μόνο σε τρεις χώρες: Ινδία, Ινδονησία και Κίνα. Οι άλλες χώρες κυμαίνονται από 0% έως 2%. Η χαμηλή μεγέθυνση αποδίδεται στις εμπορικές εντάσεις, στο Brexit και στα γεωπολιτικά προβλήματα.

Για τον οργανισμό οι προτάσεις προς τις χώρες που έχουν μικρό περιθώριο κινήσεων είναι να επαναπροσανατολίσουν τις δημόσιες δαπάνες προς βασικές υποδομές: μεταφορές, εκπαίδευση, υγεία, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρισμός. Οι κυβερνήσεις πρέπει να επωφεληθούν από το παρόν χρηματοοικονομικό περιβάλλον με τα χαμηλά επιτόκια.

Βέβαια το σενάριο μελέτης του ΟΟΣΑ δεν έχει λάβει υπόψη του μερικές αβεβαιότητες, όπως η τιμή του μαύρου χρυσού μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις πετρελαιοπηγές της Σαουδικής Αραβίας και τις επιπτώσεις του Brexit.

Κρίσεις και Νέα Εργαλεία Σκέψης

Αρχικά σημειώνουμε την ύπαρξη του βιβλίου «Atlas des Crises et des Conflits» των P. Boniface και H. Vedrine (π. υπουργός Εξωτερικών), οι οποίοι αναφέρονται με μια παιδαγωγική προσέγγιση στο τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στον κόσμο από άποψη συγκρούσεων, εντάσεων, πολέμων και γενικά κρίσεων.

Ο οικονομολόγος Nouriel Roubini στη «Les Echos» αναφέρεται σε τρία σοκ με αρνητικές συνέπειες που μπορούν να δημιουργήσουν μια παγκόσμια ύφεση το 2020. Και τα τρία έχουν αναφορά στις ΗΠΑ ενώ τα δύο αφορούν την Κίνα.

Το πρώτο σοκ αφορά τον εμπορικό και νομισματικό πόλεμο μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ. Αυτός εντατικοποιήθηκε από τη στιγμή που ο πρόεδρος D. Trump πιστοποίησε ρητά τις νέες τελωνειακές τιμές στα κινεζικά προϊόντα, κατηγορώντας ταυτόχρονα την Κίνα για νομισματικούς χειρισμούς.

Το δεύτερο σοκ αφορά τον «ψυχρό πόλεμο» μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας που προσδιορίζεται από το ποιος θα κυριαρχήσει τεχνολογικά. Πρόκειται για την κυριαρχία των βιομηχανιών του μέλλοντος: τεχνητή νοημοσύνη, ρομποτική, 5G… Για τον λόγο αυτόν οι ΗΠΑ θεωρούν ότι η εταιρεία Huawei αποτελεί κίνδυνο για την ασφάλειά τους.

Το τρίτο σοκ αφορά τις προμήθειες πετρελαίου. Εάν οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν μεταλλάσσονταν σε στρατιωτική σύγκρουση, οι τιμές πετρελαίου θα ανέβαιναν εκθετικά και η ύφεση θα ήταν προ των πυλών, όπως οι περιπτώσεις στη Μέση Ανατολή το 1973, 1979 και 1990. Για τον συγγραφέα οι πολιτικές νομισματικής και προϋπολογιστικής δεν μπορούν να λύσουν μακροπρόθεσμα το πρόβλημα και χρειάζεται άλλο μείγμα πολιτικής σταθερότητας.

Το περιοδικό «Marianne» αναφέρεται σε έξι λόγους για την κρίση που πιθανώς έρχεται.
Η αμερικανική οικονομία σε κάθοδο.
Η Γερμανία σε ύφεση;
Ο δεδηλωμένος πόλεμος των νομισμάτων.
Το παγκόσμιο εμπόριο σε ακινησία.
Η απειλή τραπεζικών πτωχεύσεων;
Χρηματιστηριακό krach σε λίγο;

Για όλους τους παραπάνω λόγους οι συγγραφείς του άρθρου προτείνουν λύσεις.

Για τις ΗΠΑ, ένα νέο πράσινο deal (λανσάρισμα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας).

Για τη Γερμανία, νέες επενδύσεις.

Για τα νομίσματα, μια νέα πολιτική Bretton Woods.

Για το παγκόσμιο εμπόριο, προσέγγιση του τόπου παραγωγής με καταναλωτή.

Για τις τράπεζες, «σπάσιμο» σε δύο: τράπεζα χρηματοοικονομικών αγορών και τράπεζα για χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.

Απαγόρευση του «high frequency trading», δηλαδή την παγκοσμιοποίηση συναλλαγών αγοράς – πώλησης χρηματοοικονομικών προϊόντων με τη χρήση αλγορίθμων.

Τέλος, ο θεωρητικός της «collapsologie» (κατάρρευση του βιομηχανικού πολιτισμού) αναφέρει ότι η καταστροφή είναι σίγουρη και πρέπει να ετοιμάσουμε τη σωτήρια ανατροπή ώστε να περιορίσουμε την επίδρασή της.

Για τον συγγραφέα υπάρχουν τρεις τρόποι αντίδρασης: πάλη, δημιουργία εναλλακτικών και επανεξέταση σε βάθος.

Μια αισιόδοξη νότα

Αντίθετα, το βιβλίο των Boniface και Verdine δίνει μια αισιόδοξη νότα ότι ο αριθμός συγκρούσεων στον κόσμο μειώνεται και ο αριθμός των νεκρών είναι μικρότερος από ό,τι πριν από μία ή δύο γενεές. Βέβαια, υπάρχουν ακόμη οι πόλεμοι στη Συρία, στη Λιβύη, στο Κονγκό και σε άλλες χώρες, χωρίς να ξεχνάμε τις τρομοκρατικές ενέργειες σε διεθνές επίπεδο. Το πρόβλημα που τίθεται με βάση την παραπάνω ανάλυση είναι πώς να επανεξεταστεί η οικονομική επιστήμη ώστε να αντιμετωπίσει το σύνολο των εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Για τον πολιτικό σύμβουλο και «Γάλλο businessman» Alain Minc σε μια συνέντευξή του στη «Les Echos» τονίζει ότι η παρούσα οικονομική σκέψη δεν δύναται να δώσει απάντηση στα ζητήματα που τέθηκαν παραπάνω. Για τον ίδιο υπάρχουν κέρδη παραγωγικότητας, κέρδη σε χρόνο, σε αποτελεσματικότητα από τη χρησιμοποίηση της τεχνολογίας (smartphone), αλλά δεν υπάρχουν κατάλληλοι δείκτες για να τα μετρήσουν. Οι λύσεις που προτείνει είναι:

Καλύτερη κατανομή των κερδών μεταξύ των παραγόντων, κεφάλαιο και εργασία.
Παραχώρηση δωρεάν μετοχών στους εργαζομένους (μέχρι 10% και σε βάθος 3-4 ετών). Στη Γαλλία τέτοιες επιχειρήσεις με εργαζομένους μετόχους είναι: de Bouygues, de Vinci, de Saint-Gobain, Eiffage.
Για τις νέες κρίσεις που πρόκειται να έρθουν, δύο είναι οι τρόποι αντιμετώπισης: δημιουργία χρήματος και ενίσχυση της ζήτησης. Τέλος, ο συγγραφέας προτείνει ότι για τη σωτηρία του καπιταλισμού πρέπει να αποβάλουμε τα κακά δαιμόνιά του, να είμαστε πιο δημιουργικοί και να χρησιμοποιούμε καινοτόμες θεραπείες.

Ο κ. Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης είναι καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, επίτιμος διδάκτορας ΑΠΘ, ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών Audencia Business School, ο κ. Γιώργος Ατσαλάκης είναι επίκουρος καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης και η κυρία Μαριάννα Εσκαντάρ μεταπτυχιακή φοιτήτρια, MBA στο Πολυτεχνείο Κρήτης.