Τα «όπλα» που ρίχνει η κυβέρνηση για στήριξη της οικονομίας και η απειλή τρίτου κύματος

Ανατροπές στον κρατικό προϋπολογισμό προκαλούν τα νέα δεδομένα στο υγειονομικό μέτωπο με την πανδημία να οδηγεί την κυβέρνηση να αλλαγές στον προϋπολογισμό ανοίγοντας την βεντάλια των πακέτων στήριξης για το 2021 που αναμένεται να ξεπεράσουν τα 7,5 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών- πέραν του κόστους 500 εκατ. ευρώ που έφεραν τα νέα περιοριστικά μέτρα -τα έσοδα ήταν λιγότερα τον Ιανουάριο σε σχέση με τα εκτιμώμενα, με τις δαπάνες, παράλληλα, να αυξάνονται. Η μέχρι τώρα εξέλιξη της πανδημίας, δείχνει πως το βασικό σενάριο που είχε καταγραφεί τον Νοέμβριο, με την κατάθεση του προϋπολογισμού, ανατρέπεται και η κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί τους πόρους και τα ταμειακά διαθέσιμα ώστε να στηριχθεί η οικονομία για όσο διαρκέσει η κρίση με τις ανησυχίες ότι τελικά η οικονομία θα πληγεί και με τρίτο κύμα να εκτινάσσονται. Από το κυβερνητικό και οικονομικό επιτελείο διαμηνύουν μεν πως η στήριξη θα συνεχιστεί, αλλά από την άλλη ότι οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι, με τις εξόδους της Ελλάδας στις αγορές να γεμίζουν τα ταμειακά διαθέσιμα, όταν αυτά μειώνονται για να καλύψουν τρύπες δαπανών, ωστόσο δεν παύει να αποτελεί δανεισμός.

Στελέχη της κυβέρνησης προαναγγέλλουν επεκτάσεις ή και νέα πακέτα στήριξης για τομείς που έχουν υποστεί τις μεγαλύτερες πληγές, όπως για παράδειγμα είναι ο κλάδος της εστίασης, αλλά και νέες διευκολύνσεις ή και αυξήσεις σε προγράμματα ρευστότητας (μη επιστρεπτέα ποσά στην Επιστρεπτέα 1,2,3). Απόφαση της Κομισιόν με τους νέους κανόνες κρατικών ενισχύσεων λύνει τα χέρια στο υπουργείο Οικονομικών παρατείνοντας κατά έξι μήνες την ισχύ τους, διπλασιάζοντας το χρηματικό περιθώριο για κίνητρα, αλλά και παρέχοντας το δικαίωμα λήψης  απόφασης έως το τέλος του 2022, ενώ περιλαμβάνει στοχευμένη ρύθμιση φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων. Επίσης, αυξάνει στα 10 εκατ. ευρώ ( από 3 εκατ. ευρώ) το ανώτατο όριο κάλυψης παγίων δαπανών επιχειρήσεων και διπλασιάζει τα όρια για όλα τα υπόλοιπα εργαλεία κρατικών ενισχύσεων. Συγκεκριμένα για τις επιχειρήσεις της εστίασης σχεδιάζεται-  πέραν του ΕΣΠΑ για τις θερμάστρες- ειδικό πακέτο για τη στήριξη των επιχειρήσεων του κλάδου. Τις επόμενες ημέρες θα κατατεθεί στη Βουλή ένα καινούργιο πρόγραμμα στήριξης  των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που θα αφορά στην επιδότηση των παγίων δαπανών τους, ενώ τον Μάρτιο θα υπάρξει και 6ο κύκλος επιστρεπτέας προκαταβολής. Παράλληλα, στο τραπέζι είναι ρυθμιση για τα χρέη που προκάλεσε η πανδημία, η οποία αναμένεται να είναι στοχευμένη.

Στην δύσκολη εξίσωση της πανδημίας προστίθενται πλέον ακόμα δύο άγνωστοι παράγοντες δηλαδή ο εμβολιασμός και οι μεταλλάξεις και το υπουργείο Οικονομικών καλείται από τη μία να στηρίξει τους πληττόμενους, για όσο διαρκεί η πολιορκία του ιού – και από την άλλη να φροντίσει να μην πάει χαμένη μία χρονιά ανάκαμψης, με στόχευση τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι πόροι θα αρχίσουν να εισρέουν στην χώρα από τον Ιούνιο, ενώ αναμένεται τα έργα να ξεκινήσουν νωριτερα, χρηματοδοτούμενα από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Χρήστος Ταραντίλης ανέφερε, σχετικά με τη στήριξη της απασχόλησης και των επιχειρήσεων ότι όσο διαρκεί η κρίση η κυβέρνηση θα είναι δίπλα στους πολίτες. «Έχουμε δώσει 24 δισεκατομμύρια για θέματα απασχόλησης και επιχειρηματικότητας για το 2020. Είναι περίπου το 15% του ΑΕΠ. Ένα από τα υψηλότερα ποσοστά του ΑΕΠ που έχουν δοθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Όμως, οι προειδοποιήσεις των ειδικών για μοντέλο  “ακορντεόν”  διαρκείας έχουν σημάνει κόκκινο  συναγερμό με παράγοντες του υπουργείου Οικονομικών να χτυπούν καμπανάκι για ένα πολύ κρίσιμο δίμηνο όταν την ίδια ώρα παραμένει ορθάνοιχτο το ενδεχόμενο η κατάσταση πολιορκίας να ξεπεράσει το χρονικό ορόσημο της άνοιξης, τινάζοντας έτσι στον αέρα το σχεδιασμό που προβλέπει έκτακτα μέτρα στήριξης μέχρι τον Απρίλιο. Οι απώλειες είναι μεγάλες και το κόστος ενός ολικού lockdown ανά μήνα ανέρχεται στα 3 δισ. ευρώ, ενώ με ανοιχτό το λιανεμπόριο περιορίζεται σχεδόν στο μισό.

Η απειλή ενός τρίτου κύματος βάζει σε κατάσταση επιφυλακής την κυβέρνηση  πόσο μάλλον αν χτυπήσει τον Απρίλιο ανατρέπονται τη φετινή χρονιά ανάκαμψης, η οποία έχει βασιστεί  στην παραδοχή πως η υγειονομική κρίση υποχωρεί τον Απρίλιο, ώστε η οικονομία και ο τουρισμός να ανοίξουν στην αρχή της σεζόν. Σε αυτό το σημείο – καμπή, η άντληση ρευστότητας μπορεί να έχει τονώσει τα κρατικά ταμεία στα περίπου 32 δισ. ευρώ, παρέχοντας μία σχετική ευελιξία για διαχείριση της κρίσης, οι πόροι όμως δεν είναι απεριόριστοι, κάτι που τονίζουν παράγοντες του υπουργείου. Οι δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα (ΣΚΑΪ 100,3) είναι ενδεικτικές μεταφέροντας τη βεβαιότητα πως τα μέτρα στήριξης θα ξεπεράσουν τα 7,5 δισ. ευρώ για το 2021.Τόνισε πως οι ανάγκες είναι απεριόριστες και οι πόροι περιορισμένοι «γι’ αυτό και προσπαθούμε να τους διευρύνουμε με επιτυχημένες εξόδους στις αγορές» και εξήγησε πως η χώρα πρέπει να έχει το νου και στην επόμενη ημέρα της ελληνικής οικονομίας, γιατί η χώρα θα πρέπει να δανείζεται με χαμηλά επιτόκια. Περιγράφοντας τη διάρθρωση των διαθέσιμων τόνισε ο υπουργός ότι τα 15,7 δισ. ευρώ δεν μπορούν να αξιοποιηθούν (δάνειο από τον ESM), ενω αν αξιοποιηθούν  χρειάζεται μία πολύ δύσκολη και μεγάλη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς. Το υπόλοιπο ποσό από το μαξιλάρι είναι εν μέρει αξιοποιήσιμο καθώς ένα μέρος του είναι καταθέσεις φορέων σε εμπορικές τράπεζες.

Τι θα γίνει αν η πανδημία επιμείνει 

Οι εξελίξεις γύρω από την πορεία της υγειονομικής κρίσης δείχνουν πως η ύφεση του πρώτου τριμήνου του 2021 θα είναι ενδεχομένως χειρότερη από τις προβλέψεις, με  καθοριστικούς παράγοντες, για το πως θα κυλήσει η χρονιά, να είναι ο εμβολιασμός και το άνοιγμα του τουρισμού. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ)  η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας θα είναι της τάξεως του 4,3% στο βασικό σενάριο, ενώ για το 2020 προσεγγίζουν την ύφεση στο 9-9,5%,  χαμηλότερα από τις προβλέψεις του υπουργείου Οικονομικών που είναι στο 10,5%.

Σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο η ανάπτυξη θα περιοριστεί στο 0,5 – 1% αν καθυστερήσει το άνοιγμα του τουρισμού, ενώ το  ευνοϊκό σενάριο προβλέπει ανάπτυξη 5-5,3% εφόσον από τον Μάρτιο υπάρξει βελτίωση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Υπό το βασικό σενάριο εξελίξεων, στο οποίο η πανδημία θα υποχωρήσει ήπια κατά το α’-β΄τρίμηνο και δεν θα σημειωθεί νέα ισχυρή έξαρσή της, με την τουριστική περίοδο να μη διαφέρει ουσιαστικά από το 2019, ενώ θα επιτευχθεί ο στόχος απορρόφησης των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, η ιδιωτική κατανάλωση θα αυξηθεί 2,5% με 3,5%. Αντιθέτως, η δημόσια κατανάλωση θα συρρικνωθεί, από 3,0% έως 5,0%, αφού δεν θα χρειαστούν τόσα μέτρα στήριξης όπως πέρυσι. Ισχυρή αναμενόμενη διεύρυνση επενδύσεων, καθώς και εξαγωγών (15-18% αμφότερα). Η ισχυρή εγχώρια ζήτηση θα αποτυπωθεί και στη ζήτηση για εισαγωγές (+11%). Υπό αυτές τις τάσεις στο βασικό σενάριο, η ελληνική οικονομία θα ανακάμψει το 2021, με ρυθμό 4,0-4,3%.

Εφόσον η υγειονομική κρίση υποχωρήσει ταχύτερα (ευνοϊκό σενάριο), η ανάκαμψη θα επιταχυνθεί (5,0-5,3%). Εάν όμως η επιδημιολογική κατάσταση παραμείνει στα τρέχοντα επίπεδα, με πιθανές νέες έντονες εξάρσεις , η ανάπτυξη φέτος θα είναι αναιμική (0,5-1,0%).