Politica 89.8
Νότια Ευρώπη: Πώς η στεγαστική κρίση «γονατίζει» τη νεολαία
Συνεχίζεται χωρίς αναχαίτιση η στεγαστική κρίση στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στη νότια πλευρά της, αδειάζοντας τις «τσέπες» των νεότερων σε ηλικία πολιτών που αδυνατούν να καλύψουν το κόστος ζωής, με τα ενοίκια να φτάνουν σε πρωτόγνωρα επίπεδα.
Κακά τα μαντάτα για την Ευρώπη
Το κόστος στέγασης από το 2015 έως το 2023 αυξήθηκε σχεδόν κατά το ήμισυ στην Ισπανία και διπλασιάστηκε στην Πορτογαλία, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, της στατιστικής υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Eurostat υπολόγισε ότι η Ελλάδα είναι η χώρα στην οποία οι οικογένειες δαπανούν τα περισσότερα χρήματα για στέγαση το 2023 (35%), σε σύγκριση με περίπου 20% κατά μέσο όρο στην Ευρώπη.
Το 2023, πάνω από τους μισούς Ισπανούς αντιμετώπιζαν οικονομική πίεση από το κόστος στέγασης (τόσο για αγορά όσο και για ενοικίαση). Ομοίως και στην Ιταλία, όπου επηρεάζει περίπου το 60 τοις εκατό του πληθυσμού, αναφέρει το EUobserver.
Κατά μέσο όρο, το 46% των Ευρωπαίων αισθάνεται ότι το κόστος στέγασης αποτελεί βάρος.
Η ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων επηρεάζεται άμεσα και πολυεπίπεδα από την στεγαστική κρίση.
Μία από τις κύριες ανησυχίες που οδήγησαν τους ανθρώπους να ψηφίσουν στις τελευταίες ευρωεκλογές ήταν η άνοδος των τιμών και το κόστος ζωής (και τα δύο σε ποσοστό 42%), ενώ οι νέοι ψηφοφόροι ήταν πιο πιθανό να αναφέρουν τη στέγαση ως κίνητρο για την ψήφο τους, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου.
Η νέα ειδική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη στέγαση έχει στη διάθεσή της 12 μήνες για να αναλύσει τις υφιστάμενες στεγαστικές πολιτικές και να περιγράψει τις ανάγκες των κρατών μελών, συμβάλλοντας παράλληλα στην ανάπτυξη του ευρωπαϊκού σχεδίου της Επιτροπής για την οικονομική προσιτότητα της στέγασης και της στρατηγικής κατασκευής κατοικιών.
«Η στεγαστική κρίση έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών, επηρεάζοντας την υγεία, την κοινωνική συνοχή και τις οικονομικές ευκαιρίες. Γι’ αυτό δεσμευόμαστε να διασφαλίσουμε ότι όλοι έχουν ισότιμη πρόσβαση στη στέγαση, με ιδιαίτερη προσοχή στους νέους, τα άτομα με αναπηρία και τις ευάλωτες ομάδες», δήλωσε η ευρωβουλευτής της ιταλικής αριστεράς Irene Tinagli, πρόεδρος της επιτροπής για την κρίση στέγασης.
Στην πιο δεινή θέση οι νέοι
Πολλοί νέοι σε όλη τη νότια Ευρώπη θεωρούν κανονικότητα το γεγονός ότι πρέπει να ξοδεύουν τουλάχιστον το 35-40% του εισοδήματός τους για ενοίκιο, ενώ οι μισθοί έχουν μείνει στάσιμοι, δήλωσε στον EUobserver ο Alex Quinn, υπεύθυνος εκστρατείας στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Νεολαίας.
Το μέσο ενοίκιο στη Ρώμη έφτασε τα 2.500 ευρώ το 2023, σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε η πλατφόρμα ενοικίασης HousingAnywhere – ξεπερνώντας κατά 10 ευρώ αυτό του Άμστερνταμ, που συχνά αξιολογείται ως μία από τις πιο ακριβές πόλεις της Ευρώπης.
Η Ρώμη σημείωσε επίσης τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση στις τιμές των διαμερισμάτων στην Ευρώπη, σύμφωνα με την έκθεση.
Πέρυσι, η ισπανική πρωτεύουσα, η Μαδρίτη, κατέγραψε αύξηση 17% στις τιμές ενοικίασης διαμερισμάτων, ενώ στη Βαρκελώνη σημειώθηκαν πρόσφατα μαζικές διαμαρτυρίες λόγω των υψηλών ενοικίων στην πόλη.
Όταν οι μισθοί δεν είναι αρκετά υψηλοί για την αγορά κατοικίας, οι νέοι συχνά αναγκάζονται να επιστρέψουν στους γονείς τους, εξήγησε ο Javier Carbonell, πολιτικός αναλυτής στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής (EPC).
« Το οποίο αποτελεί τεράστιο πρόβλημα όσον αφορά τις οικονομικές δεξιότητες, διότι [οι νέοι] πιθανώς εκπαιδεύτηκαν για να εργάζονται στην πόλη και να κάνουν τέτοιου είδους εργασίες και δραστηριότητες που υπάρχουν στην πόλη», δήλωσε ο Carbonell. «Οι πόλεις γίνονται πιο ελκυστικές και οικονομικά ανεπτυγμένες από τις αγροτικές περιοχές, γεγονός που δημιουργεί πολύ υψηλή ζήτηση για συγκεκριμένες μεγάλες πόλεις».
Από την πλευρά της, η Elizabeth Kuiper, αναπληρώτρια διευθύντρια στο EPC, λέει ότι η κρίση στέγασης επηρεάζει διαφορετικές φάσεις της ζωής των νέων.
«Έχει να κάνει με, με τη σχολική εκπαίδευση, με το πανεπιστήμιο, αλλά ακόμη και με το πού θα βρείτε την πρώτη σας δουλειά ή την πρώτη σας κατά κάποιο τρόπο είσοδο στην αγορά εργασίας», δήλωσε η Kuiper.
Ο ρόλος της Airbnb
Η έλλειψη διαθέσιμων κατοικιών και το υψηλό κόστος ενοικίασης σε πόλεις της Ευρώπης αποδίδονται συχνά στους τουρίστες, οδηγώντας σε μαζικές διαμαρτυρίες σε μεγάλες πόλεις της νότιας Ευρώπης, όπως η Βαρκελώνη.
Πέρυσι, οι αρχές της Βαρκελώνης ανακοίνωσαν το σχέδιό τους να καταργήσουν τις 10.000 άδειες βραχυχρόνιων διαμερισμάτων μέχρι το 2028, σε ένα μέτρο που αποσκοπεί στην εξάντληση των επιπτώσεων του μαζικού τουρισμού στους ντόπιους.
Η Airbnb και οι παρόμοιες πλατφόρμες είναι ένας από τους κύριους λόγους για την τρέχουσα κρίση που πλήττει τον ευρωπαϊκό νότο, σύμφωνα με την Eleonora Poli, επικεφαλής του γραφείου του ιταλικού παραρτήματος του Κέντρου Δικτύου για την Ευρωπαϊκή Πολιτική.
Η Poli εξήγησε ότι αντί να πουλήσουν τα ακίνητά τους, είναι συχνά πιο επικερδές για τους ιδιοκτήτες ακινήτων να τα τοποθετούν σε πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης.
«Εάν [οι άνθρωποι] έχουν ένα σπίτι, προτιμούν να το νοικιάζουν σε βραχυχρόνιες μισθώσεις για να αυξήσουν το εισόδημά τους», δήλωσε η ίδια.
Σύμφωνα με τη Eurostat, σχεδόν 700 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις έχουν κλειστεί σε πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2024, αριθμός που δεν έχει επιτευχθεί ποτέ πριν – σχεδόν 19% αύξηση σε σύγκριση με τα στοιχεία του 2023.
Τον Ιανουάριο, ο Ισπανός πρωθυπουργός Pedro Sanchez πρότεινε να αυξηθούν οι φόροι στις κατοικίες που ενοικιάζονται για διακοπές, ώστε οι ιδιοκτήτες τους να πληρώνουν όσα πληρώνουν και άλλες επιχειρήσεις φιλοξενίας.
Αυτή τη στιγμή, τα ισπανικά ξενοδοχεία έχουν μειωμένο φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) 10%, αλλά η Airbnb και άλλες πλατφόρμες βραχυχρόνιας διαμονής υπόκεινται σε διαφορετικούς κανόνες, ανάλογα με πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής όπου βρίσκεται το κατάλυμα.
Εν τω μεταξύ, το 2024, η ελληνική κυβέρνηση πρότεινε μια τριετή φοροαπαλλαγή για τους ιδιοκτήτες σπιτιών που είναι έτοιμοι να μετατρέψουν τις βραχυχρόνιες μισθώσεις τους σε συνήθεις μακροχρόνιες μισθώσεις.
Επηρεάζει η καθυστέρηση στην οικοδόμηση νέων κτιρίων;
Η επιδείνωση της στεγαστικής κρίσης οφείλεται και στον χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωση ενός νέου κατασκευαστικού έργου. «Υπάρχουν προβλήματα με τις κατασκευές υπό την έννοια ότι υπάρχει μια αργή μείωση της ταχύτητας οικοδόμησης των κτιρίων», δήλωσε ο Carbonell της EPC.
Το 25% των νέων ζούσαν σε υπερπλήρεις κατοικίες το 2023, σύμφωνα με τη Eurostat. Αλλά στην Ιταλία, την Ελλάδα και την Κροατία, τα ποσοστά είναι ακόμη υψηλότερα, με το 25 έως 31% του πληθυσμού να ζει με λιγότερο από ένα δωμάτιο ανά κάτοικο.
Αλλά οι αριθμοί αυτοί είναι επίσης μεγαλύτεροι μεταξύ της νεολαίας, με πάνω από το 1/4 των νέων να ζουν σε υπερπλήρεις κατοικίες το 2023, σύμφωνα με τη Eurostat.
Η Ρώμη, για παράδειγμα, προσπαθεί να ξεδιαλύνει την κρίση στέγασης αναπτύσσοντας περισσότερες από 31.000 κατοικίες την επόμενη δεκαετία, δήλωσε στο EUobserver το γραφείο του δημάρχου της Ρώμης Roberto Gualtieri.
Στη Λισαβόνα, το δημοτικό συμβούλιο έχει καταρτίσει πρόγραμμα για την ανακαίνιση 2.000 κενών διαμερισμάτων, τα οποία θα ενοικιάζονται σε χαμηλότερη τιμή.
Και στο πλαίσιο του ταμείου ανάκαμψης της ΕΕ, η Αθήνα σχεδιάζει να βοηθήσει 15.000 νέους ή ζευγάρια να αγοράσουν την πρώτη τους κατοικία, μειώνοντας το κανονικό επιτόκιο κατά το ήμισυ.
Σύμφωνα με την Kuiper, ο τρόπος για να καλυφθεί το κενό στις επενδύσεις σε κατοικίες είναι η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων. «Αυτό που λείπει επί του παρόντος σε επίπεδο ΕΕ είναι μια σαφώς καθορισμένη κοινωνική ταξινόμηση για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων στην κλίμακα και την ταχύτητα που απαιτείται», δήλωσε.
Όμως, για όσους ασχολούνται στενά με το πρόβλημα, λείπει η εμπλοκή των δημόσιων αρχών.
«Το μέγεθος του προβλήματος είναι τόσο μεγάλο που πρέπει να επιτύχουμε τη συμμετοχή των δημόσιων φορέων σε όλα τα επίπεδα», δήλωσε ο δήμαρχος της Βαρκελώνης Jaume Collboni Cuadrado κατά τη διάρκεια συνάντησης για το σχέδιο της ΕΕ για την προσιτή στέγαση, αναφερόμενος στην ανάγκη αντιμετώπισης του αυξανόμενου αριθμού των ανθρώπων που βιώνουν την έλλειψη στέγης και του κινδύνου της ανεξέλεγκτης επέκτασης των πόλεων.
Επιπλέον, οι νέοι ενήλικες στις νότιες χώρες, όπως η Κροατία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, ζουν στο πατρικό σπίτι μέχρι τα τέλη της δεκαετίας των 20 ή τις αρχές των 30, ενώ στις βόρειες και δυτικές χώρες, οι νέοι συχνά μετακομίζουν από το πατρικό τους σπίτι στις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας των 20.
«Θεωρείται σχεδόν φυσιολογικό για τους νέους να ζουν σε τόσο κακές συνθήκες στέγασης», δήλωσε ο Κουίν.
