Monopoly: Παίζοντας το επιτραπέζιο στην πραγματική οικονομία

Στο τέλος του πρώτου γύρου τα ζάρια δείχνουν την κάρτα «Chance» και ναι αναφώνησε η Laura Hood, πρόκειται για ένα εισιτήριο που οδηγεί στο «ξενοδοχείο». Σε ηλικία μόλις δέκα ετών, κέρδισε το πρώτο παιχνίδι στη «Monopoly», αλλά περιέργως δεν ένιωσε αίσθηση χαράς. Ήταν πλούσια, πραγματικά πολύ πλούσια. Αλλά ήταν και η μοναδική ιδιοκτήτρια όλων των σπιτιών, των ξενοδοχείων και των περιοχών μιας φανταστικής κοινωνίας, μιας κοινωνίας της οποίας ήταν η τελευταία που επέζησε.

Ίσως ακόμη και τότε, η ίδια υποψιαζόταν ότι το αληθινό μάθημα της «Monopoly» ήταν ότι ο καπιταλισμός (στην πιο ριζοσπαστική του μορφή) θα οδηγούσε τους περισσότερους είτε στη μοναξιά, αν ήταν τυχεροί, είτε στη χρεοκοπία, αν δεν ήταν. Και αυτό ακριβώς προσπαθούσε να μας πει ο δημιουργός του παιχνιδιού.

Είναι… κανίβαλοι οι καπιταλιστές: Κορυφαία φιλόσοφος απαντά

Η Elizabeth Magie δημιούργησε το 1903 το παιχνίδι «The Landlord’s Game» προκειμένου να μεταδώσει την οικονομική θεωρία Georgism, διδάσκοντας στους παίκτες την αδικία της αρπαγής γης, τα μειονεκτήματα της ενοικίασης και την ανάγκη για καθιέρωση ενός ενιαίου φόρου αξίας της γης για τους ιδιοκτήτες. Η Magie πατένταρε το επιτραπέζιο παιχνίδι το 1904. Τριάντα χρόνια μετά, ο Charles Darrow βασιζόμενος σε αυτό, πούλησε τη «Monopoly» στην εταιρεία Parker Brothers. Η εταιρεία αγόρασε την πατέντα της Magie για 500 δολάρια.

Η αρχική μορφή του παιχνιδιού

Σε αντίθεση με την τρέχουσα μορφή του, ωστόσο, το πρωτότυπο επέτρεπε σε δύο κουρασμένους και απογοητευμένους παίκτες να συνεργαστούν ενάντια σε αυτό το βάναυσο κοινωνικό πείραμα. Θα μπορούσαν να φέρουν επανάσταση στο παιχνίδι θέτοντας εναλλακτικούς κανόνες όπως η εθνικοποίηση της τράπεζας, η μετατροπή της φυλακής σε σχολείο ή η παροχή σε όλους τους σταθμούς δωρεάν κρατικής πρόσβασης σε νερό και ηλεκτρισμό. Αλλά ας μην ξεγελιόμαστε. Αυτό δεν ήταν σε καμία περίπτωση μια προλεταριακή επανάσταση, καθώς όλοι οι παίκτες παρέμειναν οι ατομικοί ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων, των σπιτιών και των περιουσιακών τους στοιχείων σε ένα είδος ισορροπίας μεταξύ κρατικής και ιδιωτικής ιδιοκτησίας.

Αυτό το ουτοπικό μοντέλο ήταν κάποτε δημοφιλές στις Ηνωμένες Πολιτείες με το όνομα Georgism. Το κίνημα υποστήριζε έναν κόσμο όπου η ατομική επιτυχία και το αμερικανικό όνειρο θα μπορούσαν να επιτευχθούν ως απτές, πραγματικές έννοιες, ενώ η αντισταθμιστική κρατική εξουσία θα απέτρεπε την εμφάνιση μεγάλων μονοπωλίων και θα βοηθούσε στην αναδιανομή του πλούτου.

Η θεωρία υποστήριζε την ιδέα ενός ενιαίου φόρου για τη γη, τα ορυκτά και τις κληρονομιές, που θα επέτρεπε σε όλους να δρέπουμε τους καρπούς της εργασίας μας και να καταργούμε το μη δεδομένο εισόδημα. Προσπαθούσε να δείξει πώς τα μονοπώλια θα προκαλούσαν δυστυχία και φτώχεια, ενώ αντίθετα μοντέλα οικονομικής διαχείρισης θα εξασφάλιζαν την ευημερία και την ευημερία για όλους. Στον κόσμο αυτό, το να κερδίσεις το παιχνίδι σήμαινε να γίνεις πλούσιος χωρίς να προκαλέσεις την αποτυχία των άλλων.

Elizabeth Magie: Πρωτοπόρος της κοινωνικής δικαιοσύνης

Το «The Landlord’s Game» ήταν πνευματικό τέκνο της ακτιβίστριας και φεμινίστριας Elizabeth Magie, η οποία ήθελε να φτιάξει ένα διδακτικό παιχνίδι. Τελικά, πολύ αργότερα αυτή την ιδέα την «κατάπιε» ο καπιταλισμός. Ο «κύριος Monopoly» τελικά ήταν κυρία και μεγάλη οραματίστρια που ήθελε να καταγγείλει την αδικία. Παρόλο που το παιχνίδι της Magie δεν πούλησε και προωθήθηκε ελάχιστα, έτυχε μεγάλης αναγνώρισης από εκείνους που συμμερίζονταν τα ιδανικά της. Καθώς το παιχνίδι εξαπλώθηκε κατά μήκος της Ανατολικής Ακτής, ακτιβιστές και θαυμαστές αντέγραψαν το μοντέλο και μετέδωσαν τους κανόνες από στόμα σε στόμα, παίζοντας σε πανεπιστημιακούς κοιτώνες, πάρκα, αίθουσες καπνιστών, ακόμη και στις αίθουσες διαλέξεων. Το παιχνίδι της Magie ταξίδεψε πολλούς μέχρι να γίνει το γνωστό best-seller.

Έκανε απτές συγκρίσεις μεταξύ του καπιταλισμού και της θεωρίας Georgism, χρησιμοποιώντας τις υλικές μορφές πλούτου, χαρτονομισμάτων και περιουσιακών στοιχείων. Μπορούμε μόνο να μαντέψουμε πόσα νεαρά μυαλά του Πρίνστον και της Κολούμπια μπορεί να έχουν βιώσει ώρες «μελέτης» με διαρκείς παρτίδες, αλλά γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι ένας από αυτούς ήταν ο Harold Hotelling. Ταλαντούχος στατιστικολόγος, εξαιρετικός οικονομολόγος και θιασώτης της συγκεκριμένης θεωρίας, ο Hotelling έγινε ο σύμβουλος διατριβής δύο νικητών του βραβείου Νόμπελ.

Ο Hotelling απολάμβανε να παίζει Monopoly με την οικογένειά του, με φοιτητές, ακόμη και μόνος το βράδυ πριν πέσει για ύπνο. Η εκδοχή που επέλεξε ήταν, φυσικά, η αρχική. Τελικά, άρχισε να ενσωματώνει το παιχνίδι στα μεταγενέστερα γνωστά οικονομικά του μοντέλα. Ακολουθώντας μια σταθερά δομή γραφής, τα άρθρα του Hotelling ασχολούνταν με θέματα τόσο ανόμοια όπως η φορολογία, οι μη ανανεώσιμοι πόροι, γεωγραφική οικονομία και κοινωνική ευημερία.

Το κοινωνικό βέλτιστο

Ο Hotelling όρισε ένα μοντέλο για την κοινωνία και πρότεινε να μελετηθούν οι επιπτώσεις που θα είχε σε αυτήν η καπιταλιστική πολιτική. Στη συνέχεια συνέκρινε αυτές τις πιθανές επιπτώσεις με εκείνες που προσφέρονται από εναλλακτικές λύσεις όπως η σοσιαλιστική διαχείριση. Το μείγμα που προέκυψε ήταν αυτό που επινόησε το «κοινωνικό βέλτιστο», την επιλογή της πολιτικής του που θα βοηθούσε στην επίτευξη του καλύτερου συστήματος για την κοινωνία στο σύνολό της.

Βέβαια, ο Hotelling δεν έγραψε ποτέ στην πραγματικότητα για τον «Georgism» στα άρθρα του, κρύβοντας την ιδεολογία του πίσω από αυστηρές μαθηματικές αποδείξεις. Ωστόσο, ένα έξυπνα παιχνιδιάρικο θέμα διέτρεχε τα άρθρα του, όπου κανείς συγκρίνει διάφορες κοινωνικές ουτοπίες αναπαράγοντάς τις στον μικρόκοσμο του επιτραπέζιου παιχνιδιού.

Οδηγημένος από μια ακούραστη δίψα για γνώση, ο Hotelling ανέβηκε στις τάξεις του αμερικανικού ακαδημαϊκού χώρου και τελικά απέκτησε διεθνή φήμη. Ο ίδιος κατάφερε να αποδείξει πόσα εισιτήρια τρένων, πόσιμο νερό και ηλεκτρικό ρεύμα θα χρειαζόταν να επιδοτηθούν προκειμένου να εξυπηρετηθεί το κοινό καλό. Και πάλι, έκανε συγκρίσεις μεταξύ της καπιταλιστικής κοινωνίας και του κοινωνικού του βέλτιστου. Και πάλι, οι ιδέες της Elizabeth Magie μετενσαρκώθηκαν ως οικονομικό μοντέλο.

Τα γραπτά του Hotelling από το 1938 για τα φυσικά μονοπώλια γνώρισαν απροσδόκητη επιτυχία. Στη Γαλλία, ο οικονομολόγος Maurice Allais χρησιμοποίησε την ιδέα για να υποστηρίξει ένα πειστικό πολιτικό επιχείρημα για να αλλάξει το πρόσωπο της γαλλικής διαχείρισης. Εν τω μεταξύ, πέρα από τον Ατλαντικό, η Nancy Ruggle και μια χούφτα άλλων οικονομολόγων μεταμόρφωσαν σταδιακά τις έννοιες του Hotelling σε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως το δεύτερο θεώρημα της οικονομίας της ευημερίας.

Το σήμερα…

Αν και ο Hotelling πιθανότατα αγνοούσε την ύπαρξη της Elizabeth Magie, δεν σταμάτησε ποτέ να παίζει «Monopoly». Μέχρι σήμερα, το δημοφιλές επιτραπέζιο παιχνίδι συνεχίζει να κρύβει αναφορές σε μια σειρά οικονομικών μοντέλων, ενώ τα ιδανικά του Georgism έχουν βρει τον δρόμο τους στη σύγχρονη οικονομία υπό το πρόσχημα του «κοινωνικού βέλτιστου».

Η «Monopoly» γιορτάζεται και αναφέρεται καθημερινά από οικονομολόγους και ακαδημαϊκούς σε όλο τον κόσμο. Κάποιοι δεν θα γνωρίζουν τη Magie και το παιχνίδι της, ούτε τις διδασκαλίες του Georgism. Κι όμως, το παιχνίδι συνεχίζει να μπαίνει χωρίς τυμπανοκρουσίες στην έρευνα, στα σχολικά βιβλία και στις διαλέξεις τους.

Πηγή: ot.gr

---