Η γενιά του lockdown αντιμέτωπη με το φάσμα της ανεργίας

Η «γενιά του lockdown» θα βγει πολλά τραυματισμένη από την περίοδο της πανδημίας. Δεν είναι απλώς ότι θα έχει περάσει την εμπειρία του φόβου, των μέτρων περιορισμού και την αποδιάρθρωση της σχολικής πανεπιστημιακής ζωής. Πάνω από όλα θα έχει να αντιμετωπίσει και το βαρύ τίμημα της αυξημένης ανεργίας.

Η ανεργία των νέων δεν είναι ένα πρόβλημα που γεννήθηκε με την πανδημία αλλά υπήρχε πριν. Σε μια σειρά από χώρες η ανεργία των νέων ήταν αυξημένη, ακόμη και σε χώρες όπου είχε αποτυπωθεί σχετική υποχώρηση του γενικού δείκτη ανεργίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένα σημαντικό πρόβλημα εισόδου των νέων στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, πέραν της αύξησης της ανεργίας, υπήρχε, ήδη πριν από τη μεγάλη κρίση του 2008-2009, το πρόβλημα της αυξημένης απασχόλησης των νέων σε επισφαλείς θέσεις εργασίας όπως και η διαπίστωση ότι συχνά οι νέοι εργαζόμενοι αμείβονταν πιο χαμηλά σε σχέση με τα αναβαθμισμένα προσόντα τους – αυτό που κάποτε στη χώρα μας είχε ονομαστεί  η «γενιά των 700 ευρώ».

Όμως, με την έναρξη της πανδημίας και την επιβολή των περιοριστικών μέτρων, οι νέοι αναδείχτηκαν δυστυχώς σε έναν από τους αδύναμους κρίκους της αγοράς εργασίας. Αυτό είχε να κάνει με το ότι «προηγούνταν» στις απολύσεις, με το ότι συχνά είχαν πιο ελαστική σχέση εργασίας και μικρότερη προστασία σε σχέση με εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας, με το ότι απασχολούνταν σε δυσανάλογο βαθμό σε θέσεις εργασίας σε κλάδους των υπηρεσιών (π.χ. στην εστίαση ή τη φιλοξενία) όπου και οι επιπτώσεις από τα περιοριστικά μέτρα ήταν πολύ πιο άμεσες.

Οι νέοι στο στόχαστρο του κύματος απολύσεων

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας ήδη από τα τέλη Μαΐου προειδοποιούσε ότι οι νέοι πλήττονται ιδιαίτερα από τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Πριν την πανδημία 178 εκατομμύρια νέοι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εργάζονταν στους τέσσερις κλάδους που χτυπήθηκαν περισσότερο από την κρίση και μάλιστα τα τρία τέταρτα αυτών (131 εκατομμύρια) έχουν αυτό που λέμε άτυπη απασχόληση. Στα τέλη Μαΐου ήδη ένας στους  έξι νέους εργαζομένους παγκοσμίως είχε χάσει την εργασία του και όσοι έμειναν στην απασχόληση είδαν τις ώρες εργασίας τους να μειώνονται κατά 23% και σε σημαντικό βαθμό είδαν και μείωση εισοδημάτων. Στην ίδια περίοδο έρευνες κατέγραψαν ότι τρεις στους πέντε νέους είχαν την εκτίμηση ότι οι σπουδές τους θα καθυστερήσουν ή ότι θα αποτύχουν, ενώ ένας στους δύο μπορεί να υποφέρει από άγχος ή κατάθλιψη.

Ινδία: 4,1 εκατομμύρια απώλειες θέσεων εργασίας νέων

Οι νέοι πλήττονται ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου και είναι και πιο πιθανό να απασχολούνται στον άτυπο τομέα της οικονομίας, τον κατεξοχήν τομέα που έχει πληγεί από τα περιοριστικά μέτρα.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ινδία. Πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και της Ασιατικής Αναπτυξιακής Τράπεζας έκανε την εκτίμηση ότι στην Ινδία χάθηκαν περίπου 4,1 εκατομμύρια θέσεις εργασίας νέων, με τους νέους ηλικίας 15-24 να πλήττονται πολύ περισσότερο από τους μεγαλύτερους.

Γαλλία το πλήγμα για τους νέους των προαστίων

Και στη Γαλλία φαίνεται ότι είναι οι νέοι αυτοί που κυρίως υφίστανται το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της πανδημίας.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2020 ο δείκτης απασχόλησης για τους νέους κάτω των 25 υποχώρησε κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες στο 26,6%, που είναι το χαμηλότερο επίπεδό του από το 1975, σύμφωνα  με τα στοιχεία της INSEE και όλες οι εκτιμήσεις είναι για ακόμη μεγαλύτερο αριθμό απολύσεων το φθινόπωρο.

Αυτό οφείλεται και στο ότι στη Γαλλία, όπως και σε άλλες χώρες, είναι πιο εύκολο να απολυθεί ένας νέος εργαζόμενος παρά ένας εργαζόμενος που είναι αρκετά χρόνια σε μια θέση εργασίας και έχει μεγαλύτερη προστασία έναντι των απολύσεων.

Ιδιαίτερα αναμένονται να πληγούν οι νέοι που έχουν σχετικά λιγότερα τυπικά προσόντα και οι οποίοι συχνά εργάζονταν με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και πολύ συχνά σύντομης διάρκειας, διευκολύνοντας του εργοδότες να προχωρήσουν σε απολύσεις.

Στη Γαλλία αυτό αποκτά και μια ιδιαίτερη διάσταση, μια που κυρίως δείχνουν να πλήττονται οι νέοι μεταναστευτικής καταγωγής που ζουν στα προάστια του Παρισιού, μια κατηγορία εργαζομένων που ούτως ή άλλως είχε να αντιμετωπίσει και τα προβλήματα από την αναπαραγωγή του ρατσισμού και τον εγκλωβισμό σε συχνά κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας.

Γι’ αυτό και στη Γαλλία υπάρχει μεγάλος φόβος για το πού μπορεί να φτάσει η ανεργία των νέων. Η εταιρεία PwC έχει κάνει την εκτίμηση ότι εάν αυξηθούν οι νέοι άνεργοι στα δύο εκατομμύρια αυτό θα σήμαινε για τη Γαλλία 30 δισεκατομμύρια ευρώ σε απώλειες φορολογικών και άλλων εσόδων αλλά και σε υποχρέωση καταβολής βοηθημάτων ή  το 1,4% του ΑΕΠ. Αυτή τη στιγμή ο αριθμός των νέων στη Γαλλία χωρίς εργασία είναι γύρω στο ένα εκατομμύριο.

ΗΠΑ: η εκτίναξη της ανεργίας των νέων

Στην κορύφωση της πανδημίας στις ΗΠΑ, τον περασμένο Μάιο ο αριθμός των αμερικανών κάτω των 30 που βρέθηκαν εκτός εργασίας άγγιξε τα 7,7 εκατομμύρια, κάτι που ήταν το υψηλότερο ποσοστό, από όταν η χώρα άρχισε να μετρά την ανεργία ανά ηλικιακή ομάδα το 1948. Τον Απρίλιο του 2020 η ανεργία των νέων άγγιξε το 26,9%.

Με τη μερική επανέναρξη της αμερικανικής οικονομίας το καλοκαίρι, περίοδο στην οποία παραδοσιακά καταγράφεται η μεγαλύτερη απασχόληση των νέων, οι στατιστικές βελτιώθηκαν κάπως αλλά παρέμειναν υψηλές. Η ανεργία των νέων παρέμεινε πολύ υψηλή στο 18,5%, ποσοστό διπλάσιο του αντίστοιχου περσινού και το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας των νέων για μήνα Ιούλιο από το 2010. Ενδεικτικό του πόσο επλήγησαν οι νέοι στις ΗΠΑ από τη συγκυρία της πανδημίας ήταν ότι τον Ιούλιο το ποσοστό απασχόλησης ήταν 46,7% ενώ στον αντίστοιχο μήνα του 2019 ήταν 56,2%. Και εδώ περισσότερο επλήγησαν οι νέοι που είναι μαύροι, ασιατικής καταγωγής ή ισπανόφωνοι που έχουν αντίστοιχα 25,4%, 25,4% και 21,7% ποσοστά ανεργία σαφώς πάνω από τον μέσο όρο της ηλικιακής κατηγορίας.

Όμως, οι επιπτώσεις της πανδημίας στην αμερικανική νεολαία δεν περιορίζονται στην ανεργία. Η κοινωνική απομόνωση από τα περιοριστικά μέτρα για την πανδημία σε συνδυασμό με την αίσθηση ότι περιορίζονται οι προοπτικές και οι ευκαιρίες για απασχόληση και καριέρα έχει επιπτώσεις και στην ψυχική υγεία των νεαρών ενηλίκων στις ΗΠΑ.

Μία έρευνα που έγινε σε φοιτητές των αμερικανικών πανεπιστημίων από το τέλος του Μαρτίου μέχρι τα τέλη Μαΐου έδειξε ότι 41% των φοιτητών ανέφερε συμπτώματα κατάθλιψης, ποσοστό υψηλότερο αντίστοιχων ερευνών τα προηγούμενα χρόνια. Και αυτό την ώρα που ούτως ή άλλως καταγράφονταν αυξητικές τάσεις σε αυτή την κατηγορία και ως προς τις διαταραχές άγχους και ως προς την κατάθλιψη.

Ο κίνδυνος μιας χαμένης γενιάς

Όλα αυτά παραπέμπουν σε έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους σε σχέση με την πανδημία και την τρέχουσα βαθιά παγκόσμια οικονομική κρίση: τη δημιουργία μιας «χαμένης γενιάς», δηλαδή μιας γενιάς που όχι μόνο θα υποστεί μεγαλύτερο βάρος των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, είτε εργασιακών και οικονομικών είτε ψυχολογικών, αλλά και θα δει να περιορίζονται σημαντικά οι προοπτικές της.

Είναι ως εάν να της προσφέρουν ένα μέλλον μειωμένων προσδοκιών και σημαντικών δυσκολιών. Αυτό εξηγεί και τη σημασία που έχει τα μέτρα για την αντιστροφή των επιπτώσεων της κρίσης να δώσουν ιδιαίτερη έμφαση στην προσπάθεια να δοθεί ξανά προοπτική και ελπίδα στους νέους.

Αυτό επίσης εξηγεί τη σημασία να εξασφαλιστεί ότι η φετινή σχολική και ακαδημαϊκή χρονιά θα είναι μια χρονιά κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη ως προς τις μαθησιακές πρακτικές, ακριβώς για να αποτραπεί και ο κίνδυνος να βρεθεί μια γενιά «στιγμάτισμένη» ως η γενιά της «χαμένης χρονιάς», ενώ με αυτό τον τρόπο θα αποτραπεί και το ενδεχόμενο να ενταθούν οι μεγάλες αποστάσεις ως προς τις γνώσεις, τα προσόντα και τις δεξιότητες.

---