Εφορία – Κληρονομιές: Πότε συμφέρει η αποποίηση

Ο νόμος παρέχει τη δυνατότητα στον κληρονόμο, είτε να αποποιηθεί την κληρονομιά και ως εκ τούτου να απεμπλακεί από τυχόν χρέη αυτής, είτε να αποδεχτεί την κληρονομιά είτε να αποδεχτεί τη κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής, που ουσιαστικά είναι μια διαδικασία που αν και έχει σχετικά αυξημένο κόστος, μπορεί να αποβεί σωτήρια για τον κληρονόμο, αφού αυτός δεν θα ευθύνεται με την προσωπική του περιουσία για τυχόν χρέη της κληρονομιάς.

Αν η κληρονομιά έχει χρέη που υπερβαίνουν το ενεργητικό της και ο κληρονόμος δεν έχει συμφέρον να την αποδεχθεί, παρέχεται εκ του νόμου η δυνατότητα στον κληρονόμο να αποποιηθεί εν συνόλω την κληρονομιά.

Προθεσμία

Ως αποποίηση κληρονομιάς ορίζεται η δήλωση του προσωρινού κληρονόμου στο Ειρηνοδικείο, πως δεν επιθυμεί να γίνει οριστικός κληρονόμος. Η προθεσμία που έχει στη διάθεσή του ο κληρονόμος να αποποιηθεί την κληρονομιά, είναι 4 μήνες από τη στιγμή που πληροφορήθηκε πως είναι προσωρινός κληρονόμος λόγω διαθήκης ή κληρονομικής διαδοχής. Η προθεσμία αυτή παρατείνεται στο 1 έτος, σε περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στο εξωτερικό ή αν ο προσωρινός κληρονόμος έμαθε πως είναι κληρονόμος όταν εκείνος διέμενε στο εξωτερικό.

Ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει, από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της. Στην επαγωγή από διαθήκη η προθεσμία δεν αρχίζει πριν από τη δημοσίευση της διαθήκης. Αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό, η προθεσμία είναι ενός έτους. Η προθεσμία αναστέλλεται από τους ίδιους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή.

Ο κανόνας είναι πως οι ανωτέρω προθεσμίες αρχίζουν να μετρούν από τον χρόνο θανάτου του κληρονομούμενου, εκτός εάν ο θάνατος δεν περιήλθε εγκαίρως στη γνώση του κληρονόμου.

Διαδικασία

Η διαδικασία της αποποιήσεως κληρονομιάς πραγματοποιείται με δήλωση στον γραμματέα του Ειρηνοδικείου του τόπου κατοικίας του κληρονομούμενου. Σε περίπτωση αποποίησης κληρονομιάς με αντιπρόσωπο, είναι απαραίτητο να υπάρχει ειδική πληρεξουσιότητα με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Αν παρέλθει η νόμιμη προθεσμία για αποποίηση, τεκμαίρεται πως η κληρονομιά έχει γίνει αποδεκτή. Οι εκπρόθεσμες αποποιήσεις είναι άκυρες.

Η… αλυσίδα

Σε περίπτωση που ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά, αντιμετωπίζεται νομικά σαν να μην υπήρξε και στη θέση του υπεισέρχεται εκείνος που θα είχε κληθεί, αν αυτός που αποποιήθηκε δεν ζούσε κατά τον θάνατο του κληρονομούμενου. Το δικαίωμα αποποιήσεως όμως μεταβαίνει στα τέκνα του κληρονόμου που αποποιήθηκε, τα οποία για να αποποιηθούν αν είναι ανήλικα χρειάζεται να λάβει το πρόσωπο που έχει την επιμέλειά τους άδεια από το δικαστήριο. Επισημαίνεται πως τα ανήλικα τέκνα κληρονομούν με το λεγόμενο ευεργέτημα της απογραφής, δηλαδή δεν ευθύνονται με την προσωπική τους περιουσία για τα χρέη της κληρονομιάς. Ωστόσο, θα πρέπει διά των γονέων τους να προβούν σε απογραφή της κληρονομιάς μέσα σε 1 έτος από την ενηλικίωσή τους, αλλιώς χάνουν το ευεργέτημα της απογραφής.

Εξόφληση σε 12 διμηνιαίες δόσεις

Οι φόροι κληρονομιών καταβάλλονται σε 12 ίσες διμηνιαίες δόσεις κάθε μία από τις οποίες δεν μπορεί να είναι χαμηλότερη των 500 ευρώ, πλην της τελευταίας. Σε περίπτωση κληρονομιάς, αν ο κληρονόμος είναι ανήλικος, ο αριθμός των δόσεων διπλασιάζεται, με την προϋπόθεση ότι κάθε δόση δεν θα είναι μικρότερη των 500 ευρώ, πλην της τελευταίας.

Εάν ο υπόχρεος καταβάλλει το σύνολο του φόρου μέσα στην προθεσμία καταβολής της πρώτης διμηνιαίας δόσης, έχει δικαίωμα έκπτωσης κατά ποσοστό 5%. Εάν ο φόρος που θα προκύψει είναι μικρότερος των 500 ευρώ το ποσό καταβάλλεται εφάπαξ και χωρίς έκπτωση. Αν η δήλωση αφορά μόνο κινητά και η καταβολή του φόρου δεν διασφαλίζεται, ο φόρος βεβαιώνεται και καταβάλλεται εφάπαξ εντός τριών (3) ημερών από τη βεβαίωση. Σε περίπτωση εκπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης, ο φόρος καταβάλλεται σε μία δόση εντός 30 ημερών χωρίς έκπτωση.

Χρόνος παραγραφής

Το δικαίωμα του Δημοσίου για επιβολή φόρου κληρονομιάς ή δωρεάς, γονικής παροχής παραγράφεται μετά την πάροδο 10 ετών αν υποβλήθηκε δήλωση, ή 15 ετών αν δεν υποβλήθηκε δήλωση.

Εφορία: Τα μυστικά για τους φόρους κληρονομιάς [πίνακες]

Ολα όσα θα θέλατε να γνωρίζετε για τους φόρους και τις αποποιήσεις κληρονομιών παρουσιάζει σήμερα ο «Ε.Τ.». Ο χρόνος, ο τρόπος υποβολής των δηλώσεων, οι προϋποθέσεις και τα όρια απαλλαγής από τη φορολογία σε περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, οι κλίμακες υπολογισμού των φόρων, οι όροι και οι προϋποθέσεις για τις αποποιήσεις κληρονομιών παρατίθενται αναλυτικά με σκοπό την πλήρη ενημέρωση των φορολογουμένων.

Υπόχρεοι

Σύμφωνα με τα όσα προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία, υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς είναι ο κληρονόμος ή ο νόμιμος αντιπρόσωπος του. Η δήλωση φόρου κληρονομιάς πρέπει να υποβληθεί μέσα σε εννέα μήνες, αν ο κληρονομούμενος πέθανε στην Ελλάδα, ή μέσα σε έναν χρόνο, αν ο κληρονομούμενος απεβίωσε στην αλλοδαπή ή οι κληρονόμοι ή οι κληροδόχοι διέμεναν κατά το χρόνο θανάτου στην αλλοδαπή. Η προθεσμία αρχίζει από το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου, για τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους, ή από τη δημοσίευση της διαθήκης για τους εκ διαθήκης κληρονόμους ή από τη δημοσίευση στον Τύπο της τελεσίδικης απόφασης που κηρύσσει την αφάνεια ή από τον θάνατο του υπόχρεου σε δήλωση, αν αυτός δεν υπέβαλε δήλωση ή από το διορισμό των κηδεμόνων σχολαζουσών κληρονομιών, των εκτελεστών διαθήκης, των συνδίκων πτώχευσης ή την αναγνώρισή τους, σε περίπτωση κληρονόμων σχολαζουσών κληρονομιών.

Ηλεκτρονικά

H δήλωση φόρου κληρονομιάς υποβάλλεται, στις περισσότερες των περιπτώσεων, ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα myPROPERTY της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www1.aade.gr/myaade/myPROPERTY/#!/arxiki.

Ειδικότερα, για θανάτους από 1ης/1/2022 και μετά υποβάλλονται ηλεκτρονικά, μέσω της εφαρμογής myPROPERTY:

1) Οι αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις κληρονομιάς του υπόχρεου σε δήλωση κληρονόμου ή νόμιμου εκπροσώπου Νομικού Προσώπου, εφόσον δεν συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο αποδοχής αυτής, για κινητά περιουσιακά στοιχεία με τη χρήση των προσωπικών του κωδικών πρόσβασης myAADE.

2) Οι αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις κληρονομιάς με τις οποίες συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο αποδοχής, συμπληρώνονται από τον πιστοποιημένο συμβολαιογράφο που θα καταρτίσει τη συμβολαιογραφική πράξη της αποδοχής για κινητά περιουσιακά στοιχεία και ακίνητα εντός αντικειμενικού συστήματος και υποβάλλονται από τον υπόχρεο σε δήλωση ή τον νόμιμο εκπρόσωπο αυτού με τη χρήση των προσωπικών του κωδικών πρόσβασης myAADE. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μην έχει προηγουμένως υποβληθεί άλλη δήλωση σε έντυπη μορφή στη ΔΟΥ.

Χωριστές δηλώσεις

Υποβάλλονται ξεχωριστές δηλώσεις για κάθε αιτία κτήσης κληρονομιάς (χωριστή δήλωση για την εξ αδιαθέτου κληρονομιά και χωριστή δήλωση για την εκ διαθήκης κληρονομιά).

Σε περίπτωση που η κληρονομιά περιλαμβάνει κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία, υποβάλλεται κοινή ηλεκτρονική δήλωση η οποία συμπληρώνεται από τον συμβολαιογράφο, όταν από τον έλεγχο της εφαρμογής διασφαλίζεται η καταβολή του φόρου σε δόσεις. Οταν από τον έλεγχο της εφαρμογής δεν διασφαλίζεται για τα κινητά η καταβολή του φόρου σε δόσεις, υποβάλλεται χωριστή ηλεκτρονική δήλωση και ο φόρος θα πρέπει να καταβληθεί εφάπαξ.

Εφόσον ο φορολογούμενος επιθυμεί να δώσει εμπράγματη ασφάλεια για την καταβολή του φόρου των κινητών σε δόσεις, τότε υποβάλλει χειρόγραφη δήλωση στη ΔΟΥ.

Σε περίπτωση που η κληρονομιά περιλαμβάνει μόνο κινητά περιουσιακά στοιχεία, υποβάλλεται ηλεκτρονική δήλωση από τον συμβολαιογράφο όταν συντάσσεται συμβολαιογραφική πράξη ή από τον κληρονόμο, όταν δεν συντάσσεται συμβολαιογραφική πράξη.

Οταν από τον έλεγχο της εφαρμογής προκύπτει ότι δεν διασφαλίζεται η καταβολή του φόρου σε δόσεις, εμφανίζεται μήνυμα ότι, αν η δήλωση υποβληθεί, ο φόρος, εφόσον βεβαιωθεί, θα πρέπει να καταβληθεί εφάπαξ, εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών από την υποβολή της δήλωσης.

Εφόσον ο φορολογούμενος επιθυμεί να παράσχει εμπράγματη ασφάλεια ή εγγυητική επιστολή για την καταβολή του φόρου σε δόσεις, τότε υποβάλλει χειρόγραφη δήλωση στη ΔΟΥ.

Στον… γκισέ

Εξακολουθούν να υποβάλλονται σε έντυπη μορφή είτε μέσω της εφαρμογής «Τα αιτήματά μου» είτε στη ΔΟΥ ενδεικτικά:

* οι δηλώσεις που αφορούν ακίνητα εκτός συστήματος αντικειμενικών αξιών

* οι δηλώσεις αναβολής φορολογίας,

* οι δηλώσεις με αντικείμενο κινητά κάθε είδους ή μετρητά εφόσον δεν διασφαλίζεται η πληρωμή του φόρου από την περιουσία του υπόχρεου κληρονόμου, για τα οποία ο φορολογούμενος παρέχει ασφάλεια ή εγγυητική επιστολή τράπεζας, προκειμένου να βεβαιωθεί ο φόρος σε δόσεις,

* οι δηλώσεις κληρονομιάς επικαρπίας, η οποία περιέρχεται λόγω θανάτου του επικαρπωτή στον ψιλό κύριο που έχει αγοράσει την ψιλή κυριότητα, για την οποία υπόκειται σε φόρο για τα υπόλοιπα δέκατα της αξίας της πλήρους κυριότητας,

ε) οι αρχικές δηλώσεις που η συνολική αξία του ενεργητικού κάθε δήλωσης υπολείπεται της συνολικής αξίας του παθητικού της ίδιας δήλωσης κληρονομιάς.

Τα δικαιολογητικά 

Τα δικαιολογητικά που απαιτούνται κατά την υποβολή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς είναι τα ακόλουθα:

* Ληξιαρχική πράξη θανάτου του κληρονομούμενου.

* Κληρονομητήριο ή πιστοποιητικό της αρμόδιας δημοτικής ή κοινοτικής αρχής περί του είδους και του βαθμού συγγενείας προς τον κληρονομούμενο.

* Πιστοποιητικό του γραμματέα του Ειρηνοδικείου περί μη δημοσιεύσεως διαθήκης, εάν δεν υπάρχει, ή περί μη δημοσιεύσεως νεότερης διαθήκης από αυτήν που προσκομίζεται.

* Αντίγραφο διαθήκης που έχει δημοσιευθεί και των πρακτικών δημοσίευσής της.

* Πιστοποιητικό περί μη αποποίησης του κληρονομικού δικαιώματος.

* Πιστοποιητικό περί μη αμφισβήτησης του κληρονομικού δικαιώματος.

* Πιστοποιητικό για την ηλικία του επικαρπωτή, όταν για τον προσδιορισμό της αξίας του κληρονομούμενου ακινήτου λαμβάνεται υπόψη η ηλικία αυτού.

* Εγγραφο νομιμοποιήσεως, σε περίπτωση πληρεξουσίου.

* Τα έγγραφα που αποδεικνύουν τη μετάθεση του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης.

* Αποδεικτικά χρεών της κληρονομιάς.

Απαλλαγή φόρου για την πρώτη κατοικία

Σε περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας με κληρονομιά προβλέπεται απαλλαγή από τον φόρο υπό την ακόλουθη προϋπόθεση:

Ο κληρονόμος (σύζυγος ή τέκνο του κληρονομουμένου) ή ο σύζυγος αυτού ή τα ανήλικα τέκνα τους να μην έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων.

Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων (και των λοιπών αντίστοιχων κληρονομιαίων ακινήτων) είναι 70 τ.μ. προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου.

Τα αφορολόγητα όρια που ισχύουν

 Η απαλλαγή παρέχεται για αξία κατοικίας μέχρι 200.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο κληρονόμο και μέχρι 250.000 ευρώ για έγγαμο ή για συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης. Η απαλλασσόμενη αξία για τον έγγαμο ή τον συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης προσαυξάνεται κατά 25.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα του και κατά 30.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του.

Στο ποσό της απαλλαγής περιλαμβάνεται και η αξία μιας θέσης στάθμευσης αυτοκινήτου και ενός αποθηκευτικού χώρου, για επιφάνεια εκάστου έως 20 τ.μ., εφόσον βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα.

Επίσης χορηγείται απαλλαγή για οικόπεδο αξίας μέχρι 50.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο κληρονόμο και μέχρι 100.000 ευρώ για κάθε έγγαμο ή συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης κληρονόμο. Η απαλλασσόμενη αξία για τον έγγαμο ή τον συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης προσαυξάνεται κατά 10.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα του και κατά 15.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του.

Τα παραπάνω ισχύουν εφόσον στον δικαιούχο κληρονόμο ή κληροδόχο περιέρχεται ένα οικόπεδο εξ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα και όχι ποσοστό εξ αδιαιρέτου.

Οι κλίμακες υπολογισμού των φόρων

Στην κατηγορία αυτή υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής του κληρονομουμένου ή εξωτικός (μη συγγενής).

eleftherostypos.gr

---